PERSOONLIJKHEIDSLEERTENTAMEN 30-07-2023
Persoonlijkheid: is een totaal van eigenschappen, karaktertrekken, overtuigingen en
gedragingen die een mens tot een uniek individu maakt. Het zijn typerende eigenschappen.
Met deze typerende eigenschappen verschilt een persoon van alle andere personen.
Als een eigenschap de ene persoon typeert, dan betekent dit dat diegene dit meer heeft dan
de ander.
Definitie persoonlijkheid:
Persoonlijkheid is een verzameling psychologische kenmerken (1) en mechanismen (2)
binnen het individu (3) die georganiseerd en relatief stabiel zijn (4) en die zijn/haar
interacties met (5) en aanpassingen aan (6) de intrapsychische, fysieke en sociale omgeving
(7) beïnvloed (8).
1. Psychologische kenmerken: zijn eigenschappen die de manieren waarin mensen van
elkaar verschillen omschrijven. Deze eigenschappen definiëren naast de manier
waarop mensen van elkaar verschillen ook de manieren waarop mensen hetzelfde
zijn.
Deze eigenschappen omschrijven eigenlijk de gemiddelde neigingen van een
persoon. Een persoon kan als eigenschap spraakzaam zijn, maar kan ook momenten
van stilte hebben.
Psychologische kenmerken zijn handig voor ten minste drie redenen:
1. Ze helpen met het beschrijven van mensen en helpen het begrijpen van de
dimensies van verschillen tussen mensen.
2. Psychologische kenmerken zijn handig aangezien zij helpen met het verklaren van
gedrag.
3. Psychologische kenmerken kunnen helpen met het voorspellen van gedrag in de
toekomst.
2. Psychologische mechanismen: mechanismen gaan meer over de processen van
persoonlijkheid. De meeste psychologische mechanismen zijn cognitieve processen
die de informatieverwerking activiteiten met zich meebrengen. Dit zijn cognitieve
processen zoals aandacht en geheugen. Een extravert persoon valt bijvoorbeeld
eerder de sociale informatie van anderen op.
Drie essentiële ingrediënten van psychologische mechanismen:
1. Input: een psychologisch mechanisme kan mensen meer sensitief maken voor
bepaalde informatie uit de omgeving.
2. Beslissingsregels: een psychologisch mechanisme kan mensen meer laten
nadenken over verschillende opties.
3. Output: een psychologisch mechanisme kan gedrag leiden in bepaalde acties.
*Onze psychologische mechanismen en eigenschappen staan nooit allemaal op
hetzelfde moment aan, in elke situatie staan er maar een paar aan.
3. Binnen het individu: persoonlijkheid is iets dat een persoon met zich meedraagt over
tijd en van de ene situatie naar de ander. Wij voelen ons vandaag hetzelfde persoon
als een week geleden.
4. Georganiseerd en relatief stabiel:
Persoonlijkheid is georganiseerd aangezien de mechanismen en eigenschappen
gelinkt zijn aan elkaar. Onze persoonlijkheden zijn georganiseerd op een manier dat
, wij beslissingsregels bevatten waarin behoeften worden geactiveerd, afhankelijk van
de omstandigheden.
Persoonlijkheid is redelijk stabiel over tijd, voornamelijk in de volwassenheid en ook
redelijk stabiel over situaties.
Een persoon kan nu boos zijn, maar morgen niet meer of boos zijn in een bepaalde
situatie en niet in een andere situatie. Boosheid is hier meer een staat dan een
eigenschap.
Vergeet niet dat sommige situaties sterker zijn dan de expressie van een
psychologische eigenschap -> mensen die vaak praten kunnen bijvoorbeeld wel stil
zijn in de bioscoop of tijdens een lezing.
5. Interactie met de buitenwereld: interacties met situaties omvatten de volgende
dingen:
1. Percepties: hoe zien wij of interpreteren wij de omgeving. Twee mensen kunnen
worden blootgesteld aan dezelfde objectieve gebeurtenis, maar waar ze op letten en
hoe ze de gebeurtenis interpreteren kunnen heel verschillend zijn.
2. Selectie: de wijze waarop wij een situatie kiezen, hoe wij onze vrienden kiezen,
onze hobby’s en latere carrières. Hoe wij tot deze selecties komen, is voor een deel
een reflectie van onze persoonlijkheid. Hoe wij onze vrije tijd indelen is voornamelijk
ene reflectie van onze eigenschappen. Mensen hebben de neiging om situaties uit te
kiezen waarin zij zichzelf voelen. Mensen vinden zich niet vaak in random situaties, ze
selecteren de situatie waarin zij hun tijd willen spenderen. Hoe hoger de geschiktheid
tussen persoon en omgeving, hoe beter een persoon kan omgaan met de omgeving.
3. Evocatie: Onbewust kunnen wij reacties bij andere mensen oproepen. Mensen
creëren hun eigen omgeving door het uitlokken van bepaalde reacties van andere.
Een persoon die fysiek lang is kan gevoelens van intimidatie oproepen bij anderen,
terwijl intimidatie nooit het doel is. Deze interacties zijn ook essentiële kenmerken
van onze persoonlijkheid.
Het idee van evocatie is gelijk aan het idee van de overdracht uit het proces van de
psychoanalyse
4. Manipulatie: Manipulatie is het intentionele gebruik van bepaalde tactieken om
andere te dwingen, beïnvloeden of veranderen. Manipulatie verandert de sociale
situatie en is anders dan selectie, aangezien personen met selectie bestaande
omgevingen uitkiezen. Door middel van manipulatie wordt de bestaande omgeving
veranderd.
Drie soorten tactieken:
1. Complimenten geven (charm tactic): het geven van complimenten, je warm en
zorgend opstellen en het verlenen van gunsten om iemand te beïnvloeden.
2. Iemand juist negeren
3. Iemand dwingen (coercion): het stellen van eisen, schreeuwen, bekritiseren,
vloeken en bedreigen van anderen om te krijgen wat je wil.
6. Aanpassingen aan binnenwereld en omgeving: een centrale functie van
persoonlijkheid heeft betrekking op het aanpassingsvermogen en coping
mechanismen – het halen van doelen, de omgang met, het aanpassen aan en
omgaan met uitdagingen en problemen die wij in het dagelijks leven tegenkomen.
7. De intrapsychische, fysieke en sociale omgeving:
- Fysieke omgeving: uitdagingen voor mensen kunnen directe bedreigingen zijn om
te overleven, zoals hoogtes, slangen, vreemden en spinnen.
, - Sociale omgeving: uitdagingen voor mensen om zich aan te passen.
- Intrapsychische omgeving (in de geest): wij hebben allemaal dromen, behoeften,
fantasieën die wij elke dag beleven. Deze intrapsychische omgeving maakt een
belangrijk deel uit van onze psychologische realiteit – denk aan het begrip
zelfwaardering – hoe goed of slecht wij ons kunnen voelen op elk moment van de
dag, kan afhangen van de mate waarin wij succesvol zijn in het bereiken van onze
doelen. Wij worden beïnvloed door onze herinneringen aan zulke ervaringen
wanneer wij denken aan onze zelfwaardering.
8. Beïnvloed: de invloedrijke krachten van persoonlijkheid betekent dat
persoonlijkheidseigenschappen en mechanismen een effect hebben op het leven van
de mensen. Persoonlijkheid beïnvloed hoe wij leven, hoe wij onszelf zien en hoe wij
denken over de wereld. Persoonlijkheid speelt een hoofdrol in de manier waarop
mensen hun leven vormgeven.
Drie niveaus van persoonlijkheidsanalyse:
1. Menselijke aard: Het niveau van de menselijke aard gaat over mechanismen die
kenmerkend zijn voor onze soort en die bijna iedereen bezit.
Bijvoorbeeld het hebben van taalvaardigheden, waardoor iedereen een taal kan
leren. Alle culturen hebben een eigen taal, de gesproken taal is een onderdeel van de
universele menselijke aard. Of denk aan de wens om te leven met anderen mensen
of het behoren bij sociale groepen.
(Like all other men, waar je op iedereen lijkt).
2. Individuele en groepsverschillen:
- Individuele verschillen: individuele verschillen zijn dimensies waarin elk mens
hetzelfde is als andere mensen. Denk aan extravert of een sensatiezoeker.
- Groepsverschillen: groepsverschillen zijn mensen in een groep die bepaalde
persoonlijkheidskenmerken gemeen hebben, deze overkoepelende
persoonlijkheidskenmerken zorgen ervoor dat een groep mensen verschilt van
andere groepen.
- Sekseverschillen:
-Vrouwen beginnen gemiddeld 2 jaar eerder met hun puberteit dan mannen.
- In sommige landen blijken mannen 7 jaar eerder te overlijden dan vrouwen.
- Mannen zijn meer agressief dan vrouwen.
- Vrouwen laten meer begrip voor anderen hun gevoelens zien.
- Mannen hebben hogere levels wat betreft het nemen van risico’s.
(Like all other men, waar je op sommige andere lijkt).
3. Individuele uniekheid (binnen een mens): Niemand heeft dezelfde persoonlijkheid
als een ander. Elk individu heeft persoonlijke kwaliteiten die niet worden gedeeld
door iemand anders in de wereld.
Er bestaat twee soorten onderzoek om deze individuele uniekheid te onderzoeken:
1. Nomothetisch onderzoek: statistische vergelijking van individuele groepen,
hiervoor zijn proefpersonen nodig. Nomothetisch onderzoek wordt toegepast om
universele menselijke karakteristieken te identificeren.
2. Idiografisch onderzoek: focust zich op 1 onderwerp en probeert algemene
principes te observeren die zich in de loop der tijd in een leven manifesteren.
(Like no other man, waar niemand op jou lijkt).
, Er is sprake van zes domeinen van kennis over de menselijke aard:
1. Dispositionele domein:
-> Centraal staan de manieren waarop individuen zijn ingesteld op gedrag en waarom
deze instellingen van elkaar verschillen. Het dispositionele domein doorsnijdt alle
andere domeinen, dit komt doordat individuen kunnen verschillen in hun
gebruikelijke emoties, zelfconcepten, fysiologische neigingen en hun intrapsychische
mechanismen.
Het doel van psychologen die werken in dit domein is het identificeren en meten van
de meest belangrijke manieren waarin individuelen van elkaar verschillen.
Voorbeelden Modellen/Taxonomieën behorend bij het dispositionele domein:
1. The Big-Five model van Goldberg en Costa en McCrae.
2. Het HEXACO model
3. Cattell en zijn 16 persoonlijkheidsfactoren systeem
4. Wiggings circumplex model
2. Biologische domein:
Mensen zijn verzamelingen biologische systemen. Deze systemen zijn de bouwstenen
voor gedrag, denken en emoties.
Er zijn drie gebieden van onderzoek binnen dit domein: genetica, psychofysiologie en
evolutie.
1. Genetica
2. Psychofysiologie: wat is er bekend over de basis van persoonlijkheid in termen van
het functioneren van het zenuwstelsel. Zoals bijvoorbeeld de neurotransmitters, de
sterkte van het zenuwstelsel, pijntolerantie en de verbinding tussen hormonen en
persoonlijkheid.
3. Evolutie: de psychologische mechanismen die de menselijke persoonlijkheid
vormen, zijn in de loop van duizenden jaren geëvolueerd omdat ze effectief zijn
geweest in het oplossen van adaptieve problemen.
Voorbeeld theorieën behorend bij het biologisch domein:
1. De biologische trait-theorie van Eysenk
2. Theorie optimale niveau van stimulatie van Hebb
3. The Reinforcement Sensitivity Theory van Gray en McNaughton
4. Sensation Seeking Theory van Zuckerman
5. Het 3-DImensioneel model/Tri-Dimensional Personality model van Cloninger.
3. Intrapsychische domein:
Houdt zich bezig met mentale mechanismen van persoonlijkheid, waarvan er veel
buiten het bewustzijn werken. Het domein bevat afweermechanismen, zoals
repressie, ontkenning en projectie. Daarnaast gaat het in dit domein ook om
onderzoek over machtsmotieven, prestatiemotieven en intimiteitsmotieven.
Voorbeeld theorieen behorend tot het intrapsychische domein:
1. De psychoanalyse van Freud
2. De levenslooptheorie van Erikson
4. Cognitief-experientiële cognities
Dit domein focust zich op cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste
gedachten, gevoelens, overtuigingen en verlangen over jezelf en anderen.
Belangrijke onderwerpen:
1. Het zelf en het zelfconcept. Hoe zie jij jezelf
2. Intelligentie
