Samenvatting; Als opvoeden niet vanzelf
gaat
Orthopedagogiek in de praktijk
Liesbeth van Hoof
Marleen de Vries
Iris Kroon
Hogeschool van Amsterdam
Met uitzondering van hoofdstukken
4,5,6,13 en 14
,1 Wat is orthopedagogiek?
1.1 ALS OPVOEDEN NIET VANZELF GAAT
Opvoedingsimpasse
Wanneer opvoeden niet vanzelf gaat, er een stagnatie ontstaat en dit tot spanningen leidt. Hierbij
verloopt de opvoeding niet in de juiste richting, en zijn alle oplossingen door de opvoeder zelf
geprobeerd, maar niet behaald. Veroorzaakt veel emoties bij opvoeder.
1.2 OPVOEDEN
Standpunten over opvoeding
1. Niet alleen opvoeders, maar ook het kind; wederzijdse beïnvloeding. Dynamisch proces. Het
kind voedt op vanuit innerlijke drang.
2. Opvoeding wordt beïnvloed door de omgeving; functionele karakter van de opvoeding.
3. Opvoeden gaat om complexe zaken; vorming persoonlijkheid, ontdekken identiteit en zin van
het bestaan.
Opvoeding heeft geen doel/resultaat, maar draait om de kwaliteit van de opvoedingsrelatie.
Centrale opvoedingswaarde: Autonomie & conformiteit
1.3 PEDAGOGIEK
Functionele karakter van de opvoeding; continue onderlinge betrokkenheid van deelnemers aan het
opvoedingsproces. Opvoeder wilt het kind iets leren, doelgericht karakter van de opvoeding.
3 niveaus van omgaan met problemen in opvoeding
Eerste niveau: ouders/leerkrachten. Standaardvoorbeelden door bundelen eigen kennis en
ervaringen. Alledaagse problemen en ervaringen
Tweede niveau: behoefte aan deskundige hulp. Informatie uit wetenschappelijke kennis.
Derde niveau: Wetenschappelijk niveau. Systematisch proces van denken en handelen
onderzocht.
1.4 ORTHOPEDAGOGIEK
Wanneer er meerdere complexe factoren zijn ontstaan, en er besturing nodig is. Houd zich bezig met
bijzondere problemen in de opvoeding.
Overeenkomst pedagogiek: beide gericht op opvoeding en ontwikkeling
Onderscheiding pedagogiek: richt zich op de opvoeding die moet aangepast worden aan het kind
i.p.v. de gewone opvoeding.
Ontwikkelingsstoornissen worden ertoe gerekend.
Richt zich niet alleen op beschrijven en verklaren, maar ook veranderen, en niet alleen het kind.
Orthopedagogiek richt zich op het herstel van het gewone leven, de gewone opvoeding.
1.4.1 HET OBJECT VAN DE ORTHOPEDAGOGIEK ALS WETENSCHAP
Grote overlapping met ontwikkelingspsychologie.
- Orthopedagogiek is een jonge wetenschap
- Ontwikkeld uit de medische wetenschap
- Heeft een divers werk/onderzoeksterrein.
Alle kinderen komen in appel op opvoeding. Orthopedagogiek voor verschillende
stoornissen/beperkingen.
4 gezichtspunten op problemen van orthopedagogiek
1. Individueel theoretisch paradigma. (Medisch denken, problemen bij beperking kind)
2. Interactioneel-theoretisch paradigma. (Handicap is etiket, oordeel omgeving centraal)
3. Systeemtheoretische paradigma. (Handicap is oorzaak van eisen aan pedagogisch systeem)
4. Maatschappijtheoretisch paradigma (Handicap oorzaak van maatschappij. Zorgt voor isolatie)
Of orthopedagogische zorg nodig is afhankelijk van: (Vliegenthart)
A: De aard en ernst van de stoornis
, B: De vraag of er speciale hulpmiddelen nodig zijn
C: Heeft het kind hulp nodig om met de stoornis te kunnen leven?
Vliegenthart kijkt naar de implicaties van het tekort voor de opvoeding, vanuit het perspectief van
het kind.
De Ruyter spreekt van stagnerende opvoeding. Opvoeders en kind beleven opvoeding als ontregeld.
Probleem ligt bij de opvoeder, geen afwijkende kinderen.
Ten Horst introduceerde problematische opvoedingssituatie. Situatie tussen opvoeder en kind
waarbij met niet in slaagt zonder hulp tot een oplossing te komen.
Kok ziet opvoeding als proces, waarbij opvoeder en kind actief participeren. Dat proces moet
aandacht krijgen. Het gaat om wat het kind vraagt.
Van Acker en Rispens zijn geen voorstander van problematische opvoedingssituatie. Deze zou te
subjectief zijn, en opvoeding verloopt nooit probleemloos.
1.4.2 HET OBJECT VAN DE ORTHOPEDAGOGIEK IN DE PRAKTIJK
Problemen in opvoeding wordt snel deskundigheid ingeschakeld. Hierdoor groeit aantal jongeren in
jeugdzorg hard. Grote wachtlijsten.
Men kan nog weinig hebben van jeugd, het contact met psychologen is makkelijker geworden en
problematisch gedrag wordt sneller crimineel gedrag genoemd.
Andere oorzaken toenemende jeugdzorg:
Lagere acceptatie afwijkend gedrag
Toenemende roep van verantwoordelijkheid
Medicalisering
Multiproblematiek
Verbetering signalering
Perverse prikkels (weinig investering in preventie)
Complexere maatschappij (hoge verwachtingen jongeren)
Orthopedagogiek en psychiatrie
Medicalisering, snel een diagnose.
Oorzaken:
Vergrote kennis, toenemende aandacht biologische achtergrond, diagnose nodig voor opname
2 De geschiedenis van de orthopedagogiek
De vraag die wetenschappers al eeuwenlang stellen
Wat zijn oorzaken van ontwikkelings- en opvoedingsproblemen en wat kan eraan gedaan worden?
2.1 GESCHIEDENIS VAN DE SPECIALE ZORG EN OPVOEDING VOOR SPECIALE KINDEREN
17e eeuw: Mens werd als een tabula rasa geboren (onbeschreven blad, John Locke) de mens
was maakbaar.
e
18 eeuw: speciale belangstelling voor opvoedbaarheid van ‘ontspoorden’ of ‘gehandicapte’.
Handelen vanuit liefdadigheid, of om maatschappij tegen kinderen te beschermen.
19e eeuw: Toename pedagogisch optimisme. Heilpedagogiek, boeken over
opvoedingsproblemen. Onderwijzers, pedagogen en psychologen
20ste eeuw: De eeuw van het kind. Kennis over en voorzieningen voor het kind.
1901: invoering Wet op de Leerplicht.
1905: ontstaan kinderwetten
Medische zorg gericht op preventie.
1904: Intelligentietest Alfred Binet en Simon.
Psychologen en pedagogen namen rol van artsen over, biologisch accent meer insteek.
