Samenvatting Opvoedingsondersteuning
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Opvoedingsondersteuning en preventie ............................................................................. 3
1.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 3
1.2 Het kader van opvoedingsondersteuning ...................................................................................... 3
1.3 Wettelijk kader ............................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 2 Opvoedingsondersteuning in deze tijd ............................................................................... 7
2.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 7
2.2 Welke vragen hebben ouders en kinderen? .................................................................................. 7
2.3 Landelijk integraal jeugdbeleid ...................................................................................................... 8
2.4 Lokaal integraal jeugdbeleid .......................................................................................................... 8
2.5 Centra voor Jeugd en Gezin, wijkteams en Bureaus Jeugdzorg..................................................... 9
2.6 Verdere ontwikkelingen in de 21 eeuw: transformatie ............................................................... 10
Hoofdstuk 3 Theorieën en modellen, en het belang van effectiviteit ................................................... 11
3.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 11
3.2 Enkele theorieën die gebruikt worden bij opvoedingsondersteuning ........................................ 11
3.3 Theorieën vanuit de jeugdhulpverlening ..................................................................................... 14
3.4 Enkele thema’s nader bekeken .................................................................................................... 16
3.5 Effectiviteit van opvoedingsondersteuning ................................................................................. 16
Hoofdstuk 4 het ‘vak’ opvoedingsondersteuning .................................................................................. 17
4.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 17
4.2 Wanneer voorlichting, ondersteuning of hulpverlening? ............................................................ 17
4.3 Algemene en gerichte preventie .................................................................................................. 17
4.4 Wat is de vraag van de ouder, de wens van de burger? .............................................................. 17
4.5 Opvoedingsondersteuning – vormen en vaardigheden .............................................................. 18
4.6 Opvoedingsstijlen in verschillende culturen, omgaan met diversiteit ........................................ 20
4.7 Kinderen in bijzondere situaties .................................................................................................. 20
4.8 Professionaliteit, competentieprofielen, kwaliteitscriteria en registratie .................................. 20
Hoofdstuk 5 Opvoedingsondersteuning in welzijn, steun en hulp ........................................................ 21
5.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 21
5.2 De uivoering van opvoedingsondersteuning ............................................................................... 21
5.3 Werken met preventieprojecten ................................................................................................. 22
1
, 5.4 Participatie van kinderen/jongeren en hun ouders ..................................................................... 22
5.5 Continuüm opvoedingsondersteuning – jeugdhulp .................................................................... 23
5.6 Opvoedingsondersteuning en ouderbegeleiding ........................................................................ 24
Hoofdstuk 6 Methoden en programma’s .............................................................................................. 24
6.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 24
6.2 Informele steun bij opvoeden ...................................................................................................... 24
6.3 Groepsgerichte opvoedingsondersteuning.................................................................................. 25
6.4 Individuele pedagogische advisering ........................................................................................... 27
6.5 Online opvoedingsondersteuning ................................................................................................ 30
6.6 Geïndiceerde opvoedingsondersteuning ..................................................................................... 31
6.7 Conclusies: inzetten op variëteit en kwaliteit .............................................................................. 33
2
,Hoofdstuk 1 Opvoedingsondersteuning en preventie
1.1 Inleiding
1.2 Het kader van opvoedingsondersteuning
De Nederlandse wet bepaalt dat ouders hebben te zorgen voor de ontwikkeling van de
persoonlijkheid van hun kind. Ouders in Nederland streven vooral opvoeddoelen na die te maken
hebben met autonomie: Kinderen hebben meer dan vroeger een eigen leven en een individuele
positie binnen het gezin. Assertiviteit en respectvol met anderen omgaan zijn belangrijk. Er is weinig
nadruk op goede schoolresultaten, ijver en ambitie.
Universele opvoeddoelen:
- Waarborgen van fysieke, emotionele en sociale welzijn van het kind
- Kinderen voorzien van economische competenties om als volwassenen te overleven
- Culturele waarden en normen overdragen, waardoor kinderen de cultuur eigen maken
1.2.1 ‘Opvoeden gaat eigenlijk vanzelf’
Opvoedingsondersteuning is gericht op het verbeteren van de opvoedingssituatie van kinderen, voor
zover ouders daarvoor verantwoordelijk zijn. De steun heeft drie concrete doelen:
- Het voorkomen van problemen in de opvoeding of de ontwikkeling van kinderen door
informatie te geven over alledaagse opvoedvragen of door tijdig zwaardere problemen te
signaleren
- Het helpen oplossen van bestaande zorgen en problemen bij het opgroeien en opvoeden via
een adviesgesprek of door praktische hulp te bieden
- Het versterken van de pedagogische competenties en vaardigheden van ouders
Migrantenkinderen hebben op een aantal vlakken meer problemen: schooluitval, voortijdig
schoolverlaten en crimineel gedrag. Verklaard door verschillen in sociaaleconomische
omstandigheden.
1.2.2 Opvoedingsondersteuning en preventie
In de jaren 80 sprak men van pedagogische preventie en vroegtijdige onderkenning van
ontwikkelingsstoornissen (VTO). Preventie is het verrichten van activiteiten die ernstige opgroei- en
opvoedproblemen voorkomen.
- Opvoedingsondersteuning is gericht op allerlei factoren en is activerend ipv compenserend.
- Oorzaken liggen niet altijd persoonlijk.
- Preventie is compenserend en is gericht op een persoonlijke oorzaak.
1.2.3 Vormen van opvoedingsondersteuning
- Informatie en voorlichting over ontwikkeling en opvoeding van kinderen en over
voorzieningen in de wijk (folders, bijeenkomsten, oudercursussen)
- Bevorderen van sociale steun en zelfhulp rondom omgaan met kinderen en opvoeding
(Centra jeugd en gezin, spelotheken, scholen, koffiebijeenkomsten, lotgenotengroepen)
- Vroegtijdige signalering en verwijzing
- Pedagogische advisering, begeleiding en training (pedagogisch spreekuur, etc)
3
,1.2.4 Factoren in de samenleving die de opvoeding(sondersteuning) beïnvloeden
- Ouders kiezen bewuster voor kinderen; bewuste opvoeding
- Traditionele waarden en normen voldoen niet meer
- Aanbod van de opvoedingsondersteuning en hulpvraag vertoont lacunes (weinig afstemming
tussen vraag en aanbod).
- Toenemend aantal jeugdigen in de problemen raakt
- Samenstelling van de bevolking is veranderd; toenemende diversiteit
1.2.5 Het begin van opvoedingsondersteuning
De overheid vatte opvoedingsondersteuning in brede zin op: er werd gesproken over het scheppen
van voorwaarden voor de opvoeding. Er waren daarbij twee vormen van ondersteuning:
- Algemene ondersteuning van ouders, zoals het verhogen van de kwaliteit van de
hulpverlening of het stimuleren van kinderopvang.
- Richten op de ondersteuning van de opvoeding in de vorm van voorlichting, advies en lichte
hulpverlening bij alledaagse opvoedingsvragen en problemen.
Het belangrijkste beleidsdoel van opvoedingsondersteuning was preventie: het voorkomen van
(zwaardere) problemen. Ondersteuning moet activeren in plaats van compenseren. Het uitgangspunt
was dat men ouders niet afhankelijk wilde maken van hulp. Met deze beleidsvisie sloeg de overheid
een nieuwe weg in (1997?); aanleidingen:
- Ouders kozen bewuster voor kinderen. Zij zochten naar nieuwe wegen in de opvoeding,
traditionele waarden en normen voldeden niet meer en ze zochten vaker naar informatie
(gevolg van wegvallen van familie; individualisering). Overheid concludeerde: ouders hebben
niet alleen vragen, maar ook behoefte aan steun.
- Traditionele aanbod van de hulpverlening vertoonde lacunes. Verschil in vraag en aanbod en
versnippering van aanbod; onoverzichtelijk.
- Toenemend aantal jeugdigen in de problemen; verhoogde criminaliteit
In jaren 90 speelden twee afwegingen een rol bij opvoedingsondersteuning:
- Maatschappelijk belang: ondersteuning zou op den duur goedkoper zijn dan gangbare
jeugdhulpverlening
- Individueel belang van de opvoeder: ouder met behoefte aan steun kon zijn verhaal kwijt
1.2.6 Overheidsbeleid door de jaren heen
(1986: opvoeding ondersteunend, 1991: Opvoedingssteun op maat). Het belangrijkste beleidsdoel
van ondersteuning is preventie.
Kinderen zijn kostbaar in de vergrijzende maatschappij. Er wordt steeds meer rekening gehouden
met wat ouders en jeugdigen willen: participatie, interactief beleid en vraaggestuurd en vraaggericht
werken worden sleutelwoorden. Volgens Nederlandse gezinsraad moesten overheden jeugdbeleid
en gezinsbeleid inzetten om een bijdrage te leveren aan 1. Het krijgen van kinderen, 2. Het
participeren in de samenleving en 3. Het opvoeden van een nieuwe generatie.
1993: beheer over financiering van jeugdzorg gedecentraliseerd: van landelijk naar provinciale
overheid.
4
, (2007-2010): vierde kabinet-Balkenende met uitgangspunt: aandacht voor jeugd en gezin. Afdelingen
van verschillende ministeries komen tegemoet aan professionals die werken met diverse ministeries
beu waren. Uitgangspunten voor minister Rouvoet van Jeugd en gezin:
- Kinderen moeten gezond en veilig opgroeien
- Talenten kunnen ontwikkelen
- Steentje bijdragen aan de maatschappij
- Goed voorbereid zijn op de toekomst
Zorgt voor ontsteun van CJG in elke gemeente
2010: opgeheven door Kabinet Rutte. Wordt overgeheven aan verschillende ministeries. De nadruk
van het overheidsbeleid ten aanzien van jeugd en gezien komt te liggen bij de Centra voor Jeugd en
Gezin. 2011: kabinet sluit principeakkoord met de gemeenten over jeugdzorg: Kabinet en gemeenten
zijn eens dat gemeenten een cruciale rol spelen in de totstandkoming van een goed jeugdbeleid en
een goede aansluiting met jeugdzorg.
2015: alle acties aanleiding tot nieuwe jeugdwet. Per 1 januari 2015 zijn de gemeenten
verantwoordelijk voor alle jeugdhulp en is er één financieringssysteem.
Overheden (lokaal, provinciaal en nationaal) zijn verantwoordelijk voor het ontwikkelen en uitvoeren
van jeugdbeleid. Dit dient zich te richten op het kind, de jongere in de gemeenschap. Jeugdbeleid is
ook gezinsbeleid (en alles wat hieromheen staat)
1.3 Wettelijk kader
1.3.1 Wet collectieve preventie volksgezondheid
Deze wet omvat drie deelterreinen: 1. Collectieve preventie, 2. Jeugdgezondheidszorg, 3.
Infectieziektenbestrijding. (bijvoorbeeld controles consultatiebureaus, acties inentingen,
campagnes).
Veel taken bij de GGD. Periodieke gezondheidsonderzoeken etc. GGD monitort de
gezondheidstoestand van de jeugd: leefomgeving, opvoedingssituatie, relatie met vrienden,
vrijetijdsbesteding en behoefte aan zorg en hulpverlening
1.3.2 Wet kinderopvang
Van kracht geworden op 1 januari 2005. Kwaliteit en financiering van de kinderopvang is hier
geregeld. Wet is bedoeld om zorg voor kinderen en werk te kunnen combineren. Ouders kunnen een
tegemoetkoming krijgen van het Rijk. Er zijn basiskwaliteitseisen geformuleerd voor
kinderdagverblijven; ten aanzien van veiligheid en gezondheid.
1.3.3 Wet passend onderwijs
1 augustus 2014 van kracht geworden. Alle leerlingen moeten een plek krijgen op een school die past
bij hun kwaliteiten en hun mogelijkheden. Doel: elk kind uitdagen en het beste uit zichzelf halen.
- Alle kinderen dienen een passende plek in het onderwijs te krijgen
- Als het kan, het kind naar een reguliere school, anders speciaal onderwijs
- Scholen meer mogelijkheden voor ondersteuning op maat
- Mogelijkheden en onderwijsbehoefte van het kind zijn bepalend, niet de beperkingen
- Kinderen niet meer langdurig thuis
5
