Oudheid l aantekeningen
5 september 2023
Periodisering keuze, makkelijke manier om overzicht te krijgen, in kaart brengen
Vanaf begin van geschiedenis mensen bezig om geschiedenis te ordenen (8 e eeuw v.C.)
- In geslachten (goud, zilver, brons, ijzer)
Hiëronymus geschiedenis in rijken
- Babylonische, Romeinse rijk, etc.
- Politieke structurering komt vaak voor
Augustinus vanuit tijdvakken
- Tijdsdelen uit het leven
Pogingen om geschiedenis in te delen tot eenheden die los te bekijken zijn
- Lineaire lijn wordt beter of slechter
Leonardo Bruni eerste verdeling in oudheid, middeleeuwen en moderne tijd
- Normativiteit
- Geen lineaire lijn
Alle voorbeelden relatieve chronologie
- Iets bekijken ten opzichte van iets anders
- (absoluut meer feitelijk)
Hoe je geschiedenis indeelt stand plaatsgebonden
- Ligt eraan hoe je kijkt, welke criteria
Klassieken normatieve term, slaat op Griekse en Romeinse cultuur
- Westerse beschaving
Schrift belangrijk omdat het makkelijker is om daaruit te onderzoeken hoe een maatschappij eruit
heeft gezien
Discussies over einde Romeinse rijk
- 476 laatste keizer, goed politiek moment
- 1204 geen romeinen meer
- 1453 val Constantinopel
- 1806 einde Heilige Roomse Rijk (erfgenaam Romeinse rijk)
- 2011 dood laatste kroonprins Oostenrijk-Hongarije
Maakt duidelijk dat keuze van einde van een periode afhangt van criteria
Onderscheid oudheid – middeleeuwen
- Andere bronnen
- Andere sociaaleconomische aspecten
Oudheid in algeheel een eenheid
Kenmerkend voor de oudheid
Religieus fundamentalisme geen discussie
- Religie is het fundament van de samenleving
- Polytheïstische samenleving vele goden
Een gezamenlijke cultuur beeldtaal, cultuur, paidei
Belang van traditie, gezamenlijke erfenis (voorvaderen) oud is eerbiedwaardig
- (Spanning wel continue verandering)
- Enige manier innovatie geaccepteerd wanneer het vastgezet wordt in traditie
,Sociaaleconomische elementen (gemeenschappelijke problemen)
- Risico’s van bestaanseconomie economie waarin iedereen bezig is voedsel voor zichzelf te
produceren, permanent bezig ongeveer (95% van bevolking) (weinig overschotten)
- Vruchtbare grond heel belangrijk
- De rol van rivieren en de Middellandse Zee: connectiviteit en handel
Middellandse zee kenmerkt zich door micro-klimaten (korte afstand, weeromstandigheden
p/j anders) door mislukte oogsten, en wetende dat ergens anders door andere
weeromstandigheden wel goede oogst gaan ze op zoek en raken ze verbonden
De Nijl overstroomt met ernstige regelmaat voordat er gezaaid wordt zaaien in natte, vruchtbare
grond
Eufraat en Tigris overstroomt vlak voor de oogst en minder regelmatig
- Beide vruchtbare gebieden, in Egypte goede oogst en Mesopotamië van alles doen om goede
oogst te krijgen
Overproductie nodig voor handel, en voor irrigatie bijv. dan pas specialiseren anders geen tijd
en mensen
Egypte centralisatie, duidelijke overgangen woestijn en vruchtbare gebieden, veel geïsoleerder
waardoor meer continuïteit
Egypte, Sicilië, Noord-Afrika en het Zwarte Zeegebied eerste overproductie, als eerste
groeigebieden later graanschuren van Europa
Connectiviteit en contact belangrijk permanent zorgen dat er een mogelijkheid is om ergens
anders voedsel te krijgen door risico’s van een mediterraan klimaat
- Connectiviteit is vaak agressief en veel dominantie zorgt wel voor uitwisseling van ideeën
etc.
Uitwisseling van producten, menselijk handelen heeft ook weer effect op klimaat waardoor bij een
slecht effect meer migratie van stammen plaatsvindt
Van de oudheid is een heel beperkt percentage van de bronnen over wat we hebben is meestal
niet representatief voor die tijd
- Nauwelijks archieven
- Vooral literaire bronnen vooral geschreven door elite bronnen die over zijn, zijn
bronnen die mensen mooi vonden, gebruikten voor onderwijs
Afwezigheid van bewijs is geen bewijs van afwezigheid een enkele vondst kan ons beeld
veranderen, je moet puzzelen
- In oudheid gebruik je ook meer de materiële bronnen
Gebruik van ‘hulpwetenschappen’
- Epigrafiek (enscriptries) waterleidingen, diplomas’s, handelswaar gevaarlijk, alleen
kijken en vanuit gaan van delen die je hebt
- Nurmistatiek (munten)
- Papyrologie (papier)
- Archeologie
Zie pp begraven van munten ten tijde van crisis 52 200 bronzen munten, kun je direct wat
mee kopen, met goud kun je niet gelijk kopen; wisselgeld etc.
- Sterk gemonetariseerd
,Door wat erop munten afgebeeld staat sociale en mentale veranderingen
- Lange ontwikkelingen onderzoeken
Papyrologie is direct toepasselijk, vaak langere stukken tekst of administratieve teksten die in
volledigheid te vinden zijn
Uit botten en ontlasting zien hoe goed gevoed mensen waren, hoe ze gesteld waren
In oudheid geen objectieve bronnen en geen ooggetuigen (zien, onthouden en vertrouwen)
- Mensen zijn slecht in het zien van iets wat ze niet willen zien
Observatie en herinnering
11 september 2023
Egypte en Nabije Oosten (voor-Azië)
- 3e millenium voor 3000-2000 v.C,
- 3e eeuw voor 300-200 v.C
Mesopotamië continu verschillende groepen in het gebied (in waves), die bestuur
overnamen en cultuur overnamen en veranderde
Welke invloed leefomgeving op de mens?
Rivieren (Eufraat + Tigris) noodzakelijk voor mensen, maar brengen ook problemen mee
- Verzilting
- Keuze gewassen (gerst kan beter tegen zout)
Subsistence landbouw die bedrijft voor eigen
voedselvoorziening
- Hangt af klimaat
- Hoeveel surplussen van hoeveelheid zaaigoed
Landbouw helpen door irrigatie
- In Meso (vruchtbare halve maan)
Rivieren overstromen vlak voor oogststijd
Irrigeren wanneer net ingezaaid
Overschotten gaan ontstaan mensen vrijstellen en kunnen specialiseren, gaat hand in
hand met ontstaan van steden grand narative (Gorden Child)
- Mesopotamië bakenmat van westerse beschaving
Onderzoek in Meso door bijbel
Irrigatie vergt organisatie mensen moeten samenwerken, irrigatiekanalen gaan naar
meerdere akkers
1. Surplussen vrijstelling
2. Organisatie
Organisatie zorgt voor regristreren opkomen schrift cultuur (spijkerschrift; cuneïforme
schrift (wig, groepjes (woord of klank), zeer moeilijk alleen voor specialisten, elites)
, - Pas vanaf Veniciërs een alfabet
Neonitische revolutie jagers verzamelaars sedentaire landbouw
Agrarische revolutie mondt uit in stedelijke revolutie
Verhaal van Child is aangevochten door David Graeber en Wengrow dawn of
everything
- Niet alleen meso maar ook in huidige China, ook in huidige Oekraïne (4 e millennium
bce)
Egypte Nijl overstroomt naar de oogt (juli), in oktober gezaaid; in vruchtbaar slib gezaaid
- Om landbouw te stimuleren kunstmatige irrigatie (vergroten)
- Einde 4e / begin 3e millennium
Indeling in Rijken
- Oude Rijk 2600 – 2150 (piramiden, 4e dynastie)
- Middenrijk 2000 – 1800
- Nieuwe Rijk 1550 – 1100
Tussenperioden anarchie tijden van decentralisatie en geen overheid
Rede kan zijn minder regen of zwakke overstroming rijn minder voedsel
Dan overgaan op kunstmatige irrigatie
(indeling dynastieën zitten fouten)
Ontstaan schrift hiërogliefen
- Pictografisch (plaatje) en ideografisch (woord)
Egypte geïsoleerd weinig invallen buiten statisch (weinig ontwikkeling)
- Later meer ontwikkelingen scheepvaart
Cultureel gezien niet veel veranderd ondanks elke x nieuwe groepen die de macht
overnemen (Summeriërs en Akkadiërs grondleggers cultuur)
In 3e millennium BCE stadstaten
- Summeriërs Uruk (50 000), veel mensen genoeg voedsel, water, afval afvoeren
In die tijd schrift ontstaan
Gilgames epos
Herkomst onduidelijk
Tempel en paleis, administratie, literaire werken, wetenschap schrift
- Wordt overgenomen in het Akkadische Rijk (Sargon I) schrift, onderwijs,
wetenschap, geloof
Ten onder door invallers
Derde dynastie Ur Summerische renaissance
- Ten onder
Hammurabi grondlegger Oudbabylonische Rijk Akkadisch blijft schrift
- Babylon belangrijkste stad
- Na dood ten onder Babylon geplunderd en Hannieten en Kassieten
overgenomen
