Maatschappelijk verantwoord
ondernemen
Hoofdstuk 1 – maatschappelijk verantwoord ondernemen
1.1 MVO als dé manier van ondernemen
MVO is dé manier van ondernemen voor alle typen organisaties, omdat klanten, werknemers
of andere partijen hen steeds meer beoordelen op hun maatschappelijke betrokkenheid.
Op het gebied van MVO worden drie soorten bedrijven onderscheiden, namelijk:
De koplopers (bij hen is MVO overal zichtbaar)
Het peloton (hebben een aantal aspecten van MVO in hun bedrijfsvoering verwerkt)
De achterblijvers (doen er niet of nauwelijks aan)
1.2 Afbakening van het begrip MVO
MVO het leiden van een commerciële of niet-winstgedreven organisatie door het maken
van vrijwillige, gebalanceerde keuzes tussen de economische aspecten, sociale aspecten en
ecologische aspecten van de bedrijfsvoering.
Andere woorden/synoniemen voor MVO zijn:
Sociaal ondernemen (vaak ondernemingen die speciaal in het leven zijn geroepen
om maatschappelijke misstanden uit de weg te ruimen)
Maatschappelijk betrokken ondernemen ( het vrijwillig investeren van expertise,
menskracht, faciliteiten en netwerken in de samenleving)
Duurzaam ondernemen (besteed aandacht aan milieu en samenleving door een
bedrijf dat daarnaast omzet- en winstdoelstellingen nastreeft)
1.3 Impact van MVO-beleid op het bedrijf
MVO wordt gezien als het gelijktijdig aandacht besteden aan de financiële, sociale en
ecologische aspecten van de bedrijfsvoering en niet alleen aan de financiële aspecten.
1.3.1 Inpassen van MVO in de organisatie van het bedrijf
Greenwashing een bedrijf brengt niet in praktijk wat zij belooft en slechts roept dat de
werkwijzen duurzaam zijn, zonder werkelijk te verduurzamen. Een goede manier om te
kijken of een bedrijf werkelijk zijn belangen nastreeft is om het maatschappelijk jaarverslag te
lezen. Daarin is te lezen wat er werkelijk terecht is gekomen van de geuite ambities.
In een groot bedrijf kan een afdeling van een beperkt aantal mensen de verantwoordelijkheid
over duurzaamheid niet dragen. De verantwoordelijkheid voor de resultaten ligt bij grote
bedrijven daarom bij de werkmaatschappijen (de lijnorganisatie), waarbij de
duurzaamheidsafdeling van het hoofdkantoor (de staffunctie) ondersteunend, faciliterend,
adviserend en richting aanwijzend optreedt. Als die samenwerking goed loopt kan een bedrijf
grote stappen maken.
1.3.2 Kenmerken van MVO binnen het bedrijf
Kenmerken van MVO binnen het bedrijf zijn:
1. Vrijwilligheid
2. Commerciële of niet-winstgedreven organisatie
3. Gebalanceerde keuzes
4. Economische aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van de
bedrijfsvoering
Vrijwilligheid
Bij MVO gaat het om beleid dat bedrijven vrijwillig voeren. Bedrijven hoeven niet aan MVO te
doen, maar kiezen er vaak zelf voor om het toch te doen. Maar het uitgangspunt van MVO is
dat een bedrijf zich wel aan de wet- en regelgeving moet houden. Wanneer dat niet gebeurt
kan het bedrijf een straf riskeren. Beyond compliance bedrijf gaat verder dan de
,Maatschappelijk verantwoord
ondernemen
verplichtingen die wet- en regelgeving opleggen. Het bedrijf neemt dus zelf de
verantwoordelijkheid om zijn maatschappelijke betrokkenheid in te vullen. Beyond
compliance is dus positief.
Bedrijven kunnen ervoor kiezen om de duurzame intenties en praktijken van hun
organisatievorm te geven met behulp van een aantal internationale standaarden van de
International Standardization Organization (ISO). ISO 14000-serie geeft richtlijnen en
specificaties voor het inrichten van milieumanagement in een bedrijf. ISO 26000 beschrijft
bijvoorbeeld alle kenmerken waaraan een bedrijf kan voldoen als het streeft naar een
toppositie op het gebied van MVO.
Commerciële of niet-winstgedreven organisatie
De leiding van een organisatie ligt in handen van één of meer ondernemers, een raad van
bestuur, een directie of besturend orgaan. Deze personen nemen de beslissingen in de
organisatie, zo ook ten aanzien van MVO.
Gebalanceerde keuzes
Met balanceren wordt gedoeld op het maken van een afweging (tussen de economische
aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering). Met keuzes
bedoelt men de keuzes die de bedrijfsleiding maakt, moeten aansluiten bij de doelstellingen
van het bedrijf.
Keuzes van de bedrijfsleiding kunnen tegenstrijdig uitpakken voor verschillende aspecten
van de bedrijfsvoering. Voorbeeld is dat een bedrijf goedkoop goederen koopt bij
buitenlandse fabrieken waar kinderarbeid wordt verricht. Aan de ene kant is het goedkoop
voor het bedrijf, maar tegelijkertijd gaat het ten koste van het welzijn van de kinderen.
Economische aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering
MVO houdt in dat de onderneming zich naast de economische aspecten van de
bedrijfsvoering ook verantwoordelijk stelt voor de sociale aspecten en ecologische aspecten
van haar bedrijfsvoering.
Duurzaamheidsindicator is een aspect of variabele van de bedrijfsvoering die inzicht
verschaft in het MVO-gehalte van de bedrijfsvoering. Dit aspect/variabele moet worden
gemeten. Allereerst moet er worden vastgesteld welke maat er wordt gehanteerd en
vervolgens moeten er metingen worden verricht. Door de duurzaamheidsindicatoren krijgt
een bedrijf veel beter beeld van de duurzaamheidsprestaties van de bedrijfsvoering (zie tabel
1.1 voor MVO-aspecten, -indicatoren en -maten).
1.3.3 Ethische dilemma’s
Dilemma is een netelig vraagstuk, een situatie waarin iemand een beslissing moet nemen
terwijl hij onvoldoende informatie heeft en onduidelijk is wat de uitkomsten zullen zijn. Ethiek
en het weloverwogen omgaan met dilemma’s spelen een belangrijke rol bij besluitvorming
over MVO.
Maatschappelijk verantwoordelijke leider een persoon die een innerlijke plicht voelt om te
doen wat goed is en het slechte of verwerpelijke probeert te vermijden. Toch doet zo’n
persoon het niet snel goed volgens anderen. De ondernemer kan namelijk te maken krijgen
met lastige dilemma’s. Verantwoordelijke leiders proberen de dilemma’s zo goed mogelijk op
te lossen, maar dit lukt niet altijd.
1.4 Achtergronden van het duurzaamheidsdenken
Sinds de jaren zeventig zijn MVO en duurzaamheid steeds bekendere begrippen geworden.
Enkele belangrijke mijlpalen in de ontstaansgeschiedenis van MVO zijn:
1972: verschijning van het rapport Limits to Growth
1987: verschijning van het rapport Our Common Future
, Maatschappelijk verantwoord
ondernemen
1997: oprichting van het Global Reporting Initiative
1997: publicatie van Cannibals with Forks
2002: publicatie van Cradle to Cradle
1.4.1 Limits to Growth
Een belangrijke gebeurtenis voor het moderne denken over MVO was de oprichting van de
Club van Rome in 1968. Deze organisatie werd opgericht vanwege de groeiende
bezorgdheid bij wetenschappers over de toekomst van de wereld. In het rapport
waarschuwde de Club van Rome voor de mogelijke catastrofale consequenties van de
economische groei voor milieu en maatschappij.
1.4.2 Our Common Future
De Brundtland-commissie is in het leven geroepen door de Verenigde Naties (VN) vanwege
de zorg over de toekomst van de wereld, met betrekking tot ecologische-, sociale- en
economische aspecten. Dit heeft de commissie uiteindelijk verwoord in het rapport ‘Our
Common Future’, dat kan worden gezien als de kern waarvan MVO is afgeleid.
1.4.3 Global Reporting Initiative
De organisatie Global Reporting Initiative houdt zich bezig met richtlijnen voor
duurzaamheidsrapportages. Het GRI spant zich in om alle bedrijven zo ver te krijgen om
regelmatig verslagen op te stellen en te publiceren over de prestaties op het gebied van
duurzaamheid.
1.4.4 Cannibals with Forks
Een ander belangrijk moment op het gebied van MVO is het verschijnen van het boek
‘Cannibals with Forks’, met als centraal begrip ‘tripple bottom line: people planet profit’. Het
boek beschrijft duurzaam kapitalisme, met respect voor mens, aarde en behoeftes, dat de
plaats inneemt van het ongebreidelde kapitalisme met alleen maar winstmaximalisatie en
omzetgroei.
1.4.5 Cradle to Cradle
Een ander boek op het gebied van MVO is het boek ‘Cradle tot Cradle’. De kern van dit boek
is de gedachte van het ultieme hergebruik. Producten moeten steeds maar worden
hergebruikt ipv dat het wordt weggegooid als afval. Het interessante is dat dit kan leiden tot
een opwaardering van gebruiksmogelijkheden van materialen. Dit noem men ook wel
upcycling.
1.5 Ondernemerschap
Ondernemerschap het creëren, ontdekken en exploiteren van waardetoevoegende
kansen. In deze omschrijving zitten vijf elementen van de definitie van ondernemerschap:
1. Creëren: het proces van ‘niets’ naar ‘iets’ (vb. afval hergebruiken)
2. Ontdekken: iets nieuws creëren uit de mogelijkheden die er zijn.
3. Exploiteren: het ontlenen van waarde aan de ontdekking of creatie (vb. het
terugdringen van Co2).
4. Waarde toevoegen: waarde toevoegen op voornamelijk langer termijn.
5. Kansen: gunstige of geschikte omstandigheden.
1.6 Motivatie om te investeren in duurzaamheid
Twee soorten motivatie waarom een onderneming aan MVO doet:
Intrinsieke motivatie: komt vanuit het bedrijf zelf. De leiding van het bedrijf kiest er zelf
voor om aan MVO te doen.
Extrinsieke motivatie: komt vanuit de externe omgeving van het bedrijf. Een of meer
stakeholders zetten het bedrijf ertoe om meer aan MVO te doen.
