Dit is een uitgebreide samenvatting van het boek. Alles wordt in detail uitgewerkt. De wettenbundel en de voorbeelden in het boek kunnen gebruikt worden ter verduidelijking.
1 inleiding in de sociale zekerheid
1.1 inleiding
Solidariteit
De sociale zekerheid zorgt ervoor dat de sociale risico's die een individu loopt zoveel mogelijk
worden verdeeld over alle werknemers en werkgevers/ alle inwoners van Nederland. Collectiviteit
en solidariteit (het door middel van wetgeving gezamenlijk dragen van individuele risico's) worden
gezien als het uitgangspunt van sociale zekerheid.
Verzorgingsstaat
In principe zou de overheid een belangrijke rol moeten spelen in het opvangen van verschillende
sociale risico's; de verzorgingsstaat. Het heeft langs geduurd voordat de overheid een actieve rol
begon te spelen op het gebied van sociale zekerheid. Na de tweede wereldoorlog is dit sneller
gegaan door onder andere internationale verdragen. Er waren veel problemen waardoor de
overheid meer verantwoordelijkheid kreeg en er een uitgebreid stelsel ontstond.
Inkomenszekerheid
Het fundament van de sociale zekerheid is in de eerste plaats inkomenszekerheid bij
inkomensderving. Valt het inkomen om een reden weg (arbeidsongeschiktheid, ouderdom etc.) dan
zorgen de verschillende wetten (WW, AOW, WIA) ervoor dat de uitkeringsgerechtigde kan
terugvallen op een inkomen in de vorm van een uitkering. Zo kan het verlies aan inkomen worden
opgevangen.
Is er vanaf jongs af aan vanwege medische redenen arbeidsongeschiktheid geldt de Wajong.
De participatiewet kent een uitkering op bijstandsniveau voor iedereen die geen inkomen heeft. Het
gaat dan niet om een vervanging van eerder inkomen, maar een tegemoetkoming voor bepaalde
kosten (kinderbijslag).
Inkomenszekerheid is een belangrijke pijler van sociale zekerheid. De sociale zekerheid garandeert
een inkomen op minimumniveau indien het inkomen lager is dan het sociale minimum. Dit kan bij
alleenstaande ouders zo zijn. Men heeft dan recht op aanvullende bijstand en functioneert als
vangnet voor de burger. De hoogte van het sociale minimum zou genoeg moeten zijn voor een
menswaardig bestaan. De netto minimumuitkering is gekoppeld aan het nettominimumloon. Stijgt
het minimumloon, dan stijgen ook de uitkering. Dit is een belangrijk middel om armoede te
bestrijden. Voor gehuwden die de kosten niet met een ander kunnen delen geldt 100% uitkering van
het wettelijk minimumloon. Voor een alleenstaande (ouder) geldt 70%.
Collectiviteit
Collectiviteit valt en staat bij de maatschappelijke en politieke bereidheid gezamenlijk financieel bij
te dragen aan behoud van het stelsel. Dit is niet allen in het belang van anderen, maar ook in het
belang van jezelf. Ieder Nederlander kan erop vertrouwen als er iets gebeurt hij financiële steun
ontvangt van de overheid. Een groot deel van onze inkomens gaat naar belastingen en premies. Om
die reden ligt is het belangrijk dat arbeidsongeschikten zo snel mogelijk weer aan het werk worden
gezet. Men wil geen geld betalen aan iemand die het eigenlijk niet nodig zou moeten hebben.
1
,Re- integratie
Het opleggen van de sollicitatieplicht gebeurde vroeger nauwelijks. Het ging vooral om
rechtmatigheid; beoordelen of men een uitkering mag ontvangen en het verstrekken daarvan.
Doordat het werk verdeeld werd over verschillende organisaties, de overheid moest begeleiden in
het zoeken naar werk.
Hierdoor is de re-integratie pas laat op gang gekomen. Het aantal mensen dat een uitkering ontving
bleef maar stijgen, dit komt vooral omdat er ook geen uitstroom was. In het heden is het een
belangrijke doelstelling om mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te zetten.
Privatisering
Onder invloed van de individualisering en de economische recessie is de collectiviteit in de sociale
zekerheid onder druk komen te staan. In de jaren 80 zijn er veel bezuinigingen doorgevoerd. De
overheid is gestopt met het betalen van de ziektewet, dit moest gedaan worden door de werkgever.
Zij gaan zichzelf dan herverzekeren tegen het arbeidsongeschiktheidsrisico.
Het is tegenwoordig ook mogelijk om eigenrisicodrager te zijn. De werkgever betaald dan de kosten
die het UWV declareert voor de zieke of arbeidsongeschikte werknemer. Dit komt dus pas op het
moment dat er iets aan de hand is.
Een andere verandering is de zorgverzekeringenwet. Het onderscheid tussen ziektefonds en
particulier verzekerd zijn tegen ziektekosten kwam te vervallen. Een werknemer was voorheen
verplicht ziektefondsverzekerd bij een inkomen onder een bepaald bedrag. Verdiende de
werknemer meer, dan moest hij zelf een verzekering regelen bij een maatschappij. Er werd beweerd
dat er verschil was in de zorg tussen de twee groepen. Nu zijn verzekeringsmaatschappijen hebben
nu ook een winstoogmerk.
Door de privatisering heeft de gemeente nu de taak om de burgers waar nodig te ondersteunen.
Door de privatisering is er ook sprake van concurrentie. Dit zou moeten zorgen voor een verbetering
in de zorg en een vermindering van de kosten. Echter zijn de kosten naar invoering van de
marktwerking gestegen, de vraag is of marktwerking in de zorg wel verantwoord is.
Sociale partners
De sociale partners (de werkgevers- en werknemersorganisaties (vakbonden)) hadden vroeger een
grote rol in de uitvoering van de sociale zekerheid. Zij hadden invloed omdat zij inspraak hadden
binnen de adviesorganen van de overheid. Dit kan leiden tot nieuwe wetgeving. Voor de tweede
wereldoorlog bestuurden vakbonden door de overheid gesubsidieerde werkeloosheidskassen. Zij
waren daardoor direct bij de uitvoering van de sociale zekerheid betrokken. Na de oorlog vormden
zij de besturen van de bedrijfsverenigingen; verenigingen van werkgeversorganisaties en
werknemersorganisaties belast met de uitvoering van delen van de sociale zekerheid in een
bepaalde bedrijfstak. Het ging onder andere over het al dan niet toekennen van een uitkering en
ontwikkelden beleid met betrekking tot de toegang tot de sociale zekerheid. Dit leidde soms tot
ongewenste situaties, de toestroom van arbeidsongeschikten kwam mede door dit beleid.
2
,Tegenwoordig behoort de uitvoering van het toekennen van een uitkering tot het publieke domein.
De leden van de raad van bestuurd worden benoemd door de minister. De sociale partners zijn dus
niet meer vertegenwoordigd. Tegenwoordig zetten sociale partners zich in om samen met
werkbedrijven arbeidsplekken te realiseren voor werkelozen. Lukt het niet om genoeg banen te
realiseren kan er een quotumregeling komen; bedrijven die 25 of medewerkers in dienst hebben zijn
verplicht om een bepaald percentage mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Dit is
tot nu toe nog niet gebeurd.
Hiernaast spelen ze weer een rol in de uitvoering van de WW.
Eigen verantwoordelijkheid
De overheid doet tegenwoordig een groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid van de burger.
Dit is sinds 2015 toen de participatiewet meer naar boven kwam en de nieuwe WMO (wet
maatschappelijke ondersteuning). Volgens men is er toen een einde gekomen aan de
verzorgingsstaat. Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid is het uitgangspunt bij de zorg die
iemand nodig heeft. Ook moet de oplossing meer in de eigen omgeving worden gezocht, is dit niet
mogelijk dan komt de overheid pas in beeld. Er wordt dus veel van de burger verwacht en bij een
deel van de samenleving is dat niet realistisch. Ook het vinden van werk moet op 'eigen kracht.'
Ook bij het UWV is een groot deel zelfservice. Een werkzoekende ziet in de vierde maand van zijn
werkeloosheid iemand in het echt. Mensen die niet-digivaardig zijn worden wel standaard
uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek.
(De)centralisatie en handhaving
Steeds meer bevoegd- en verantwoordelijkheden komen bij de gemeente te liggen in plaats van de
bij de overheid. De overheid stelt de hoofdlijnen van de regelgeving vast in formele wetten. Op
decentraal niveau worden deze verder uitgewerkt in gemeentelijke verordeningen. De grenzen
worden aangegeven door de centrale wetgever, hierbinnen kan de gemeente opereren. Er wordt
gedacht dat de gemeente beter kan inschatten welke regelingen op lokaal niveau noodzakelijk zijn.
Zo kan er beter maatwerk worden geleverd. Hierdoor kunnen er wat betreft sociale zekerheid en
hulp daarin verschillen zijn tussen gemeenten.
Wat betreft fraudebestrijding en handhaving stelt de overheid veel strengere maatregelen. Er is dus
weinig discretionaire ruimte voor de gemeente. Zo moet er voorkomen dat veel mensen illegaal
gebruik maken van de sociale zekerheid. Dit zorgt er ook voor dat mensen die iets daadwerkelijk per
ongeluk verkeerd deden, hier de dupe van zijn (kindertoeslagaffaire). Na meerdere affaires is de
menselijke maat steeds meer terug aan het komen in de rechterlijke toetsing. Na een uitspraak in
2022 mag er geen sprake zijn van onevenredig nadelige gevolgen voor de betrokkene.
Toekomstbestendigheid
De grootste verandering van de afgelopen jaren is het feit dat er veel meer ingespeeld wordt op het
kunnen van het individu. Er wordt meer zelfstandigheid verwacht. Hiernaast wordt fraude
bestreden. Er zijn namelijk ook veel mensen die met opzet onterecht gebruik maken van de sociale
zekerheid. Mensen die zzp'er zijn kunnen niet terugvallen op een regeling bij ziekte of
arbeidsongeschiktheid. Men moet zich dan zelf verzekeren, ook is er geen vangnet bij werkloosheid.
3
, 1.2 driedeling
In de sociale zekerheid maken we onderscheid tussen werknemersverzekeringen,
volksverzekeringen en sociale verzekeringen. Deze indeling heeft te maken met:
De kring van verzekerden (personele werksfeer) wie is verzekerd en dus rechthebbend.
De financiering: wie betaald (de overheid, alle inwoners van NL, werkgevers en/ of
werknemers)
De uitvoering: waar moet men de uitkering aanvragen en wie verstrekt de uitkering.
De voorwaarden: wat is de hoogte en de duur van de uitkering en kent de regeling een
partnerinkomenstoets en of een vermogenstoets.
Verplicht systeem
Bij de werknemers- en volksverzekeringen gaat het om verplichte verzekeringen. Het is niet mogelijk
dat een individu zich onttrekt aan deze verzekering door te stellen dat hij geen prijs stelt op een
collectieve verkering, maar zich individueel wil verzekeren. Dit is om te voorkomen dat mensen zich
minder verkeren en er een groter sociaal risico wordt gelopen. Om deze reden gaat de verzekering
van rechtswege in; iedereen die in NL woont of werkt betaald mee aan het systeem,
Voor de werknemers- en volksverzekeringen geldt een maximum inkomen waarover premie moet
worden betaald. Een uitkering op grond van een werknemersverzekering is 70% van dit bedrag. Een
uitkering kan noot hoger zijn.
Bij de sociale voorzieningen gaat het niet om een verplichte verzekering, maar om een voorziening
die betaald voor algemene middelen.
Werknemersverzekeringen
Onder de werknemersverzekering vallen de WW, de WAO (voor 2004), wet WIA (na 2004) en de ZW.
De kenmerken van een werknemersverzekering zijn:
Bij een werknemersverzekering zijn werknemers verzekerd; personen die op grond van een
arbeidsovereenkomst werkzaam zijn. Dit is verplicht, er wordt gekeken naar het land waarin
je werkzaam bent. De afkomst is dus niet van belang.
De financiering gebeurt doordat werknemers en/ of werkgevers de premie gebaseerd op het
loon van de werknemer betalen.
De uitvoering geschiedt door het UWV.
Over het algemeen is de hoogte van de uitkering afgeleid van het dagloon (gemiddelde
verdiensten per dag). Er wordt dus geen rekening gehouden met partners.
De loongerelateerde uitkering is in duur beperkt en afhankelijk van het arbeidsverleden.
Volksverzekeringen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper imkekulik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
