Hoofdstuk 3: Geletterdheid bij kleuters
3.1 Geletterdheid
De spontane belangstelling van peuters en kleuters voor het geschreven woord en de inzichten die ze
ontwikkelen in de functies van geschreven taal noemen we geletterdheid. Onderscheiden drie fases:
Ontluikende geletterdheid (0-4 jaar)
Beginnende geletterdheid (groep 1/3)
Gevorderde geletterdheid (na groep 3)
Geletterdheid is breed begrip dat betrekking heeft op boekoriëntatie, verhaalbegrip, functies van
geschreven taal, taalbewustzijn, alfabetisch principe, functioneel ‘schrijven’ en ‘lezen’. Voor deze
aspecten zijn tussendoelen voor beginnende geletterdheid geformuleerd.
De ontwikkeling van het taalbewustzijn gaat via het metalinguïstisch bewustzijn. Dit is het vormogen
om na te kunnen denken over de vorm en gebruik van taal. Zodra kinderen dit vermogen hebben
kunnen ze onbewuste taalregels verwoorden. Het metaliguïstisch bewustzijn is onderverdeeld in
twee soorten:
1. Fonologisch bewustzijn: kunnen reflecteren op de klankvormen van de taal (lettergrepen)
kaa/bou/ter.
2. Fonemisch bewustzijn: besef dat woorden zijn opgebouwd uit klanken, fonemen
k/a/b/ou/t/e/r.
3.2 De spontane schrijfontwikkeling bij peuters en kleuters
De ontwikkeling van spellingvaardigheid van kinderen valt samen met de ontwikkeling van de
schrijfvaardigheid. In de spontane schrijfontwikkeling nemen kinderen de volgende stappen:
a. Ze tekenen woorden.
b. Ze krabbelen lettertekens.
c. Ze schrijven letterachtige tekens.
d. Ze schrijven woorden door één of meer letters (vaak medeklinkers).
e. Ze schrijven woorden met zelf bedachte spelling.
3.3 Bepalende factoren voor de ontwikkeling van de spellingvaardigheid
De ontwikkeling van de spellingvaardigheid is afhankelijk van vier factoren:
1. Een goede mondelinge taalontwikkeling. Vooral een voldoende woordenschat en een goede
spraakmotoriek zijn hier van belang.
2. Een goede motorische varigheid. Een kind dat problemen heeft met de schrijfmotoriek komt
niet aan het automatiseren van de spelling van een woord.
3. Kennis van de geschreven taal. Het gaat er vooral om dat een kind de verschillende
tussendoelen beginnende geletterdheid goed beheerst.
4. Een goed fonemisch bewustzijn. Voor spelling is het belangrijk dat kinderen ontdekken dat
woorden zijn opgebouwd uit spraakklanken. Over het algemeen ontdekken ze dat niet uit
zichzelf.
3.4 Een rijke leeromgeving voor het stimuleren van geletterdheid
De school moet kinderen een rijke leeromgeving bieden voor het ontwikkelen van de geletterdheid.
De volgende materialen en activiteiten zijn belangrijk:
1. Betekenisvolle contexten. Dit zijn levensechte situaties waarin lezen en schrijven op een
natuurlijke manier een rol speelt.
2. Een leesschrijfhoek. Dit is een afgeschermd gedeelte van een lokaal dat uitnodigend is ingericht.
3. Het aanbieden van boeken en concreet materiaal. Belangrijk is hier herhaald voorlezen.
4. Gerichte auditieve training (fonemen/grafemen).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper femkebuiting. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.