Dit document betreft een samenvatting van het boek leefstijlcoaching; kernvragen bij gedragsverandering, geschreven door Maarten Bijma en Max Lak. Dit boek is aan te raden voor alle professionals/studenten die in bepaalde mate te maken hebben met leefstijlcoaching & gedragsverandering.
LEEFSTIJLCOACHING,
KERNVRAGEN BIJ
GEDRAGSVERANDERING.
DEEL 1: UITGANGSPUNTEN VOOR LEEFSTIJLCOACHING
PERSPECTIEVEN OP LEEFSTIJLPROBLEMATIEK EN UITGANGSPUNTEN VOOR COACHING
Ongezonde leefstijl hangt samen met:
Maatschappelijke factoren
Professionele factoren
Individuele factoren.
Gezondheid hangt samen met persoonlijke competenties. Wetenschappers zijn het er steeds meer over eens
dat het aandeel van toeval of lot bij de meeste gezondheidsproblemen niet erg groot is. Dit betekent dat
iemands gedrag een belangrijke bijdrage levert aan zijn gezondheid. Gezond gedrag kun je daarom zien als een
competentie.
Uiteraard worden een aantal gezondheidsproblemen veroorzaakt door factoren waar je geen invloed op hebt,
maar de invloed van (on)gezond gedrag is veel vaker een oorzakelijke factor voor ziekte dan de factor pech.
1.1. Visies op gezondheid
Gezondheid als toeval Gezondheid als competenties
Ziekten en aandoeningen overkomen je, daar heb je Je kunt invloed uitoefenen op het risico een
als mens geen invloed op bepaalde ziekte en/of aandoening op te lopen
Iemand is niet verantwoordelijk voor de preventie Je bent verantwoordelijk voor de preventie van
van ziekten en aandoeningen ziekten en aandoeningen
Gezond blijven of worden is niet te leren Gezond blijven of worden is te leren
Gedrag is uiterst complex, kent vele lagen en is nooit volledig te voorspellen. Gedrag wat we aan de buitenkant
waarnemen, is een afspiegeling van interne processen zoals:
Persoonlijkheid
Sociaal-culturele blauwdrukken
Diepliggende overtuigingen
Emoties
Gedrag kan gericht beïnvloed worden. Door generieke gedragspatronen te combineren met persoonlijke
beweegredenen, kan deze greep verstevigd worden.
Gedrag wordt deels gestuurd door actuele bewuste overwegingen, maar veel vaker door onbewuste of eerdere
bewust genomen beslissingen, en is daarmee vaak patroonmatig. Iemand is zich daarom vaak pas bewust van
zijn gedrag als het al heeft plaatsgevonden (automatische piloot).
Bewuste en geplande gedragsverandering vraag daarom veel mentale kracht van mensen, omdat zij steeds
bewust een ander gedrag dan het routinematige moeten kiezen (voorbeeld; autorijden). Zodra mentale kracht
om welke reden dan ook onvoldoende is, lopen ze kans om terug te vallen in hun oude patroon. Hoe dieper
oude patronen geworteld zijn, des te lastiger het is deze te doorbreken.
Gedragsbeïnvloeding heeft dus o.a. te maken met het opsporen en duiden van bestaande patronen, het
aanleren van nieuwe patronen en met factoren zoals stress en vermoeidheid (waardoor mentale kracht kan
afnemen).
Gedrag wordt deels ingegeven door hardware (nature) zoals elementen van persoonlijkheid, fysieke behoeften
en de bouw van de hersenen.
Het zit voor een deel in de natuur van mensen om, ter voorbereiding op tijden van
schaarste, energie efficiënt op te slaan (d.m.v. vet) en daarnaast heel zuinig met co
deze energie om te gaan. Deze evolutionair gezien helpende eigenschappen keren nt
zich bij langdurige overvloed (zoals nu met zulke volle supermarkten) juist tegen ex
mensen. Wij worden deels gegeven door drijfveren en instincten die in het brein
t
aangeleerd
gedrag
biologische
eigenschappen
, vastliggen. Voor sommige mensen is het nodig deze te onderdrukken. Een leefstijlcoach helpt bij het aanleren
en versterken van zelfcontrole.
Gedrag is deels ook aangeleerd, naast nature (biologische factoren) staat nurture (omgevingsfactoren).
Leren = een blijvende verandering van gedrag of mentale processen, als gevolg van een bepaalde ervaring. We
leren door imitatie, klassieke en operante conditionering, inzicht en sociale invloed.
Een deel van de ijsberg hiernaast steekt boven de waterlijn uit en laat zich vergelijken met het concreet
zichtbaar gedrag van mensen in interactie met hun context. In de basis van de ijsberg liggen elementen zoals
persoonlijkheid en drijfveren, die op hun beurt weer worden beïnvloed door ‘nature’ componenten.
Bij die waterlijn spelen overtuigingen, normen, waarden en attituden een rol in het gedrag van mensen.
Fundamentele overtuigingen over gezondheid zijn mede bepalend of iemand een gevoel van urgentie
ontwikkelt om te veranderen; het besef dat het anders moet. Twee overtuigingen die zorgen dat mensen een
probleem ervaren:
1. Overtuigingen die fundamenteel iets zeggen over het waarom van het risico
2. Gezondheidsovertuigingen die fundamenteel iets zeggen over de interpretatie van tekens en
symptomen.
Als mensen middels coaching geraakt kunnen worden in hun eigen overtuigingen, attituden en vaardigheden,
zijn de meeste mensen in staat om hun ongezonde leefstijl aan te pakken.
Menselijk gedrag is niet alleen afhankelijk van de individu gebonden eigenschappen, maar staan ook in
interactie met de omgeving. Vanuit het individuele perspectief is de mogelijkheid om de eigen omgeving te
beïnvloeden van groot belang voor het welslagen van de gedragsverandering. Over het algemeen zijn sociale
vaardigheden als assertiviteit hiervoor van groot belang. Wanneer persoon en omgeving goed bij elkaar passen,
spreekt men van een persoon-omgeving-fit (PO-fit).
Het doorbreken van vaste gedragspatronen haalt mensen bijna altijd uit hun comfort zone, wat voor
stress zorgt.
Tegelijkertijd is stress, die veroorzaakt kan worden door gebeurtenissen buiten het veranderproces
(problemen op werk, familieomstandigheden, etc.) vaak een barrière voor succesvolle
gedragsverandering.
Negatieve stress en hiermee samenhangende veranderingen in zowel cognitieve (inzicht en analyse) als
emotioneel-affectieve processen (motivatie) heeft over het algemeen een negatieve invloed op de verander- en
leercapaciteit van mensen. Desondanks kan stress ook juist een noodzaak zijn om mensen uit hun ongezonde
routines te halen (een hartinfarct kan een drijfveer zijn).
Het veranderen van vaste gedragspatronen gaat dus meestal met stress gepaard. De mate waarin mensen
stressbestendig zijn is hierbij een belangrijke en bepalende factor. Stressbestendigheid is een samenspel van
o.a.:
Genetische factoren
Emotionele stabiliteit
Sociale factoren
Overtuigingen
Fysieke conditie
Stressmanagement is daarom altijd een relevant onderdeel van de coaching. Soms kan het noodzakelijk zijn de
ingezette leefstijlverandering te parkeren en eerst aandacht te hebben voor de effecten van stress.
Wanneer mensen veranderen, gaat dit altijd in fases. De behoefte om verandering in fasen op te delen, komt
voort uit het feit dat mensen in verschillende fasen ook door verschillende factoren beïnvloed lijken te worden.
Dit houdt in dat de professional iemand voor zich heeft die:
Zich in een bepaalde mate (wel of niet) verantwoordelijk voelt voor zijn gezondheid
Bepaalde competenties (niet of onvoldoende) heeft om zichzelf gezond te houden of te krijgen
Alleen te leren kennen is door de buitenkant te observeren en te vragen naar de binnenkant
Volgens allerlei patronen en automatismen leeft
Gedreven wordt door biologische aspecten van het mens-zijn (nature)
Gevormd is en wordt in interactie met de omgeving (nurture)
Een goed of slechte ‘fit’ heeft met zijn omgeving
Behoefte heeft aan prikkels die variëren per fase van het veranderproces.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manoneijbergen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
