Samenvatting
Inleiding
Terwijl de behandeling van psychiatrische aandoeningen sterk is verbeterd, is een leefstijl met
ongezondere voeding, weinig beweging, een onregelmatiger dag-nachtritme een steeds
bekender beeld geworden in de ‘justitiële’ psychiatrie (Leefstijlpsychiatrie, 2022). Het
onderwerp leefstijl leeft ook in de (forensische/penitentiaire) psychiatrie waar een ongezonde
leefstijl ‘over’vertegenwoordigd is bij mensen met ernstige psychiatrische aandoening (EPA).
Daarnaast valt het volgens Van Meijel et al. (2022) op dat ggz-verpleegkundigen zich soms
onzeker voelen over hun eigen competenties ten aanzien van leefstijl en somatische zorg.
Koomen et al. (2022) spreken de barrières die samenhangen met succesvolle implementatie van
leefstijlinterventies zoals organisatorische factoren, houding en kennis van zorgverleners,
conflicten in roldefinitie, andere taken en/of werkdruk.
Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is, om meer inzicht te krijgen in belemmerende factoren bij het
bevorderen van een gezonde leefstijl die een bijdrage kunnen leveren tot aanbevelingen ter
verbetering van de voedings- en beweeginterventies van patiënten binnen[naam van de
instelling].
Vraagstelling
Wat ervaren de verpleegkundigen, c.q. sociotherapeuten op de X afdeling als belemmerende
factoren bij de voedings- en beweeginterventies die ze bieden gericht op het bevorderen en
standhouden van een gezonde leefstijl van patiënten?
Methode
Het betreft een kwalitatief onderzoek. Data is verzameld middels het afnamen van
semigestructureerde interviews onder verpleegkundigen/sociotherapeuten van de X afdeling.
Resultaten
Bevorderende en belemmerende factoren bleken grotendeels universeel te zijn voor setting en
doelgroep. Naast patiënten complexiteit, een gebrek aan prioriteit, erkenning, ondersteuning
Auteur: voor het onderwerp op organisatieniveau en kennis van de zorgverleners werden als
Studentnummer: belemmerende factoren genoemd. Gelijkmatige inzet op verschillende componenten afgestemd
Studiecoach: mw.
Examinator: dhr.
op mogelijkheden en interesses van patiënten en het stellen van haalbare doelen is van belang
Praktijkbegeleider: mw. voor succes. Het bevorderen van deskundigheid van zorgverleners en het betrekken van
Opdrachtgever: dhr. gekwalificeerd personeel met expertise in leefstijl, gedragsverandering en psychiatrie zijn
Datum: 22-06-2023
Aantal woorden: 3990 cruciaal. Ook heeft multidisciplinair geïmplementeerde interventies in de standaardzorg de
meeste kans van slagen.
Conclusie
Het onderzoek geeft antwoord op de onderzoeksvraag wat verpleegkundigen c. q.
sociotherapeuten als belemmerend ervaren bij het bevorderen en standhouden van een gezonde
leefstijl bij patiënten. De resultaten identificeren meerdere verschillende barrières die van
invloed zijn op de leefstijlinterventies. Deze barrières werken echter niet geïsoleerd maar
, Inleiding benadrukt het herkennen van lichamelijke
Terwijl de behandeling van psychiatrische aandoeningen en het bevorderen van een
aandoeningen sterk is verbeterd, is een gezonde leefstijl bij deze patiënten door
leefstijl met ongezondere voeding, weinig verpleegkundigen. Van Meijel et al. (2020)
beweging, een onregelmatiger dag- stellen dat de verwachtingen van de
nachtritme een steeds bekender beeld verpleegkundige ten aanzien van de
geworden in de ‘justitiële’ psychiatrie bereidheid en mogelijkheden van de
(Leefstijlpsychiatrie, 2022). Het onderwerp patiënt om mee te werken aan lichamelijke
leefstijl leeft ook in de (forensische, gezondheidsbevordering zijn
penitentiaire) psychiatrie waar een allesbepalend. De aanname dat patiënten
ongezonde leefstijl geen belangstelling hebben voor
‘over’vertegenwoordigd is bij mensen met gezondheidsbevordering is onterecht, zo
een psychiatrische aandoening. Deze laat het onderzoek van Bartlem et al.
populatie brengt meer tijd sedentair door (2018) zien. Belangrijk is het besef dat
(zittend/liggend in rust) en is aanzienlijk gebrek aan initiatief niet gelijk staat aan
minder fysiek actief dan de algemene gebrek aan motivatie (Looijmans, 2018).
bevolking (Cahn et al., 2022). De aanwezige motivatie kan worden benut
Naast dit sedentair gedrag is overgewicht en versterkt door kleine stappen in
ook vaak een groter probleem bij deze leefstijlverandering te waarderen en de
populatie. Voorts hebben EPA-patiënten positieve effecten voor de patiënt te
twee tot driemaal hogere mortaliteit dan de expliciteren, zo pleiten Van Meijel et al.
algemene bevolking. Obesitas en metabole Daarnaast valt het volgens deze auteurs op
aandoeningen zijn belangrijke dat ggz-verpleegkundigen zich soms
risicofactoren voor cardiovasculaire onzeker voelen over hun eigen
aandoeningen die frequenter voorkomen competenties ten aanzien van leefstijl en
bij mensen met een EPA. Verschillende somatische zorg.
factoren dragen bij aan dit verhoogde
risico, waaronder een ongezonde Koomen et al. (2022) spreken de barrières
levensstijl en psychotrope medicatie die die samenhangen met succesvolle
zelfstandig dit risico verder verhoogt implementatie van leefstijlinterventies
(Mazereel et al., 2020). zoals eigen levensstijl, houding en kennis
van zorgverleners, conflicten in
Uit studies o. a. Leefstijlpsychiatrie (2022) roldefinitie, andere taken en/of werkdruk.
blijkt dat leefstijl een belangrijke factor is Om leefstijlinterventies succesvol en
in de behandeling bij psychiatrische duurzaam te implementeren voor EPA-
patiënten. Leefstijlpsychiatrie richt zich op patiënten, benadrukken Koomen et al. het
het aanpakken van psychiatrische belang van een multidisciplinaire, sterk
stoornissen door middel van een geïntegreerde leefstijlinterventies. Het
geïntegreerde benadering van gezondheid, implementeren van nieuwe werkwijzen en
die aanbevelingen omvat voor verbeteringen in de gezondheidszorg wordt
lichaamsbeweging, voeding, slaap en dus veroorzaakt door nieuwe
mindfulness om mensen te helpen hun wetenschappelijke inzichten ofwel het feit
psychiatrische stoornissen te beheersen. dat de actuele zorg niet voldoet (Grol &
Dit wordt verondersteld door de Wensing, 2015).
multidisciplinaire richtlijn Leefstijl bij
patiënten met een ernstige psychische Conform de zorgvisie (interne
aandoening waarin V&VN (2015) communicatie, 2020) van Forensisch
3
