Jans, L. (2014). Factsheets Onderzoeksinstrument: observatie. Eindhoven: Fontys
Sporthogeshool.
1. Observatie als meetmethode
- In de wereld van sport en bewegen wordt observatie als meetmethode gebruikt om het gedrag en
bewegen van mensen zo nauwkeurig en objectief mogelijk waar te nemen, met als doel zo goed
mogelijk inzicht te krijgen in wat er daadwerkelijk gebeurt in de praktijk.
Observatiemethodes = afhankelijk van het doel van je onderzoek kun je kiezen voor bepaalde
observatiemethodes, waarbij combinaties van methodes mogelijk zijn.
1. Directe of indirecte observatie. (Gebruik maken van apparatuur maar ook audio of film.)
2. Participerende of niet participerende observatie.
3. Gestructureerde of ongestructureerde observatie.
Participerende observatie = zelf deelnemen aan het onderzoek. Bijvoorbeeld onderzoek doen in een
groep die je zelf lesgeeft.
Event-sampling = hoe vaak komt het gedrag voor?
Interval-sampling = elke 10 seconden vaststellen wat het gedrag op dat moment is.
Observatie = een veelgebruikte methode bij het onderzoek van onderwijs en leersituaties. Het is
een goede manier om met behulp van je eigen zintuigen informatie te verzamelen over het gedrag
van je leerlingen.
Observatieonderzoek = bij een observatieonderzoek ga je systematisch en methodisch te werk. Je
observatie heeft pas echt waarde als je toevalsfactoren zoveel mogelijk weet uit te schakelen.
Het voorbereiden van een observatieonderzoek.
- Je bereidt je observatieonderzoek voor door het gedrag dat je wilt onderzoeken, zo precies
mogelijk te beschrijven. Het is handig om eerst een proefobservatie te doen, zodat je ongeveer
weet wat je kunt verwachten.
- Bij de proefobservatie kun je vaststellen of je uitgangspunten kloppen en eventueel of je
instrument klopt. (observatieformulier)
,Het maken van een observatie formulier =
Stap 1, bepalen instrument.
Stap 2, bepalen wat je wilt meten.
Stap 3, bepalen wat je observeert per deelonderwerp.
Stap 4, maak een observatieformulier.
Stap 5, voer de observatie uit.
Stap 6, verwerk de gegevens.
SS 28 Leerlingen observeren.
Observeren van leerlingen = observeren van leerlingen is het op systematische wijze en zo
objectief mogelijk waarnemen van het gedrag van leerlingen, met de bedoeling een zo nauwkeurig
en objectief mogelijk beeld te verwerven, met het oog op een doel dat je vooraf hebt geformuleerd.
Je kunt zowel het algehele gedrag van de leerling oberveren als bepaalde aspecten ervan.
Stap 1 = bepaal de vraagstelling. Hoe concreter de vraagstelling is, des te beter zal de observatie
zijn. Hiervoor stel je de vragen: wie/wat wil je observeren? Welk aspect van het gedrag ga je
observeren? In welke situatie ga je observeren? En Waartoe moeten de observaties leiden?.
Stap 2 = stel een observatieplan op. Op welke plaats / in welke lokaal vinden de observaties plaats?
Op welke dat en tijdstippen vinden de observaties plaats? Welke personen werken mee aan de
observatie? Wat is het onderwerp van de observatie? Welk observatie-instrument wordt er gebruikt?
Wie observeert? Hoe nauwkeurig en objectief wil je observeren? Hoeveel tijd is er voor de
observatie beschikbaar? En Welke factoren kunnen de observatie beïnvloeden?
Stap 3 = kies een observatiemethode.
Stap 4 = observeren. Observeer en noteer zo volledig en accuraat mogelijk het waargenomen
gedrag.
Stap 5 = interpreteer de gegevens. Probeer het gedrag van de leerlingen te verklaren en beter te
begrijpen. Kruip in de huid van de leerling: voel wat hij voelt, construeer zijn belevingswereld, zijn
denken en zijn behoeften. Bouw hypothesen in: je spreekt een vermoeden uit, geen vaststaand feit.
Verwoord je eigen gevoelens.
Stap 6 = beoordelen. Beoordeel je eigen interpretatie en geef een waardeoordeel aan je observatie.
Stap 7 = handel en begeleid. Neem concrete initiatieven op basis van je observaties en
interpretaties. Je kijkt naar leerlingen om je pedagogisch-didactische praktijk bij te sturen.
Stap 8 = maak een verslag van je observatie.
, SS 29 Objectief observeren.
- Een zo objectief mogelijke observatie is belangrijk, maar lastig. Je moet je zo weinig mogelijk laten
leiden door je vooroordelen of je stemming. De volgende factoren kunnen je waarneming
beïnvloeden en dus een valkuil vormen voor een objectieve waarneming:
1. Ervaring
2. Selectieve belangstelling
3. Instelling
4. Projectie
5. Nauwkeurigheid
6. Beschrijvend
Ervaring = een leraar met veel ervaring zal sneller de betrokkenheid van een leerling kunnen ‘zien’
en juist inschatten. Bij een ervaren observator bestaat het gevaar dat zijn aandacht verslapt.
Selectieve belangstelling = niet alle mensen nemen in dezelfde situatie hetzelfde waar. De factor
‘belangstelling of interesse’ beïnvloedt je ervaring en je selectie.
Instelling = je hebt altijd een bepaalde verwachting van wat je zult gaan waarnemen. De observatie
wordt vooraf al beïnvloed door wat je denkt, wenst, of vreest te zullen zien. Enkele mogelijke
psychologische effect van je eigen instelling bij het observeren zijn: hallo-effect en verdringing.
Projectie = je draagt geen emoties over op de geobserveerde(n).
Nauwkeurigheid = formuleer zo nauwkeurig mogelijk wat er zich voordoet. Je krijgt zo een zuiver
beeld van het gedrag van de leerling.
Beschrijvend = noteer op beschrijvende wijze wat je ziet. Vermijd termen die waardeoordelen
inhouden.
SS 30 Observatiegegevens verzamelen en analyseren.
- Observatiegegevens kunnen op verschillende manieren worden vastgelegd.
Ongestructureerd, via video-opnames, observatieschema en een beoordelingsschaal.
Ongestructureerd = je schrijft gewoon alles op wat je opvalt. Dat kan ik korte zinnen of in
trefwoorden. Hierdoor schets je een breed beeld. Nadeel is dat het heel veel tijd kost.
Beoordelingsschaal = hoe vaak een gedrag voorkomt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lizhoeppe. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.