KLG model in verhouding tot het stages of change model
KLG-model Stages of change
1. loop ik extra risico vanwege mijn leefstijl? precontemplatie
2. wat zijn voor mij nu passende keuzes? contemplatie (ambivalentie)
- Drijfveer voorbereiding (tussen 2 en 3 in)
- doelen + prioritereing
- strategie
- gedrag
3. wat zijn voor mij passende keuzes?
3. hoe keuzes omzetten in gedrag? actiefase
4. duurzaam veranderen gedragsbehoud
Week 1: KLG model theorie en praktijk kernvraag 1
Powerpoint
Doelen KLG lessen
1. Je kent het KLG-Model en de verschillende kernvragen hierbinnen die een rol spelen
bij gedragsverandering
2. Je kunt praktisch aan de slag met de verschillende kernvragen binnen een gesprek.
3. Je kunt MI toepassen binnen het KLG-Model
4. Je krijgt inzicht in je ontwikkeling t.a.v. het toepassen van het model en MI en kunt
hierop reflecteren.
KLG-Model: Kernvragen bij Leefstijl en Gezondheid-Model
- een model gebaseerd op wetenschap en klinische relevantie, praktisch toepasbaar
- middel dat ingezet wordt bij leefstijlcoaching
Het model bestaat uit 4 kernvragen, al deze vragen hebben subvragen
Kernvragen:
- Loop ik extra risico’s vanwege mijn leefstijl?
- Wat zijn voor mij passende keuzes?
- Hoe kan ik mijn keuzes omzetten in gedrag?
- Hoe kan ik duurzaam veranderen
Kernvraag 1: loop ik extra risico’s vanwege mijn leefstijl?
Doel: de cliënt krijgt inzicht in de relatie tussen leefstijl en gezondheidsrisico’s en weet wat
dit persoonlijk voor hem betekent
Subvragen:
- Is de kennis op orde?
- Heb je een cue to action?
- Hoe zijn je ziektepercepties?
- Hoe zijn je ziekterisicorepresentaties?
- Hoe is je risicoperceptie?
1
,Is de kennis op orde?
- Informatie leidt tot kennis
- Kennis is geen garantie voor gedragsverandering persoonlijke betekenis
- Kennis checken en zo nodig geven en faciliteren
- Wat is de leefstijl? (gedrag versus normen)
- Wat zijn de fysieke gevolgen van de leefstijl (lichaam versus normen)
- Wat is de relatie tussen leefstijl, fysieke gevolgen en gezondheid?
Cue to action
- een grote of kleine gebeurtenis die ervoor zorgt dat personen de urgentie voelen om
een probleem weer als probleem te zien
- Interne of externe cues?
Ziekterisicoperceptie
Gedachten en emoties met betrekking tot de ziekte:
- identiteit: wat heb ik?
- oorzaak: wat is de oorzaak?
- controle en genezing: hoe kan ik het onder controle krijgen? Hoe kan ik het genezen?
- tijdlijn: hoe lang gaat het duren?
- consequenties: wat zijn de consequenties? Wat betekend mijn ziekte voor mijn werk?
Wat betekend mijn ziekte voor mijn dagelijkse leven
Ziekteperceptie: waarneming of overtuiging van de ziekte. Dus als je de ziekte al hebt. Wat
zijn je gedachten, oorzaken, overtuigingen. Bijvoorbeeld: als je hoofdpijn hebt, kun je alleen
nog in een donkere kamer liggen en rusten.
Het verschil tussen een ziekteperceptie en ziekterisicorepresentatie is dat je bij
ziekteperceptie de ziekte al hebt en bij ziekterisicorepresentatie je de kans hebt de ziekte te
krijgen.
Ziekterisicorepresentaties
Is de waarnemingen / overtuigingen, maar je hebt de ziekte nog niet. Gezond persoon die
wel kan bedenken als ik deze leefstijl aanhoud dan kan ik kans hebben op diabetes.
Bijvoorbeeld mensen die roken.
- gedachten en emoties die ontstaan bij de inschatting die een persoon maakt op het
krijgen van een ziekte
- Geordend in genoemde domeinen: oorzaak, tijdlijn en identiteit zijn de basis voor de
inschatting die een persoon maakt
- gedachten over de oorzaken, consequenties en controle
Je bespreekt dit met de cliënt om het gevoel van urgentie bij de cliënt te vergroten, dit doe je
door bewustzijn te verhogen. (drang om te veranderen).
Als je dit bespreekt is het belangrijk dat de boodschap persoonlijk is. Het doel is dus: de
cliënt krijgt inzicht in de relatie tussen leefstijl en gezondheidsrisico’s en weet wat dit
persoonlijk voor hem betekend. Wat denkt u dat voor uw de risico’s zijn? Wat zou jij ervan
vinden als je straks copd hebt en met een zuurstofpomp moet leven?
Risicoperceptie
- Wat is de uiteindelijke risicoperceptie?
- waarschijnlijkheid X ernst
- Ontstaat er veranderingsdrang?
- Wat is de gevoelde urgentie?
MI binnen fase 1
- opheffen ambivalentie
2
, - ombuigen van weerstand
- ontwikkelen en versterken van verandertaal
Hoofdstuk 1: perspectieven op leefstijlproblematiek en
uitgangspunten voor coaching
Een ongezonde leefstijl hangt samen met maatschappelijke, professionele en individuele
factoren. Om de consequenties hiervan voor leefstijlcoaching in kaart te brengen, is het
zinvol om vanuit verschillende uitgangspunten naar leefstijlproblematiek te kijken.
Uitgangspunten en stellingen
Gezondheid hangt samen met persoonlijke competenties
Iemands gedrag levert een belangrijke bijdrage aan gezondheid. De invloed van (on)gezond
gedrag is echter veel vaker een oorzakelijke factor voor ziekte dan de factor pech.
- Consequentie: professionals kunnen in kaart brengen welke vaardigheden iemand
mist, hem ondersteunen bij het aanleren van de benodigde vaardigheden en hem
helpen verantwoordelijkheid te nemen.
Gedrag is complex en nooit helemaal te voorspellen
Gedrag is uiterst complex, kent vele lagen en is nooit volledig te voorspellen. Gedrag is
complex en daardoor is het lastig er grip op te krijgen. Maar daartegenover staat dat gedrag
gericht beïnvloed kan worden.
- Consequentie: Het niet slagen van een gedragsverandering is soms te wijten aan de
beperktheid van de methodiek en niet aan de vaardigheid van de coach of therapeut.
Gedrag wordt deels gestuurd door actuele bewuste overwegingen, maar veel vaker
door onbewuste of eerdere bewust genomen ‘beslissingen’ en is daarmee vaak
patroonmatig
Iemand is zich vaak pas bewust van zijn gedrag als het al heeft plaatsgevonden.
Iemand verricht ontzettend veel op de automatische piloot, zonder daar bewust bij stil te
staan. Dit geldt zowel voor gezond als ongezond gedrag.
Dit betekend dat een bewuste en geplande gedragsverandering veel mentale kracht vraagt
van mensen, omdat zij steeds bewust een ander gedrag dan het routinematige moeten
kiezen.
- Consequentie: wanneer mensen willen veranderen, moeten ze hun patronen of
automatismen veranderen.
Gedrag wordt deels ingegeven door hardware (‘nature’), zoals elementen van
persoonlijkheid, fysieke behoeften en de bouw van de hersenen.
Zonder water en voedsel gaan mensen dood. Verschillende wetenschappers hebben
vastgesteld dat mensen continu op zoek zijn naar waardevolle dingen om te overleven, zoals
eten en water.
Waarom het sommige mensen goed lukt om het hoofd te bieden aan deze evolutionaire
krachten, komt wellicht door de bouw van onze hersenen. Primaire behoeften worden
gereguleerd door de ‘oudere’ hersengebieden en dat de logica en bewuste sturing van het
gedrag meer gereguleerd wordt vanuit ‘nieuwere’ hersengebieden.
Hoe goed je bent in het controleren van behoeften is onder meer ingegeven door hoe goed
de nieuwere hersengebieden in staat zijn om deze controle uit te oefenen.
- Consequentie: het zit voor een deel in de natuur van mensen om, ter voorbereiding
op tijden van schaarste, energie efficiënt op te slaan (door middel van vet) en
daarnaast heel zuinig met energie om te gaan. Deze evolutionair gezien helpende
eigenschappen keren zich bij langdurige overvloed misschien juist tegen mensen.
3
, Gedrag is deels aangeleerd: naast ‘nature’ staat ‘nurture’
Gedrag wordt ook sterk beïnvloed door de ontwikkeling die we gedurende ons leven
doormaken op basis van allerlei leerprocessen.
We leren door imitatie, klassieke en operante conditionering, inzicht en sociale invloed. Dit
betekend dat we in allerlei situaties en lange tal van routes in ons gedrag worden beïnvloed.
Het feit dat mensen leerbaar zijn door overtuigingen bij te stellen, attituden te veranderen,
vaardigheden aan te leren en ander gedrag te ervaren en evalueren, pleit voor het feit dat
‘nature’ niet allesbepalend is en er dus veel te bereiken valt door in de ‘nurture’- kant van
gedrag te investeren.
- Consequentie: indien iemand is opgegroeid met het idee dat ziekte en gezondheid
factoren zijn die zich buiten de directe invloedssfeer van de mens bevinden, ligt het
voor de hand dat allerlei relevante vaardigheden in relatie tot het omgaan met
gezondheidsproblemen niet of slecht ontwikkeld zijn.
Gedrag is contextafhankelijk: men interacteert met zijn omgeving en vooral met de
mensen daarin
Menselijk gedrag is niet alleen afhankelijk van individugebonden eigenschappen, maar
ontstaat altijd in interactie met de omgeving.
Wanneer persoon en omgeving goed bij elkaar passen, spreekt men van een persoon-
omgeving-fit (PO-fit)
Dit heeft als consequentie dat een goede ‘fit’ eraan bijdraagt dat iemand zich gemakkelijk
gezond kan gedragen: bijvoorbeeld bij een omgeving waarin een gezonde leefstijl de norm is
en een persoon die zelf ook waarde hecht aan een gezonde leefstijl. Het slagen van een
leefstijlverandering zal nu mede bepaald worden door het vermogen van de persoon om
invloed uit te oefenen op de eigen omgeving.
Zowel de fysieke, economische als de sociale omgeving heeft een sterke invloed op de
leefstijl van mensen.
- Consequentie: het is veel te eenvoudig om de aanpak van leefstijlproblematiek alleen
te vertalen naar de verantwoordelijkheid van het individu.
Stress speelt een ingewikkelde dubbelrol
Het lastige aan het begrip stress in relatie tot gedragsverandering is dat het doorbreken van
vaste gedragspatronen mensen vrijwel altijd uit hun ‘comfort zone’ haalt en daardoor ook
weer een belangrijke stressbron kan zijn. Tegelijkertijd is stress, die ook veroorzaakt kan
worden door gebeurtenissen buiten het veranderproces (zoals problemen op het werk of in
de relatie, op zich vaak weer een barrière voor succesvolle gedragsverandering in alle fasen
van het veranderen.
Daarnaast is stress misschien juist noodzakelijk om mensen uit hun ongezonde routines te
halen. Zo kan de confrontatie met een hartinfarct – een stressvolle gebeurtenis – misschien
wel de belangrijkste drijfveer zijn voor een hierop volgend veranderproces.
Kortom: het veranderen van vaste gedragspatronen gaat doorgaans met stress gepaard.
- Consequentie: het is belangrijk dat de leefstijlcoach bij het begeleiden van mensen
die hun leefstijl willen veranderen aandacht heeft voor het fenomeen stress.
Gedragsverandering verloopt in fasen
Wanneer mensen veranderen, gaat dit altijd gefaseerd. Wanneer iemand in plaats van
gedrag A nu gedrag B vertoont, Kan dit ook benoemd worden als fase 1 en fase 2.
De behoefte om verandering in fasen op te delen, komt voort uit het feit dat mensen in
verschillende fasen ook door verschillende factoren worden beïnvloed lijkten te worden.
Kennis over fasering is belangrijk voor het kiezen van de juiste interventie op het juiste
moment.
- Consequentie: wanneer je als professional inschat in welke fase van gedrag iemand
zich bevindt, kun je iemand specifieker begeleiden.
4
