Samenvatting
Samenvatting Endogene en exogene processen - aarde - aardrijkskunde (vwo)
Samenvatting o.b.v. buiteNLand over endogene en exogene processen (aarde). Examenstof voor het vwo aardrijkskunde examen.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
3.1 De opbouw van de aarde.Door trillingen van aardbevingen is het scannen van de aarde mogelijk (seismologen) →
snelheid en richting worden beïnvloed door eigenschappen gesteente.
1. aardkern → binnenste deel aarde waar warmte ontstaat (ijzer en radioactieve
elementen). Door de druk is het gesteente vast in de binnenkern. In de buitenkern is
het vloeibaar door afnemende druk.
2. aardmantel → wordt verwarmd door de aardkern en komt daardoor in beweging
(afgifte warmte) = convectiestromen. Bestaat uit vast gesteente op uitzondering van
de asthenosfeer. Hierboven drijft de lithosfeer (aardkorst).
3. aardkorst → oceanische (zware, dunne, diepe basaltlaag) en continentale (lichte,
dikke granietlaag) plaat.
Midoceanische rug = wereldwijd aaneengesloten 'onderwatergebergte'.
Diepzeetroggen = diepste plaatsen in de zeebodem.
3.2 Platentektoniek
De aarde bestaat uit verschillende platen, met verschillende plaatgrenzen:
1. convergente plaatgrenzen → ← platen bewegen naar elkaar toe, ze botsen.
● subductie: zware oceanische plaat botst tegen continentale plaat en duikt
eronder → ontstaan diepzeetroggen.
○ gebeurt ook bij twee oceanische platen, waarbij de oude, volgezogen
plaat onderduikt.
2. divergente plaatgrenzen ←→ platen bewegen uit elkaar, waarbij een breuk ontstaat
die wordt opgevuld met stollend lava → ontstaan nieuwe oceaanbodem. Het groeit
bij de oceaanrug (spreidingszone).
3. transforme plaatgrenzen → → platen bewegen langs elkaar. Tegengestelde richting
of verschillende snelheid.
Het aangroeien van aardplaten bij divergentie wordt gecompenseerd met het verdwijnen bij
subductie → gesteente wordt ‘gerecycled’.
Continentale platen groeien alleen aan bij subductie: basalt wordt omgesmolten (in
intrusies) tot een lichter gesteente dat zich bij de continentale plaat voegt.
Plaattektoniek = het bewegen van aardplaten.
Verschillende krachten hiervoor:
1. basaldrag → convectiestromingen: continenten drijven op gesteente. Warmte stijgt
omhoog, koelt af en zakt (gaat dus als een rondje).
2. ridge push → warm mantelmateriaal wordt omhoog geduwd en tilt de korst op →
scheurt → koelt af → kan niet zakken want niet magma → gaat opzij.
3. slab pull → duikende plaat trekt zichzelf naar beneden.
Actualiteitsprincipe = natuurlijke processen verlopen tegenwoordig hetzelfde als vroeger,
zoals de snelheid van plaattektoniek. Zo kunnen we weten dat 200 miljoen jaar geleden het
supercontinent Pangea was.
3.3 Vulkanisme
Effusieve erupties = vulkaanuitbarsting met rustig verloop
, ● Magma is mafisch zonder sediment (silicaten)
● Bij divergentie waar een spleet in de aardkorst ontstaat.
● In zee stolt het opstijgende magma uit de asthenosfeer.
● Op land kan het een uitgestrekt gebied bedekken door vloeibaar magma (lage
viscositeit). Er ontstaat dan een brede schildvulkaan.
Explosieve erupties = vulkaanuitbarsting met explosief verloop
● Samenstelsel van magma is felsisch en bevat silicaten (door sediment + zeewater +
omgesmolten oceaanbodem bij subductie) -
● Dit mengsel stijgt op en voegt zich in de magmakamer. Het is licht, waardoor het
omhoog wil, maar ook stroperig (hoge viscositeit), waardoor het niet beweeglijk is →
stolt als een prop in de kraterpijp → toenemende druk → uitbarsting.
● Gesteente, gassen en lava komen uit de krater = pyroclastica. Dit hoopt zich op
rondom de krater en er ontstaat een kegelvormige stratovulkaan.
● Caldera = vulkaan waarbij het bovenste stuk krater is weggeblazen door een
explosieve eruptie, of dat door eruptie de magmakamer snel leeg raakt en in zakt.
Deze kan later vollopen met water.
Hotspots = vulkaan zonder plaatgrens.
● Plek op aarde waar in de aardmantel pluimen van zeer heet magma omhoog komen
→ aardkorst breekt open → uitbarsting vloeibaar magma zorgt voor schildvulkaan.
● Door plaattektoniek verschuift de hotspot → eilandengroep.
3.4 Aardbevingen
De zwaarste aardbevingen ontstaan langs transforme en convergente plaatgrenzen door
spanningsopbouw. Deze druk zorgt voor vervorming van het gesteente. Als de spanning
groter is dan de buigbaarheid/elasticiteit breekt het gesteente en verschuiven de
gesteentelagen.
● Met seismograaf meet je magnitude = vrijgekomen energie weergegeven met schaal
van Richter. Schaal van 6 is 10x zo sterk als schaal van 5.
● Met schaal van Mercalli geef je de intensiteit weer = hoeveelheid schade.
→ Afstand van het epicentrum (punt aardoppervlak met meeste voelbaarheid) tot
hypocentrum hebben hierop invloed.
Ook processen die uit aardbevingen komen kunnen schade aanrichten: aardverschuivingen
en tsunami’s: golven die ontstaan door aardbeving op de aardbodem → in het ondiepe
worden ze afgeremd, waardoor de achterkant de voorkant in haald en zo wordt opgestuwd
→ ze klappen op het land en veroorzaken veel schade.
● Ze kunnen ook ontstaan door vulkaanuitbarstingen of massabewegingen = het langs
een helling naar beneden bewegen van gesteente.
Rek of druk leidt ook tot de vervorming van de aardkorst.
● Plooien = gesteente dat door druk in elkaar wordt gedrukt en vervormd → gesteente
ligt als deklagen op elkaar. Gebeurt in de diepte met hoge temperatuur. → ontstaan
plooiingsgebergten (hoog en dun) (continentale convergentie).
● Bij rek (spreidingszone bij continentale divergentie) ontstaan breuken (barsten) die
leiden tot breukgebergten. Magma komt omhoog (mafisch), scheurt de aardkorst en
stolt → basalt: is zwaarder dan graniet en zakt de asthenosfeer in. In lage gebieden
stroomt water daar naar toe → laaggelegen meer / langgerekte parallelle valleien.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper simonevinnevander. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67474 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen