Module 4.3.2: Herstel en Rehabilitatie
Psychische aandoeningen: Hoofstuk 2: De herstelgerichte benadering in de hulpverlening
website: https://www.psychischeaandoeningen.nl/
Definitie van Herstel: Herstel is het vinden van een zinvol bestaan met of zonder psychiatrische
aandoening (droes & Witsenburg, 2012) Herstel is een zeer persoonlijk proces, dat bij alle
herstellenden anders verloopt. Het ondersteunen van herstelprocessen vraagt om veel geduld en
begrip
2.3 herstel verloopt min of meer in fasen
Een veelgebruikte indeling in fasen is die van spaniol, Wewiorski, Gagne en Anthony (2002)
Overweldigd door de aandoening: In deze fase ervaren individuen vaak intense emoties en
onzekerheid bij de diagnose van een aandoening, waarbij ze zich overweldigd voelen door de impact
ervan op hun leven.
Worstelen met de aandoening: Hier proberen mensen actief de symptomen te beheersen en de
uitdagingen aan te gaan die de aandoening met zich meebrengt. Het kan gepaard gaan met
behandeling en therapie.
Symptomatisch herstel is een proces waarin mensen werken aan het verminderen van de symptomen
die gepaard gaan met hun psychische aandoening,
Leven met de aandoening: In deze fase hebben mensen geleerd om met de aandoening om te gaan
en hebben ze hun leven aangepast aan de nieuwe realiteit. Ze kunnen een gevoel van stabiliteit
ervaren.
Leven voorbij de aandoening: Dit vertegenwoordigt het streven naar herstel en persoonlijke groei.
Mensen proberen hun leven te leiden zoals ze dat willen, ondanks de aandoening, en stellen zichzelf
nieuwe doelen en aspiraties buiten de aandoening.
2.4. 4 aspecten van herstel
Herstel van gezondheid of medisch herstel: Dit verwijst naar het proces waarbij een persoon
probeert om zijn fysieke en mentale gezondheid te herstellen of te verbeteren na het ervaren van
een ziekte, letsel of medische aandoening. Dit kan betrekking hebben op het beheersen van
symptomen, het volgen van medische behandelingen en het streven naar een optimale
gezondheidstoestand.
Functieherstel: Dit gaat over het terugwinnen van het vermogen om dagelijkse activiteiten uit te
voeren en een functioneel leven te leiden. Het omvat het opbouwen van fysieke, cognitieve en
emotionele vaardigheden die nodig zijn voor zelfzorg, werk, studie en andere dagelijkse taken.
Maatschappelijk herstel: Maatschappelijk herstel richt zich op het opnieuw betrekken in de
samenleving na een periode van isolatie of beperking als gevolg van een gezondheidsprobleem. Het
omvat het opbouwen van sociale relaties, deelnemen aan gemeenschapsactiviteiten en het
terugkeren naar werk of onderwijs.
Persoonlijk herstel: gaat over het verbeteren van iemands eigenwaarde, identiteit en levensdoelen.
Het draait om positieve veranderingen in zelfbeeld, zelfrespect en het maken van keuzes die
overeenkomen met waarden en aspiraties. Het omvat ook het integreren van
gezondheidsproblemen in iemands levensverhaal en persoonlijke groei.
,2.5 Herstelfactoren
Het begrip "CHIME" is een acroniem dat vaak wordt gebruikt in de context van herstelgerichte
benaderingen in de geestelijke gezondheidszorg. Elk letter van het acroniem vertegenwoordigt een
belangrijk aspect van herstel:
1. Connectedness (Verbondenheid): Dit verwijst naar het belang van sociale verbondenheid en
relaties in het herstelproces. Het omvat het opbouwen van ondersteunende relaties met
familie, vrienden, Peers en de gemeenschap.
2. Hope (Hoop): Hoop is een essentieel element van herstel. Het betekent geloven in de
mogelijkheid van herstel en een betere toekomst, zelfs in moeilijke tijden.
3. Identity (Identiteit): Herstel omvat vaak het herontdekken van een positieve persoonlijke
identiteit en het loslaten van negatieve labels of zelfbeelden die kunnen zijn ontstaan door
de aandoening.
4. Meaning (Betekenis): Het vinden van betekenis en doel in het leven is cruciaal voor herstel.
Dit omvat het stellen van doelen en het nastreven van activiteiten die een gevoel van
voldoening en zingeving bieden.
5. Empowerment (Zelfredzaamheid): Empowerment betekent dat individuen actieve
deelnemers zijn in hun herstelproces. Ze nemen de regie over hun eigen leven en
beslissingen en worden betrokken bij keuzes met betrekking tot hun behandeling en welzijn.
CHIME is een holistische benadering die benadrukt dat herstel meer is dan alleen het verminderen
van symptomen; het gaat om het bevorderen van een zinvol en bevredigend leven. Het biedt een
raamwerk voor zorgverleners en mensen die herstellen om deze belangrijke elementen in acht te
nemen bij het ondersteunen van het herstelproces
2.6 herstel ondersteunende hulpverlening
Herstel ondersteunde hulpverlening is een benadering in de geestelijke gezondheidszorg die gericht is
op het empoweren van individuen met psychische aandoeningen of verslavingen, zodat ze de regie
over hun eigen herstelproces kunnen nemen. Deze benadering plaatst de persoon in het middelpunt
van de zorg, moedigt hun eigen doelen en waarden aan, en biedt gepersonaliseerde, holistische
ondersteuning om een bevredigend en zinvol leven te bereiken, ongeacht de uitdagingen die ze
hebben ondervonden. De omvat samenwerking, cultuursensitiviteit, peer-support en het ontwikkelen
van zelfmanagementvaardigheden om herstel op lange termijn te bevorderen.
Kenmerken van herstel ondersteunende zorg
1. Heeft een attitude van hoop en optimisme en draagt deze uit. Gelooft dat herstel mogelijk is.
2. Is present (aandachtig aanwezig); luistert onbevooroordeeld.
3. Gebruikt zijn professionele referentiekader terughoudend en bescheiden.
4. Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de
cliënt.
5. Herkent en stimuleert de eigen kracht van de cliënt, individueel en collectief.
6. Erkent, benut en stimuleert de ervaringsdeskundigheid van de cliënt.
7. Erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen.
8. Is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie en autonomie.
9. Reageert persoonlijk op gevoelens en emoties.
, 2.7 Diversiteit in de psychische gezondheidszorg.
5 factoren die de interculturele interactie bevorderen
Culturele empathie: Culturele empathie houdt in dat individuen in staat zijn om zich in te leven in de
gevoelens en perspectieven van mensen uit andere culturen. Het betekent begrip hebben voor de
culturele achtergrond en de uitdagingen die mensen uit verschillende culturen kunnen tegenkomen.
Culturele empathie draagt bij aan een positieve interculturele interactie doordat het begrip en
respect tussen individuen bevordert.
Open-mindedness (Openheid): Een open geest hebben betekent dat mensen bereid zijn om nieuwe
ideeën, waarden en perspectieven te omarmen, zelfs als die anders zijn dan hun eigen overtuigingen.
Open-mindedness is van cruciaal belang voor interculturele interacties omdat het de acceptatie van
diversiteit en de bereidheid om te leren van andere culturen bevordert.
Sociaal initiatiefrijk: Sociaal initiatiefrijk zijn betekent proactief zijn in het opbouwen van
interculturele relaties en contacten. Het houdt in dat mensen actief stappen zetten om contact te
leggen en bruggen te bouwen tussen culturen. Dit initiatiefrijke gedrag kan de interactie tussen
mensen met verschillende culturele achtergronden vergemakkelijken.
Flexibiliteit: Flexibiliteit houdt in dat mensen bereid zijn om hun gedrag, verwachtingen en
communicatiestijl aan te passen aan de behoeften van de situatie en de culturele context. Het
vermogen om zich aan te passen aan verschillende culturele normen en gewoonten is essentieel
voor effectieve interculturele communicatie en interacties.
Emotionele stabiliteit: Emotionele stabiliteit verwijst naar het vermogen om emoties te beheersen
en kalm te blijven, zelfs in stressvolle of uitdagende interculturele situaties. Het helpt om conflicten
en misverstanden te voorkomen en draagt bij aan positieve interacties door respectvol en beheerst
te reageren.
2.8 Stigmatisering en de-stigmatisering
Stigmatisering: Het proces waarbij individuen of groepen negatief worden geëtiketteerd en
buitengesloten vanwege eigenschappen, gedragingen of kenmerken die als afwijkend of negatief
worden beschouwd door de samenleving.
De-stigmatisering: De inspanningen en processen gericht op het verminderen van stigma en het
bevorderen van begrip, acceptatie en gelijke behandeling van mensen die gestigmatiseerd worden.
Publiek stigma: De negatieve en vooroordelen bevattende opvattingen en houdingen die de
samenleving in het algemeen heeft ten opzichte van gestigmatiseerde groepen, wat leidt tot
discriminatie en sociale uitsluiting.
Zelfstigma, ook wel bekend als interne of geïnternaliseerde stigma, verwijst naar de situatie waarin
een individu negatieve overtuigingen, vooroordelen en gevoelens over zichzelf heeft als gevolg van
de maatschappelijke stigma's en negatieve stereotypen die aan een bepaalde groep of kenmerk zijn
gekoppeld waartoe zij behoren.
Associatief stigma is negatieve beoordeling en discriminatie die mensen ervaren vanwege hun
relatie met een gestigmatiseerde persoon of groep, zelfs als ze zelf niet direct de gestigmatiseerde
eigenschap of aandoening hebben. Dit stigma treft familieleden, vrienden of zorgverleners en kan
leiden tot schaamte en isolatie