Complete samenvatting:
Blok 2 bedreiging van de Gezondheid
(GZW10220)
Inclusief uitwerking van alle taken
Onderwerpen:
A: Public health
B: Sociaal economische verschillen
C: Roken & Preventie
D: Micro-biologie
1. Micro-organisme
2. Bacterie
3. Schimmels & parasieten
4. Virus
5. Infectie-ziekte & Transmitroutes
6. Pathogeniteit & virulentie
E: immunologie Auteur: Fleur Palmen
Academisch jaar: 2022-2023
1
,A: Public health: het voorkomen van ziekte en het bevorderen van de gezondheid door middel
van collectieve maatregelen
Public health in Nederland:
- de gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD-en) die worden aangeduid met de term
publieke gezondheid
- de sociale geneeskunde: het deel van de geneeskunde dat zich richt op de wisselwerking
tussen mensen en hun materiële en immateriële milieu.
Het paradigma van de public health bestaat uit drie ideeën die met elkaar samenhangen:
1. De meeste gezondheidsproblemen zijn terug te voeren op blootstelling aan ongunstige
omgevingsinvloeden en dus vatbaar voor preventie.
2. Problemen in de volksgezondheid zijn het best op te lossen door collectieve maatregelen.
3. Kwantitatieve onderzoeksmethoden zijn het meest geschikt om volksgezondheidsproblemen
te bestuderen en oplossingen voor die problemen te ontwerpen en te evalueren.
Opkomst public health (sanitary revolution): De public health is in haar huidige vorm ontstaan in
de periode tussen 1830 en 1875: public health als sanitaire beweging. In Nederland wordt het
aangeduid als hygiënisten
Sanitary movement: De sanitary movement ontstond door artsen die op grond van
epidemiologisch onderzoek tot de conclusie kwamen dat er iets moest gebeuren aan de oorzaken
van de slechte gezondheidstoestand van grote delen van de bevolking.
Edwin Chadwick: kwam met besloten riolering en een drinkwatersysteem naar huizen aan te
leggen
John Snow: legde een verband tussen cholera en drinkwater.
Demografische transitie van public health:
Met demografische transitie wordt bedoeld de overgang die plaatsvindt in een tijdsbestek van
100 tot 150 jaar van een situatie met hoge sterfte- en geboortecijfers naar een situatie met lage
sterfte- en lage geboortecijfers.
Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw trad een blijvende verbetering van de
volksgezondheid in en daarmee een stijging van de levensverwachting. Rond 1850 bedroeg de
levensverwachting 38 jaar voor mannen en 40 jaar voor vrouwen. In 150 jaar is de
levensverwachting meer dan verdubbeld
1918: influenza virus 1950: 2e WO
2
,Epidemiologische transitie:
Epidemie: een ziekte die optreedt bij een groot aantal mensen in hetzelfde geografische gebied
en zich snel verspreid.
De daling van de sterftecijfers berust op een radicale verschuiving in het doodsoorzakenpatroon,
die wel met de term epidemiologische transitie wordt aangeduid. (Mackenback, 2016, pp. 21)
1. Het tijdperk van epidemieën en hongersnood (tot 19e eeuw) :In dit tijdperk is de sterfte
nog hoog en wordt deze gedomineerd door infectieziekten.
2. Het tijdperk van afnemende pandemieën (1875 tot 1920): Een pandemie is een epidemie
die zich over landsgrenzen verspreid.
In dit tijdperk daalde de sterfte aan infectieziekten sterk, om plaats te maken voor kanker,
hart- en vaatziekten en ongevalsletsels.
3. Het tijdperk van degeneratieve en sterk met leefstijl samenhangende aandoeningen (tot
1970): Het tweede tijdperk zet zich door. Er vindt een toename van welvaartsziekten
plaats. Hieronder vallen verschillende vormen van kanker, chronische ziektes zoals
diabetes type 2, hart- en vaatziekten en overgewicht.
De daling van de sterftecijfers tijdens het tweede en derde tijdperk komt door de daling van de
infectieziektesterfte. Deze daling is niet te verklaren door de introductie van effectieve medische
interventies, zoals antibiotica (1945-1950) en vaccinaties (1950), want die kwamen pas later, toen
de sterftedaling al grotendeels achter de rug was. De rol van de omgeving speelt wel een
belangrijke rol bij deze sterftedaling, namelijk de hygiënische maatregelen, zoals
drinkwaterleidingen en riolering, verbetering in de volkshuisvesting en verbeteringen van de
arbeidsomstandigheden. En de verhoging van de welvaart heeft onder andere geleid tot een
verbeterde voedingstoestand.
Sterfte aan degeneratieve aandoeningen bleken te kunnen worden uitgesteld naar hogere leeftijd.
Men spreek van een nieuwe, vierde fase:
4. Het tijdperk van de delayed degenerative diseases. (Brug, 2017, pp. 47)
Sommige oude infectieziekten zijn teruggekeerd door een toenemende resistentie van micro-
organismen tegen antibiotica en nieuwe infectieziekten zijn opgekomen, zoals hiv/aids.
(Mackenbach, 2016, pp. 24)
Compressie van morbiditeit = tegelijk met de toename van de levensverwachting verschuift het
optreden van ernstige beperkingen naar steeds hogere leeftijden. Als gevolg hiervan neemt het
aantal jaren in goede gezondheid toe, terwijl het aantal jaren in slechte gezondheid ongeveer
constant blijft en dus verder naar achteren in het leven wordt verschoven.
Mede onder invloed van de toenemende vergrijzing van de bevolking zal het aantal mensen dat
geconfronteerd wordt met een chronische ziekte fors stijgen. Bovendien stijgt de groep chronisch
zieken doordat mensen als gevolg van verbeterde diagnostische mogelijkheden en
behandelmethoden langer leven.
3
, Determinanten van gezondheid volgens lalonde:
• Biologische/persoonsgebonden factoren: Deze factoren zijn dus zowel genetisch als
verworven. (erfelijke factoren, veroudering, sekse)
• Leefstijl/risicogedrag (bewegen, roken, alcohol, veilige seks, ontspannen, voeding)
• Omgeving (sociale omgeving: naasten, sociale cohesie, voorzieningen, fysieke omgeving:
natuur & milieu, verkeer, huisvesting)
• Zorgvoorzieningen (welke en hoeveelheid, kwaliteit, betaalbaarheid, beschikbaarheid en
toegankelijkheid)
Het determinantenmodel van gezondheid is een preventief ziektemodel Preventief
ziektemodel: het biedt aangrijpingspunten om ziekte in de bevolking te voorkomen door
middel van gezondheidsbeleid
Gezondheidsbeleid: overheidsbeleid op de factoren fysieke en sociale omgeving enerzijds en
leefstijl en risicogedrag anderzijds
Deze determinanten van gezondheid staan niet op zichzelf: ze worden beïnvloed door externe
ontwikkelingen (economische groei of tegenspoed), beleid (bijv. milieuhygiëne), door preventie
(bijv. voorlichting over gezonde voeding) en door zorg (onder meer een goed toegankelijk
zorgstelsel).
Determinanten van ziekte:
• Disease (medisch-biologisch): staat voor aantoonbare medisch-biologische afwijking.
• Illness (ervaring): staat voor de ziekte-ervaring: het zich niet wel voelen.
• Sickness (gedrag): men gedraag zich als patiënt en dat wordt ook erkend door de omgeving.
4
