Docentenhandleiding
Beleggen en financiële markten
3e druk 2009
Hans Buunk
ISBN 978 90 395 2572 D
© 2009 Sdu Uitgevers, Den Haag
ISBN: 978 90 395 2572 D
Deze docentenhandleiding hoort bij:
Titel: Beleggen en financiële markten (3e druk)
Auteur: Hans Buunk
Uitgegeven door: Academic Service, Den Haag
ISBN: 978 90 395 2572 2
Academic Service is een imprint van Sdu Uitgevers bv.
,
,Hoewel deze docentenhandleiding met zeer veel zorg is samengesteld, aanvaarden auteur(s) noch
uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden
in deze handleiding.
,Docentenhandleiding Beleggen en financiële markten 4
Voorwoord
Deze docentenhandleiding volgt de indeling van het leerboek. Per hoofdstuk wordt eerst een korte
opsomming gegeven van de leerdoelen. Vervolgens worden beknopt de inhoud en de opzet besproken.
Daarbij wordt waar nodig aandacht besteed aan het gebruik van de appendices in relatie tot de
opgaven. Daarna volgt een uitgebreide uitwerking van de opgaven. Ten slotte worden per hoofdstuk
meerkeuzevragen met antwoorden (en waar nodig uitwerkingen) aangeboden.
Ik hoop de docenten die het boek gebruiken daarmee van dienst te zijn. Ik heb bewust geen
uitwerkingen van de opgaven en geen meerkeuzevragen in het leerboek zelf opgenomen, om de
gebruikers zelf te laten beslissen in hoeverre ze deze aan de studenten willen verstrekken. Ik dank
Imanda Centen die de uitwerkingen van de vernieuwde opgaven in de derde druk heeft gecorrigeerd.
Ik stel opmerkingen en suggesties over het leerboek en de docentenhandleiding zeer op prijs.
Groningen, juni 2009
Hans Buunk
,Docentenhandleiding Beleggen en financiële markten 5
Inhoud
Voorwoord 3
1 Beleggen en de vermogensmarkt 5
Uitwerkingen opgaven 5
Meerkeuzevragen 8
Antwoorden meerkeuzevragen 12
2 Risico en rendement 13
Uitwerkingen opgaven 13
Meerkeuzevragen 16
Antwoorden meerkeuzevragen 20
3 Nominale titels 21
Uitwerkingen opgaven 21
Meerkeuzevragen 29
Antwoorden meerkeuzevragen 33
4 Aandelen 34
Uitwerkingen opgaven 32
Meerkeuzevragen 37
Antwoorden meerkeuzevragen 45
5 Derivaten 46
Uitwerkingen opgaven 46
Meerkeuzevragen 53
Antwoorden meerkeuzevragen 57
6 Onroerend goed 58
Uitwerkingen opgaven 58
Meerkeuzevragen 60
Antwoorden meerkeuzevragen 62
7 Portefeuillevorming 63
Uitwerkingen opgaven 63
Meerkeuzevragen 67
Antwoorden meerkeuzevragen 68
8 Technische analyse 69
Uitwerkingen opgaven 69
,Docentenhandleiding Beleggen en financiële markten 6
Meerkeuzevragen 73
Antwoorden meerkeuzevragen 75
9 Fiscale aspecten 76
Uitwerkingen opgaven 76
Meerkeuzevragen 78
Antwoorden meerkeuzevragen 79
Hoofdstuk 1 Beleggen en de vermogensmarkt
Leerdoelen
Na bestudering van dit hoofdstuk kent de student
* de belangrijkste begrippen op het gebied van de financiële markten;
* de factoren die de hoogte van de rente bepalen in het algemeen;
* de invloed van het Europese monetaire beleid op de rente in het bijzonder; en kan de
student
* de ontwikkeling van de korte en de lange rente verklaren en voorspellen; * de
verwachte rente berekenen op basis van de verwachtingentheorie.
Inhoud en opzet
Dit hoofdstuk behandelt eerst de vermogensmarkt, waarbij de financieringssaldi, de financiële titels,
de financiële markten en het begrip beleggen aan de orde komen. Vervolgens wordt ingegaan op de
macro-economische verklaring van de rente. Specifieke aandacht wordt daarbij besteed aan het beleid
van de Europese Centrale Bank en aan de rentestructuur. In appendix 1.1 wordt de
verwachtingentheorie uitgewerkt. Voor het maken van opgave 1.5 is bestudering van appendix 1.1
vereist.
Studenten voor wie het onderdeel financiële markten eerder deel heeft uitgemaakt van het studiepakket
kunnen (delen van) dit hoofdstuk overslaan.
Uitwerkingen opgaven
Opgave 1.1 Rentevoorspellingen en inflatie
1
De geldmarktrente is sterk afhankelijk van het door de ECB gevoerde beleid. Het beleid wordt weer in
sterke mate bepaald door de verwachte inflatie. Aan de cijfers is te zien dat de inflatie in de eurozone
oploopt. Oorzaken van inflatie kunnen betrekking hebben op de kosten dan wel op de bestedingen.
Aan de kostenkant wijzen alle factoren (industriële producentenprijzen, grondstoffenprijzen,
olieprijzen, arbeidskosten) duidelijk op stijging van de inflatie.. Aan de vraagkant geven de meeste
indicatoren te zien dat de conjuncturele ontwikkeling vertraagt (bijvoorbeeld: BBP-volume;
industriële productie, bezettingsgraad verwerkende industrie; producentenvertrouwen). Een
renteverhoging lijkt lijkt gezien de inflatie voor de hand liggend, maar kan bijdragen tot een
verslechtering van de conjunctuur.
2
De kapitaalmarktrente is vooral afhankelijk van de verwachte inflatie. Bij vraag 1 blijkt dat een
toenemende inflatie te verwachten valt. Dat wijst op een stijging van de kapitaalmarktrente. Een niet
, Docentenhandleiding Beleggen en financiële markten 7
in de tabel verwerkte factor is de stijging van eurokoers: deze kan kapitaalaanbod uitlokken en
daarmee de kapitaalmarktrentestijging matigen of voorkómen.
Opgave 1.2 Dollardepreciatie, inflatie en monetair beleid
1
Te verklaren is, waarom de kapitaalstroom vanuit het buitenland naar de VS onder druk komt. Dat kan
als volgt:
• de verzwakking van de Amerikaanse economie leidt ertoe dat investeren en beleggen in
Amerikaanse bedrijven minder aantrekkelijk wordt,
• het toenemende wantrouwen over de solvabiliteit van de banken maakt het beleggen van
gelden bij Amerikaanse banken riskanter en
• de verlaging van de Amerikaanse beleidsrente maakt het beleggen bij Amerikaanse banken
minder rendabel.
2
Het tekort op de lopende rekening betekent dat het financieringssaldo van de VS negatief is (het
financieringssaldo van het buitenland positief is positief, vergelijk paragraaf 1.1). Door de
dollardepreciatie kan het tekort op de lopende rekening en daarmee het financieringssaldo
verbeteren. Export wordt (in vreemde valuta’s) goedkoper en import wordt (in dollars) duurder. 3
Het eerste doel van het monetaire beleid in de Eurozone is prijsstabiliteit. Renteverlaging kan de
prijzen opdrijven. De ECB heeft geen wisselkoersdoelstelling en heeft niet als taak, de economie te
stimuleren.
Opgave 1.3 Rentetarieven
1
Volgens de liquiditeitsvoorkeurtheorie eisen de markten een hogere rente naarmate de looptijd van de
titel langer is en volgens de verwachtingentheorie geeft de lange rente (in dit geval de
driemaandsrente) een indicatie voor de verwachte ontwikkeling van de korte rente (in dit geval de
eenmaandsrente). De driemaandsrente (4,961%) ligt in dit geval ruim 48 basispunten boven de
eenmaandsrente (4,477%). Dit verschil is in overeenstemming met de liquiditeitsvoorkeurtheorie. Het
verschil is groter dan gebruikelijk en is daarmee tevens een indicatie dat volgens de
verwachtingentheorie een rentestijging wordt verwacht. (vergelijk vraag 5).
2
In Japan, Zwitserland,de VS en Canada ligt de geldmarktrente lager dan in Nederland. In het algemeen
zijn deze verschillen in geldmarktrente te verklaren uit twee factoren: de kracht van de betreffende
valuta ten opzichte van de euro (hoe sterker de valuta, hoe lager de rente) en het gevoerde monetaire
beleid (hoe expansiever het beleid, hoe lager de rente). Verder kunnen specifieke factoren een rol
spelen, zoals voor Zwitserland het bankgeheim waardoor banken aldaar ook bij lage rentetarieven een
aantrekkelijk beleggingsalternatief bieden.
3
Dat is het geval in Duitsland, Canada, China, Japan, de VS, Zweden en Zwitserland. Duitsland behoort
als enige van deze landen tot de eurozone. Het renteverschil tussen Nederland en Duitsland wordt
traditioneel verklaard uit het gegeven dat de liquiditeit van de Duitse obligatiemarkten (in dit geval de
markt voor staatsobligaties) groter is dan de liquiditeit van de Nederlandse obligatiemarkt: hoe groter
de liquiditeit, hoe lager de rente. Tijdens de kredietcrisis speelt daarnaast een andere factor een rol: de
markten schatten het debiteurenrisico op Nederlandse staatsobligaties hoger in dan op Duitse, zodat op
Nederlandse staatsobligaties een hogere rente wordt geëist.
