Week 4: H3
* Nederland is naast een (democratische) rechtsstaat, ook een constitutionele monarchie én
een gedecentraliseerde eenheidsstaat.
9. De student kan de begrippen statenbond, bondsstaat en gedecentraliseerd
eenheidsstaat toepassen
- Statenbond (of confederatie): een samenwerkingsverband tussen zelfstandige staten
gebaseerd op een verdrag. Er is hier geen sprake van een Grondwet. Deze staatsvorm komt
nog weinig voor.
- Bondsstaat (of een federale staat of federatie): een samenwerkingsverband tussen
onzelfstandige staten, al is hier sprake van een centraal gezag (VS, Duitsland en België). Hier
is nog sprake van een constitutie.
- Gedecentraliseerde eenheidsstaat: de centrale overheid heeft een deel van haar
regelgevende en bestuurlijke taken en bevoegdheden overgedragen aan lagere overheden. Het
staatsgezag ligt deels op centraal (rijksoverheid) en deels op decentraal niveau (provincies,
gemeenten, waterschappen) (Nederland).
* Een ezelsbruggetje om het verschil tussen statenbond en bondsstaat te onthouden: De
volledige naam van Duitsland is Bondsrepubliek Duitsland, en Duitsland is een bondsstaat.
Ook zijn er amper nog statenbonden.
10.a De student kan het begrip democratische rechtsstaat uitleggen.
- Een democratische rechtsstaat is een staat waarin democratische beginselen gelden: het
legaliteitsbeginsel, de scheiding tussen de overheidsmachten, eerbiediging van de
grondrechten en onafhankelijke rechtspraak.
10.b De student kan het functioneren van de trias politica in Nederland
uitleggen.
- Trias politica of triasleer: de leer van machtenscheiding.
- De trias politica functioneert als volgt: de drie functies van de overheid - wetgeving, bestuur
en rechtsspraak - worden uitgevoerd door drie afzonderlijke organisaties:
- De wetgevende macht bestaat uit een volksvertegenwoordiging, zodat iedere burger
inspraak heeft. Deze volksvertegenwoordiging maakt de wetten van een land.
- De uitvoerende macht (de regering) voert deze wetten uit.
- De rechterlijke macht (rechters) zorgen ervoor dat de wetten goed worden toegepast.
- In Nederland is dit niet zo strikt toegepast. We hebben wel een volksvertegenwoordiging
die wetten maken (het parlement), maar die maken zij samen met de uitvoerende macht: de
regering. De regering kan zelf ook wetten maken in de vorm van een Koninklijk Besluit
(KB), maar hier zijn veel regels aan verbonden. De rechtssprekende macht is de enige macht
die ver van de andere twee machten staat.
- In Nederland is er altijd (onderlinge) controle of verplichte samenwerking tussen de
machten. Dat voorkomt dat de staatsmacht te veel in handen van 1 orgaan komt. Dit noem je
ook wel een systeem van checks and balances.