Context Duitsland
1. Het Duitse keizerrijk
Duitse eenheid komt tot stand
- Het keizerrijk kwam tot stand doordat de Pruisische rijkskanselier Bismarck de Duitse staten en
staatjes bijeen wist te brengen in het Duitse keizerrijk door de vele Duitse staten te laten
samenwerken tijdens de Frans-Duitse Oorlog (1870 - 1871).
- Bismarck wilde 1 land, hij vond dat ze achterliepen vergeleken met de rest van Europa.
- Het creëren van een gemeenschappelijke vijand zorgt ervoor dat alle neuzen dezelfde kant
op staan.
- Het Duitse keizerrijk werd uitgeroepen buiten Duitsland. Het werd uitgeroepen in Frankrijk, in de
Spiegelzaal van het paleis van Versailles. De plechtigheid werd in het buitenland gehouden met
als doel ervoor te zorgen dat geen één Duitse staat bevoordeeld zou worden.
Staatsinrichting met grote macht van de keizer
- Bevoegdheden:
- De keizer benoemde de Rijkskanselier (de leider van de regering).
- De keizer en van Bismark hebben alle touwtjes in handen.
- De Rijkskanselier benoemde op zijn beurt de ministers. Hij kon de Rijksdag ontbinden.
- De Rijksdag mocht de begroting, belastingmaatregelen en wetten goed- of afkeuren.
- In het keizerrijk was er een parlement, maar eigenlijk geen sprake van democratie doordat de
Rijksdag geen zeggenschap had over de benoeming van de Rijkskanselier en zijn ministers. Hij
mocht de Rijkskanselier en zijn ministers niet ter verantwoording roepen of hen tot aftreden
dwingen.
- Eigenlijk had de Rijksdag dus helemaal geen invloed op de manier van regeren. De Rijksdag
zit er eigenlijk een beetje voor de show.
Politieke stromingen
- De drie belangrijkste politieke stromingen in het Duitse keizerrijk waren:
- De conservatieven en nationaal-liberalen, met vooral aanhang onder de hogere lagen van de
bevolking;
- Zij willen graag de macht behouden en daarom zo min mogelijk verandering in het bestuur/
de maatschappij.
- Het Centrum, vooral aanhang onder de katholieke bevolking;
- De socialisten, met vooral aanhang onder industrie-arbeiders.
Gelaagdheid van de bevolking
- De adel, officieren en hoge ambtenaren beheerste de openbare mening.
- Grote fabrikanten en bankiers werden ook steeds belangrijker, zij probeerde in het huwelijk te
treden met de adel, officiers en hoge ambtenaren om net zo veel aanzien en zeggenschap
voor henzelf te creëren als deze hoogste groep.
Duitsland gaat een rol spelen in de wereldpolitiek
- Bismarck deed aan de Alliantiepolitiek, hij wilde de vrede bewaren in Europa.
- Wilhelm II hield van oorlog, hij wilde alleenheerser zijn en stuurde Bismarck weg, zodat de
keizer meer macht zou hebben. (1890)
- De Weltpolitik van Wilhelm II was in eerste instantie gericht op overzees imperialisme (het
verkrijgen van koloniën).
- De Vlootwetten zorgen voor een sterke marine van Duitsland.
- Begin 20e eeuw kwam daar verandering in, omdat de Weltpolitik geen succes had. Groot-
Brittannië en Frankrijk bleken te sterk. Duitsland ging zich hierdoor meer richten op Europa.
- Groot-Brittannië en Frankrijk waren te sterk, omdat zij al veel langer een sterke marine
hadden en op Duitsland vooruit liepen.
- Wilhelm II ziet WO I als een optie om zijn macht te vergroten.
,Verplichtte voorbeelden:
1. Van de Alliantiepolitiek van Bismarck naar de Weltpolitiek.
- Conferenties van Berlijn in 1878 (over Balkan) en 1884-1885 (Afrika)
- In Berlijn lukt het Bismarck de problemen op de Balkan tijdelijk op te lossen.
- Om het machtsevenwicht ook in Afrika te verzekeren riep Bismarck de Conferentie van Berlijn
samen om Afrika te verdelen onder vijftien Europese staten en de VS.
- Wilhelm II wilde Weltpolitiek en zag zijn keizerschap als een instrument van de hemel. Hij vond
dat hij zich alleen hoefde te verantwoorden aan God.
- Wilhelm II had vanaf zijn geboorte een te korte arm, op schilderijen en tekening zorgde hij er
altijd voor dat dit niet te zien was.
2. Met de vlootwet (1898) poogt Wilhelm II het machtsevenwicht in Europa te doorbreken.
- De Prentbriefkaart was een belangrijk propagandamiddel. In deze context belooft de keizer op
deze prentbriefkaarten voor de vloot te zorgen zoals mijn grootvader (keizer Wilhelm I) voor het
leger deed.
- In WO I probeerde de Engelse vloot door een zeeblokkade de aanvoer naar Duitsland te
verhinderen en Duitsland probeerde dit andersom ook met een duikbootoorlog.
- Duitsland was onvoldoende voorbereid doordat de marine van de Engelsen en de Fransen
veel sterker was.
- Deze prentbriefkaart uit 1914 kort voor het uitbreken van de oorlog, laat zien hoe in Duitsland
werd gedacht over het politieke evenwicht in Europa.
- Links: Oostenrijk-Hongarije en Duitsland
- Midden: Turkije, de VS en Italië
- rechts: Japan China, Groot-Britannië, Frankrijk, Rusland enzv.
, 2. De Eerste wereldoorlog
Dieper liggende oorzaken
- Militarisme
- Imperialisme
- Nationalisme
- Bewapeningswedloop
- Bondgenootschappen vergroot de kans op conflicten
Militarisme
- Toenemend militarisme vergrootte de kans op oorlog, doordat oorlog als een bruikbaar middel
werd gezien om de belangen van het vaderland te dienen.
- Reactie op de Frans-Duitse oorlog. In Frankrijk en in Duitsland wordt het leger belangrijk.
- Oorlog stelt macht en invloed veilig.
Imperialisme
- Imperialisme leidde tot een koloniale wedloop die spanningen tussen Engeland, Frankrijk en
Duitsland tot gevolg had.
- Streven naar zo veel mogelijk grondgebied —> koloniën.
- Er ontstond een wedloop om zoveel mogelijk koloniaal grondgebied te verwerven in Afrika.
- Spanning tussen Frankrijk en Engeland werd ‘goedgemaakt’, de spanningen met Duitsland niet.
Nationalisme
- Nationalisme van de Slaven op de Balkan en nationalisme van Duitsland, Frankrijk en Engeland
leidde tot spanningen.
- Volkeren op de Balkan wilde zelfstandig worden.
- Separatisme: zelfstandig willen zijn.
- Expansiegericht: grenzen uitbreiden
Bewapeningswedloop
- Een bewapeningswedloop was het gevolg van nationalisme, imperialisme en militarisme, omdat
men sterker wilde zijn dan de anderen.
Bondgenootschappen vergroot de kans op conflicten
- Door alle gebeurtenissen hierboven ontstond er angst, hierdoor gingen landen bondgenoten
zoeken.
- Bondgenootschappen vergrootten de kans op oorlog, omdat regeringen zich onvoorzichtiger
gingen gedragen.
- De belangrijkste landen die tegenover elkaar stonden in de Eerste Wereldoorlog zijn: Oostenrijk-
Hongarije, Duitsland en Turkije stonden tegenover Rusland, Frankrijk, Engeland en (later) Italië
en de VS.
- Triple Alliantie: Oostenrijk-Hongarije, Duitsland en Turkije
- Triple Entente: Rusland, Frankrijk, Engeland en (later) Italië en de VS.
