Beeldtaal
Deel 1
Hoofdstuk 1
Beeld: alle communicatieve middelen die niet primair tekst zijn, door middel van een twee
dimensionaal medium tot ons komen en primair een communicatief- retorische
(overtuigende) functie hebben.
Bijvoorbeeld
Lijnen, vierkanten, rechthoeken, e.d. worden vormen genoemd. Mensen, bomen, huizen die
daaruit zijn samengesteld, noemen we beeldelementen. Het totaal van een voorstelling
heet het beeld.
Beeldtaal:
1. Verbale elementen
a. Woorden
2. Visuele elementen
a. Beeldelementen (lijnpunten, lijnen, vormen, restvormen)
b. Beelden
Beeldtaal als taal:
1. Woorden
2. Vormen
3. Beelden
Visuele communicatie (volgens Horn): de integratie van beelden en vormen (visuele
elementen) en woorden (verbale elementen)
Tweedimensionale media: beelden die tot ons komen door middel van papier, beeldscherm,
beamer, billboard, enz.
Geon rendering: het op digitale wijze visuele eigenschappen (kleur, textuur, glans, tint)
toekennen aan geonen.
Twee dimensionaal of drie dimensionaal een vorm weergeven:
Volgens cognitief psycholoog Irving Biedermann (neuroloog) zien we 36 geonen:
eerst details dan gehele plaatje
Estische beelden: beeld om het mooie, kunst
De drie theoretische scholen:
1. Zien: getaltheorie; perceptie van visuele communicatie
2. Begrijpen: semiotiek; betekenis begrijpen
3. Overtuigd worden: retorica; hoe een beeld kan overtuigen
1
,Hoofdstuk 2
Literacy: geletterdheid
De geletterdheid voor beeld= visuele geletterdheid
Visuele geletterdheid houdt niet alleen in dat we beeld kunnen begrijpen, communiceren,
bekritiseren, produceren, decoderen, interpreteren, evalueren en lezen, maar ook dat we
het kunnen herkennen en onthouden.
Visuele geletterdheid:
Het onderwerp van beeld benoemen
Betekenis beeld in culturele context
Grammatica, stijl, compositie van beeld analyseren
Gebruikte techniek analyseren
Esthetische kwaliteit evalueren
Kwaliteit in termen van doel en publiek evalueren
Bevooroordeeldheid herkennen van (groepen) personen voor een afbeelding
Visuele geletterdheid heeft betrekking op twee perspectieven:
1. Perspectief van de maker
2. Perspectief van de gebruiker
De visuele geletterdheid kan worden gehangen aan drie theorieën:
1. Gestalttheorie: helpt de lettertekens en vocabulaire van beeldtaal te onderscheiden.
Gestalt staat voor totaalbeeld.
2. Semiotiek: helpt bij de semantiek (betekenis) van het beeld. Semiotiek kijkt naar
beeld in termen van tekensystemen. We maken onderscheid in: indexicale tekens
(verwijzen naar iets), iconen (vertonen een gelijkenissituatie) en symbolen (berusten
op een conventionele overeenkomst)
3. Retorica: heeft te maken met de werking, kracht van beeld. De moderne retorica
stelt de vraag naar overtuigingskracht van communicatiemiddelen.
Het interpreteren van beeld is een iteratief proces: het proces verloopt niet lineair, van
gestalt via semiotiek naar retorica, maar beweegt zich heen en weer zodat het een het ander
aanvult.
Hoofdstuk 3
Functies van beeld (Hertz):
1. Beeld doet complexiteit recht: bijv. ingewikkelde chemische of lichamelijke
processen weergeven in een afbeelding.
2. Beeld vertelt een universele boodschap: een weerkaartje is een universele
boodschap. Niet alle visuele boodschappen zijn universeel, hier gaat semiotiek verder
op in.
3. Beeld verteld, bewijst en overtuigd: foto’s -en vroeger tekeningen- laten zien dat iets
echt is gebeurd of echt bestaat. Denk aan een getekende wereldkaard na een
ontploffing of het schilderij van De Nachtwacht. Toch geldt dit niet voor alle beelden,
bijv. Jurassic Park is nep, hoewel het uiterlijk van de dinosaurussen zijn gebaseerd op
wetenschappelijk onderzoek.
2
, 4. Beeld maakt vergelijken mogelijk: bijvoorbeeld groter- kleiner, veel- weinig, meer-
minder, dichtbij- veraf, etc.
5. Beeld prikkelt, emotioneert en vermaakt:
Deel 2
Hoofdstuk 4
Drie theoretische scholen:
1. Getaltheorie: zien
2. Semiotiek: begrijpen
3. Retorica: overtuigd worden
Perceptie: een proces waarbij een individu, de objectieve, waar te nemen stimuli,
transformeert tot een subjectieve, waargenomen werkelijkheid.
Gestalt: (Duitse term voor ‘vorm’ of ‘geheel’) belangrijkste principe is dat je geen losse
elementen waarneemt, maar dat je de losse elementen groepeert en als geheel ziet: het
geheel is meer dan de som der losse delen.
Eenvoud is het kenmerk van gestalt. De Gestaltwetten zorgen voor visueel begrip en een
lagere breinbelasting.
Rob van Es onderscheidt de Gestaltwetten als zeven sorteerregels:
Betekenisvolheid (dat wat het meest betekenisvol is)
Nabijheid (wat dicht bij elkaar zit)
Similariteit (dat wat van gelijke soort is)
Bewegingsrichting (dat wat dezelfde kant uit beweegt)
Gebied (dat wat in dezelfde ruimte zit)
Verbondenheid (dat wat fysiek verbonden is)
Synchroniteit (dat wat tegelijk gebeurt)
3
, Hierbij worden de wetten als volgt ingedeeld:
Regel Gestaltewet Omschrijving/kenmerken
Doordat sommige
onderdelen een prominente
1. Wet van voorgrond en rol spelen (figure) en andere
achtergrond naar de achtergrond worden
We organiseren onze verdrongen (ground), wordt
waarnemingen door voor- een afbeeldingen in twee
en achtergrond te delen onderverdeeld: denk
onderscheiden. aan jonge vrouw/oude
Betekenisvolheid
vrouw, vaas met gezichten,
pijl in Ex.
Welke onderdelen heb ik
2. Wet van eenvoud nodig en welke niet? “To
Voorwerpen worden clarify, add detail”. Denk
waargenomen in de meest aan rommelige website
eenvoudige vorm. Telegraaf en orde door
witruimte bij nu.nl.
Denk aan interview met Don
3. Wet van nabijheid Norman, waarbij zijn foto
Elementen die zich bij elkaar onder de naam van de
bevinden, worden als interviewer staat terwijl de
groepen gezien. Elementen juiste plek naast de titel
Nabijheid
die zich ver van elkaar (“An Interview with Don
bevinden, worden als Norman”) zou zijn. Door
onafhankelijk van elkaar deze wet op de juiste
gezien. manier toe te passen,
voorkom je zoekplaatjes.
Allerlei andere wetten zijn
4. Wet van overeenkomst
van deze wet afgeleid. Het
Elementen die op elkaar
kan gaan om eenzelfde
lijken, worden als groep
kleur, vorm, beweging,
waargenomen. Elementen
textuur, achtergrond,
die veel van elkaar
hoeveelheid, richting,
verschillen, worden als
belichting, belettering, enz.
aparte elementen
Similariteit Denk aan verpakkingen
waargenomen.
Zwitsal.
Een subwet van de Wet van
5. Wet van symmetrie
overeenkomst. Onze
Symmetrische beelden
hersenen houden van
worden als eenheid ervaren,
symmetrie. Denk aan een
zelfs al staan ze op afstand
symmetrisch gezicht,
van elkaar.
symmetrisch gebouw.
4
