Swk5: Filosofie
Maandag 30 oktober 2023
IWO zalen Amsterdam
Start: 09:00
Filosofen doen uitspraken aan de hand van beweringen en proposities en die moeten ze
vervolgens met goede redenen en argumenten bewijzen.
‘’Denken verschaft ons zicht op de werkelijkheid, en afhankelijk van de denkbril die we op
onze neus hebben zien we wat we zien’’.
‘’Hulpverlening, in de brede zin van het woord, komt vaak neer op een vorm van
denkhulpverlening, een goede hulpverlener is dus in zekere zin een praktisch filosoof’’.
Filosoof:
- Epicurus
- Stoïcijnen
- Aristoteles
- Sartre
- Foucault
, Epicures: 342 - 271 voor Christus
De Griekse denker wilde weten of hij reden had om bang te
zijn. Hij wilde niets liever dan genieten van het leven, maar
hij merkte dat dit niet lukte zolang hij bang was. Angst was
volgens hem de grootste spelbederver van het
menselijke streven naar geluk. Dus als we niet meer bang
willen zijn moeten we erachter zien te komen of onze
angsten terecht zijn.
Het doorgronden van de aard van de werkelijkheid om
daarmee de mens van zijn angsten te bevrijden, vormt
volgens Epicures de kerntaak van de filosofie.
Epicuristen zijn de lui van de tuin.
Wereldbeeld
- School opgericht in 306 voor Christus. “Epicurische school”. Een school gebaseerd op
vriendschap. Geen standen verschillen, slaven en vrouwen ook welkom.
- Volgelingen = “die van de tuin”.
- Lust en genieten staat centraal (veel misvattingen -> vreetfestijnen, seks orgiën).
- Kerntaak van filosofie: “doorgronden van de aard van de werkelijkheid, om de mens van
zijn angsten te bevrijden.”
Als je gelukkig wilt zijn, moet je zorgen dat je van je angsten afkomt. Angst wegnemen door
feiten, niet door geloof.
1. De wereld is niet door een god geschapen. Er is geen besturende macht. De kosmos
(wereld) is een toevallige tijdelijke ordening. Niets gebeurt met een reden, alles gebeurt
toevallig.
2. Alles bestaat uit atomen. -> atomen regen, paar raakten (toevallig) uit hun baan, klampte
aan elkaar en werden groter. -> zo ontstond de kosmos (wereld). Ook onze ziel bestaat uit
atomen. Bij de dood vallen onze lichaam en ziel uiteen. Na de dood is er geen leven meer ->
als ons lichaam ermee stopt, stoppen wij er ook mee.
3. Wereldbeeld als kader voor de ethiek. Als begrenzing waarmee we rekening moeten
houden bij ons streven naar geluk.
Als er wel een god bestaat = hij volmaakt en heeft hij ons niet nodig. God veroorzaakt
onrust en angst. Geloof je in god, dan leef je niet zomaar langer en heb je een taak. Geen
god, geen noodlot, geen voorzienigheid. Keerzijde: we leven in een wereld die zich niks van
ons aantrekt. De kosmos is er niet voor ons en is doelloos.
, Mensbeeld
= wat voor wezen denk je dat we zijn?
Binnen een eindig bestaan in een werkelijkheid die geen ‘natuurlijke’ woning is, een eigen
beperkte orde scheppen -> binnen de grote wereld, je eigen kleine wereldje maken (huisje,
boompje beestje).
Epicurus constateert dat we al vanaf onze geboorte naar lust streven en als het even kan
onlust en pijn uit de weg gaan. Genieten voor zolang als het duurt. Zonder de zorgen voor
de dag van morgen, want wat morgen komt weten we niet en komt toch wel.
3 soorten genoegens: (verlangens)
1. Natuurlijke en noodzakelijke genoegens
Dat is dus alles wat je nodig hebt om in leven te blijven.
- Voedsel, kleding, onderdak, zuurstof, warmte, veiligheid en slaap.
- Nastreven: altijd.
- Ligt bij de meeste mensen binnen hun macht (dus makkelijk voor elkaar te krijgen).
2. Natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens
Het overbodige -> luxer eten en drinken.
Fijn om te hebben maar je gaat niet dood als je het niet hebt.
- Eenvoudig voor elkaar te krijgen? Geniet er dan van!
- Kost het veel moeite en hard werken? Laat het dan zitten!
- Nastreven: Alleen als je er echt iets aan hebt.
3. Niet-natuurlijke en niet- noodzakelijke genoegens
- Het gaat hier om rijkdom, status, aanzien, extreme luxe en alles waarvan we ons hebben
laten aanpraten dat we niet zonder kunnen.
- Als de ene iets heeft, wil de ander het ook en nog meer en nog beter en nog groter en nog
mooier. Deze genoegens kennen geen einde.
- Nooit najagen. Daar wordt je alleen maar ongelukkig van.
Het is een bron van onrust, afhankelijkheid, angst en competitie (Rijkdom, status, aanzien)
Alles wat het resultaat is van een ongegronde mening. Bepaald door de publieke opinie. We
worden er niet gelukkiger van (juist het tegendeel: we willen steeds meer en angst, onvrede
en gevoel van gemis ontstaat) Luxe verlangens kennen geen genoeg - Nastreven: nooit!
Vriendschap is het hoogste en mooiste in het leven (saamhorigheid)
-> zonder vriendschap is het niet mogelijk om gelukkig te zijn.
, Ethiek
= de vraag naar het goede leven (wat is goed en wat is slecht).
Epicurus ethiek wordt hedonistisch genoemd = iemand die genot nastreeft. Lust of genot
als
uitgangspunt voor het handelen.
Hedonist kan ook Epicurist zijn, maar hoeft niet. -> in levensstijl laten zien dat je met weinig
genoeg neemt. Steeds meer en mooier willen = geen Epicurist.
Onze gevoelens (pathê) van lust en onlust zijn onbetwijfelbaar. Er is geen twijfel over
mogelijk.
Omdat ons lichaam steeds meer wil, hebben we ons verstand (phronêsis) nodig om de juiste
afweging te maken. Lichaam weet heel goed wat pijn en genot is, maar kan niet stoppen met
middelen -> verstand voor nodig.
Epicurus bedoeld met lust: vrij zijn van angst en pijn
Een soort nullijn:
Primaire levensbehoeften voldaan? -> nullijn bereikt (beter dan nul wordt het niet)
Geluk in het leven draait om 2 dingen:
1. Zelfredzaamheid (autarkeia)
Zelfredzaamheid gaat over het lichamelijke. Dit is lastig in deze tijd -> we zijn voor ons
voedsel afhankelijk van anderen (supermarkt). Alleen de behoeften toelaten die binnen onze
macht liggen -> zo autonoom leven. Veel behoeften zijn ingebeelde behoeften.
2. Gemoedsrust (ataraxia)
Gemoedsrust gaat over het geestelijke. Verstandige geluk. Vrij zijn van angsten. Voorkeur
voor geestelijk genot: Die liggen meer in de macht van het denken -> bijv. iets van een vriend
krijgen en er heel blij mee zijn. Pijn te lijf gaan door er lustgevoelens tegenover te stellen.
Hedonistische calculus
Voor en nadelen van een genotservaring afwegen
Doel: gevoel van welbevinden dat voortkomt uit de afwezigheid van pijn, gemis en
behoeften. = hoogste vorm van genot (afwezigheid van onlust = hoogste gradatie van lust)
Genot is goed, maar niet iedere vorm van pijn dient altijd vermeden te worden.
Onlust die in dienst staat van lust is over het algemeen goed: pijnlijke vingers van het
oefenen op de gitaar.
Lust op korte en lange termijn afwegen -> korte termijn genot = ellende op lange
termijn
