Samenvatting van het vak Overheidsrecht 2 - Staatsrecht en gemeenterecht, dat wordt gegeven in cluster D, tweede jaar. De samenvatting bevat alle benodigde stof voor het tentamen
Overheidsrecht II – staatsrecht en
gemeenterecht
Week 1: algemene inleiding staatsrecht
De Nederlandse staat
Staatsrecht = al het geldende recht dat met de inrichting van de staat te maken heeft, de
overheidsorganisatie en haar machtsuitoefening
We spreken van een staat als er een gemeenschap is van mensen op een bepaald grondgebied,
waarover een organisatie het hoogste gezag uitoefent.
Kenmerken van een staat:
1. Grondgebied met duidelijke grenzen
2. Bevolking: mensen die daartoe behoren vanwege hun afstamming of die op eigen verzoek
de nationaliteit van de staat hebben verkregen
3. Uitoefening macht/gezag
4. Erkenning door andere staten
Functies van het staatsrecht:
1. Constituerende functie: het in het leven roepen van een orgaan, bijv. art. 97 lid 1 Gw
2. Attribuerende functie: bevoegdheden geven aan organen, bijv. art. 81 GW
3. Regulerende functie: bevoegdheden worden ingeperkt en ingekaapt, bijv. art. 1 Gw
Trias Politica
Machtenscheiding/Trias Politica = scheiding der machten. Bedoeld om machtsmisbruik te
voorkomen en ervoor te zorgen dat niet alle macht bij één persoon ligt.
1. Wetgevende macht H3 + H5 GW
Bestaat uit de regering + Staten-Generaal art. 81 Gw
o Staten-Generaal bepaalt eigen werkwijze (Stelt eigen Reglement van Orde vast, art.
72 Gw)
o Staten-Generaal benoemt zelf een voorzitter en griffier (art. 61 Gw) en beëdigt zelf
nieuwe Kamerleden (art. 60 Gw)
o Parlementaire onschendbaarheid Kamerleden (art. 71 Gw)
o Incompatibiliteiten (art. 57 Gw)
2. Uitvoerende macht H2 Gw
bestaat uit de regering (= Koning + één of meer ministers en/of staatssecretarissen, art. 42
lid 1 Gw) wordt gekozen/voorgedragen door de regerende partijen
Koninklijk besluit = regering stelt zonder medewerking van de volksvertegenwoordiging
(Staten-Generaal) regels vast, dat door de Koning wordt ondertekend AMvB kan sneller
tot stand komen
o Koning is onschendbaar, ministers zijn verantwoordelijk (art. 42 lid 2 Gw)
o Incompatibiliteiten (art. 57 Gw)
o Parlementaire onschendbaarheid (art. 71 Gw)
o Beëdiging ministers door de Koning (art. 49 Gw)
3. Rechterlijke macht H6 Gw
o Art. 117 Gw = basis onafhankelijkheid
Benoeming voor het leven (lid 1)
, Schorsing en ontslag door rechter door gerecht van rechterlijke macht (lid 3)
o Wet RO = organieke wet (= wet gemaakt in opdracht van de Gw) (art. 116 lid 2 Gw)
In Nederland bestaat het systeem van checks and balances er is geen absolute scheiding tussen de
staatsmachten (samenwerking tussen regering en Staten-Generaal bij de totstandkoming van
wetgeving (regering is wetgevende en uitvoerende macht) en door mogelijkheden van toezicht en
controle bij het openbaar bestuur)
Democratische rechtsstaat
Nederland is een democratische rechtsstaat
heeft geen betrekking op de staatsvorm of op de centrale wijze waarop de staatstaken zijn
georganiseerd, maar op de verdeling van de macht binnen de staat
burgers hebben invloed op de overheid en ook de overheid is gebonden aan regels
Democratische:
1. Vrije en geheime verkiezingen: burgers hebben het recht om de leden van de
volksvertegenwoordiging te kiezen (= actief kiesrecht) en om tot lid van de
volksvertegenwoordiging gekozen te worden (= passief kiesrecht)
2. Open machtswisseling: het moet duidelijk zijn hoe de verkozenen hun functie kunnen
uitoefenen en het moet duidelijk zijn dat niet altijd dezelfde personen aan de macht kunnen
blijven.
3. Parlement staat centraal: volksvertegenwoordiging moet een beslissende stem hebben bij
het vaststellen van de wetgeving
Rechtsstaat:
1. Staatsvrije sfeer voor individuen en particuliere instellingen: zoals vrijheid van godsdienst,
vrijheid van meningsuiting etc.
2. Legaliteitsbeginsel: optreden van het bestuur dient op een wettelijke grondslag te berusten
3. Checks and balances
4. Onafhankelijke en onpartijdige rechter
aan alle 7 eisen moet zijn voldaan wil de staat een democratische rechtsstaat zijn.
Uitgangspunten
1. Legaliteitsbeginsel: een overheidsoptreden dient te berusten op een daaraan voorafgegane
algemene regel. Dat die regel gemakt mag worden, moet staat in de grondwet of wet in
formele zin
2. Democratiebeginsel: he volk kiest de volksvertegenwoordiger direct (tweede kamer) of via
getrapt stelsel (eerste kamer). De regering + Staten-Generaal = formele wetgever =
wetgevende macht (art. 81 Gw)
3. Trias politica
4. Onafhankelijke rechter: onpartijdige en onafhankelijk instantie: rechtmatigheidstoets de
rechter toetst het optreden van beide andere machten op rechtmatigheid
5. Waarborgen grondrechten
Klassieke grondrechten: bescherming tegen de overheid, je kan je hier rechtstreeks op
beroepen
Sociale grondrechten: prestatie van de overheid, de overheid moet juist wel iets doen
Twee grondregels voor een democratische staatsrechtelijke staatsorganisatie
o Geen bevoegdheid zonder grondslag in wet of grondwet (legaliteitsbeginsel)
, o Niemand kan de bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder
dat op de uitoefening controle staat
Bronnen van het staatsrecht
Staatsregeling/constitutie = rechtsregels die het staatsgezag en de organisatie van de staat
vastleggen In Nederland is dat de Grondwet
o Statuut voor het Koninkrijk
regelt de organisatie van het Koninkrijk en de onderlinge verhoudingen en samenwerking
tussen Nederland en de overzeese delen van het Koninkrijk
o Grondwet
regelt de inrichting en het functioneren van de Nederlandse staat en de staatsorganen en
de verdeling van staatsmacht
o (organieke) wetten
organieke wet = als de grondwet bepaalt dat iets geregeld moet worden in een wet in
formele zin (bijv. de gemeentewet en provinciewet)
o Gewoonterecht
als een bepaald gebruik waarvan men vindt dat het juridisch gezien zo hoort, een zekere
tijd voortduurt
o Verdragen en Europese maatregelen
o Jurisprudentie
uitspraken van rechters
Bevoegdheden
Hoe verkrijg je regelgevende bevoegdheid?
1. Via attributie: verkrijging van een nieuwe bevoegdheid de grondwetgever attribueert een
zelfstandige nieuwe bevoegdheid toe aan een overheidsorgaan (bijv. art. 81, 89, 127 Gw)
2. Via delegatie: de reeds via attributie verkregen bevoegdheid wordt door het bevoegde
orgaan overgedragen aan een ander orgaan
of delegatie mag hangt af van de terminologie in de grondwet of wet in formele zin
in de grondwet staat:
Vormen van het woord regelen
Krachtens de wet
Bij of krachtens de wet
delegatie is toegestaan
In de grondwet staat:
Bij de wet of bij wet
De wet stelt vast
delegatie niet toegestaan
Subdelegatie: een overheidsorgaan kan bevoegdheid tot regelgeving die een hoger orgaan
aan hem heeft gedelegeerd weer overdragen aan een lager orgaan
in de wet in formele zin staat: bij of krachtens algemene maatregel van bestuur
subdelegatie wel toegestaan
in de wet in formele zin staat: bij algemene maatregel van bestuur delegatie niet
toegestaan
Zelfstandige AMvB
Ook zonder dat de formele wetgever zijn regelgevende bevoegdheid heeft gedelegeerd, kan de
regering een AMvB maken, art. 89 lid 1 Gw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Hanstudent1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,92. Je zit daarna nergens aan vast.
