Hoi! dit is een volledige samenvatting van alle stof voor het eerste tentamen van jaar 1 HBO-rechten, inleiding in het recht :) (blok 1 beroepsoriëntatie). De samenvatting gaat over inleiding staatsrecht, bestuursrecht, strafrecht & privaatrecht. succes met leren!
definitie recht > geheel aan rechtsregels, hetzelfde als positief recht & objectief recht (alle
nu in nederland geldende rechtsregels)
positieve recht is het door mensen gemaakte recht, natuurrecht is recht dat door de ‘natuur
gegeven’ is. universele waarden en normen die zijn voortgekomen uit de natuur zonder dat
de mens daaraan te pas is gekomen. tegenwoordig speelt natuurrecht geen rol meer in het
rechtsysteem.
subjectief recht > de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van
objectief recht ontleent. bijv. stemrecht : iedereen ontleent aan de grondwet een eigen
bevoegdheid om zijn stem te mogen uitbrengen. de regel (stemrecht) is dus gericht op een
onbepaald aantal personen. iedere nederlander heeft een subjectief recht om te mogen
stemmen.
rechtsbronnen:
1. wet
2. jurisprudentie
3. gewoonterecht
4. verdragen
5. algemene rechtsbeginselen
6. beleidsregels
(5&6 staat niet in boek, wel onthouden)
soevereiniteit > ieder land bepaald binnen zijn grondgebied de omvang en inhoud van het
rechtsstelsel. elk land is vrij om zijn eigen wetgeving te regelen en te bepalen welke
bevoegdheden aan het bestuur en de rechterlijke macht toekomen. (onafhankelijkheid)
volkenrecht > het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer
tussen staten onderling. het volkenrecht bestaat uit verdragen, gewoonterecht en besluiten
van volkenrechtelijke organisaties.
verdragen met rechtstreekse werking > deze verdragen grijpen in op de soevereiniteit in een
staat. het gaat om verdragen met rechtsregels die rechtstreeks binnen de nationale
rechtsorde van een staat gelden. (bijv. grondrechten uit het evrm die in nederland ook
gelden)
materieel recht > gericht op de inhoud, regels over rechten en plichten van mensen
formeel recht > handhaving van het materieel recht
staatsorganen:
- koning
- regering
- staten generaal
- raad van state
, - rechterlijke macht
- provincies en gemeenten
doel van het recht:
1. ordenen van gedrag
2. handhaving
- verschil in beschermende belangen: algemeen belang of individueel belang
- verschil in rechtsverhouding
de wet als rechtsbron
- algemeen verbindende voorschriften (avv): voorschriften die gelden in een
onbepaald aantal gevallen en die zijn gericht tot een onbepaald aantal deelnemers in
het rechtsverkeer. de staten generaal maakt de avv’s (wetten).
wetten in materiële zin > als de inhoud bestaat uit algemeen verbindende voorschriften is
het een wet in materiële zin
wetten in formele zin > de regering en de staten generaal stellen als formele wetgever de
hoogste algemeen verbindende voorschriften vast. een wet in formele zin is een wet die
gemaakt is door de regering en de staten-generaal. bij wetten in formele zin kijk je niet naar
de inhoud, maar naar de herkomst.
organieke wetten > wetten die in de grondwet zijn voorgeschreven en die van belang zijn
voor de inrichting van de staat (bijv. waterhuishouding, positie van ambtenaren,
openbaarheid van bestuur).
totstandkoming wetten in formele zin
voorstel van de wet > art. 82 gw
raad van state > art. 73 gw, raad van state geeft openbaar advies over het voorstel.
tweede kamer > als het voorstel naar de tweede kamer gaat, gaat dit via de koning
(koninklijke boodschap), en is er een memorie van toelichting bij toegevoegd.
- recht van amendement > art. 84 gw, de tweede kamer heeft de mogelijkheid om
zelfstandig een of meer artikelen in een wetsvoorstel te wijzigen.
eerste kamer > de eerste kamer heeft geen recht van amendement, alleen een keuze
tussen het aanvaarden of verwerpen van het wetsvoorstel.
,bekrachtiging > art. 87 gw, handtekening van de koning.
algemene maatregelen van bestuur (AMvB) > art. 89 gw
- de regering vervult op het terrein van wetgeving twee functies: de totstandkoming
van de wetten in formele zin samen met de staten-generaal en het zijn van een
zelfstandig wetgever als ze algemene maatregelen van bestuur vaststeld.
- de taakverdeling tussen formele wetgever en regering houdt in dat de formele
wetgever de hoofdzaken regelt en de details overlaat aan de regering. deze legt die
details dan vervolgens vast in een algemene maatregel van bestuur.
ministeriële regelingen > art. 89 lid 4 gw
- de formele wetgever kan de details van bepaalde onderwerpen in een wet in formele
zin overlaten aan de minister. ook de regering kan in een amvb een dergelijke
opdracht aan de minister verstrekken.
raad van state > de koning is voorzitter van de raad van state
legaliteitsvereisten
niet iedere wet in materiële zin is per definitie rechtsgeldig en dus algemeen verbindend. een
wet is pas verbindend als hij aan vier vereisten voldoet:
1. de wet moet afkomstig zijn van een overheidsorgaan dat bevoegd is tot wetgeving
2. de wet moet voldoen aan een aantal wettelijke vormvereisten
3. de wet mag niet in strijd zijn met een hogere wettelijke regel
4. de wet moet in overeenstemming zijn met algemene rechtsbeginselen
het verdrag als rechtsbron
ieder verbindende verdragsbepalingen = zelfde werking als wetten in materiële zin
- ieder verbindende verdragsbepalingen staan boven de in dat koninkrijk wettelijke
voorschriften (art. 94 gw)
gewoonterecht
wanneer is iets gewoonterecht:
1. een bepaald gedrag moet ononderbroken gedurende lange tijd zijn gevolgd en
herhaald in een bepaalde maatschappelijke kring. (bestendig gebruik)
2. het bestendig gebruik moet als rechtsnorm worden ervaren.
functies van het recht
1. ordening van gedrag
2. vredestichting & vredesbewaring
monisme > het systeem in nederland dat de doorwerking van verdragsrecht in onze
rechtsorde mogelijk maakt.
- verdragen waarbij nederland partij is, maken deel uit van de nederlandse rechtsorde
zodra ze zijn bekendgemaakt en in werking getreden.
- als een verdrag bepalingen bevat die een ieder kunnen verbinden, gelden deze voor
alle burgers in nederland.
,leerdoelen week 1
1. je kunt verschillende functies en belangrijke kernbegrippen van het recht benoemen
en uitleggen.
functie van het recht
- ordening samenleving
- rule of law
- bescherming burger vs overheid
- recht en rechtvaardigheid
- legaliteit/bevoegdheid
2. je kunt het nederlandse recht landschap uitleggen aan de hand van verschillende
soorten indelingen in het recht
indelingen in het recht
- privaatrecht en publiekrecht
- nationaal en internationaal
- materieel en formeel
- objectief en subjectief
- soorten rechtsgebieden
3. je kunt de bronnen van het recht beschrijven en uitleggen in welke hiërarchische
verhouding deze bronnen staan tot elkaar.
bronnen van het recht
- wetten
- verdragen
- gewoonterecht
- jurisprudentie
week 2
trias politica > voorkomen van machtsconcentratie en machtsmisbruik
1. wetgevende macht
2. uitvoerende macht
3. rechtsprekende macht
checks and balances > het houden van toezicht van het ene orgaan op de andere, en het
machtsevenwicht tussen de organen.
legisme > opvatting die voortkomt uit de denkbeelden van montesquieu. het gehele recht
wordt uitsluitend door de wetgever geschapen, de wet is de enige rechtsbron. al het recht
staat in de wet.
codificatiegedachte > het recht moet op systematische wijze in wetboeken worden
opgenomen
trias politica in nederland
1. wetgevende macht > opgedragen aan de regering en de staten-generaal (= 1e & 2e
kamer = parlement) tezamen (art. 81 gw). de regering en staten-generaal tezamen
, zijn bevoegd tot het maken van wetten, dat zijn algemeen verbindende voorschriften.
daarnaast bezit de regering een zelfstandige bevoegdheid om wetgeving te maken.
daarbij is de rol van de staten-generaal niet meer dan controlerende. dit geldt ook
voor ministers, deze zijn ook zelfstandig tot wetgeving bevoegd.
2. uitvoerende macht > de uitvoerende macht berust bij de regering. deze bestuurt het
land. de regering wordt gevormd door de koning en de ministers (art. 42 lid 1 gw).
hiernaast is er ook een ministerraad (art. 45 gw). deze bestaat uit alle ministers en
wordt voorgezeten door de minister-president. in de ministerraad wordt vergaderd en
beslist over alle kwesties van algemeen regeringsbeleid. hiernaast is er ook nog het
kabinet. dit zijn alle ministers en staatssecretarissen gezamenlijk. de regering vormt
de hiërarchische top van het bestuursapparaat. de belangrijkste bestuursbesluiten
neemt de regering of de desbetreffende minister zelf, de rest geschiedt onder
verantwoordelijkheid van de regering op een lager niveau binnen het
bestuursapparaat.
3. rechtsprekende macht > de belangrijkste taak van de rechterlijke macht is de
beslechting van geschillen op basis van algemene regels, zoals deze zijn vastgelegd
in de wetgeving. in nederland is de samenstelling en de werkwijze van de rechterlijke
macht geregeld in de wet op rechterlijke organisatie (wet RO). de onafhankelijkheid
van de rechterlijke macht ten opzichte van de twee andere machten is met name
gewaarborgd doordat de rechter in geen enkel opzicht ondergeschikt is aan enig
overheidsorgaan. daar komt nog bij dat er ook binnen de rechterlijke macht geen
formele hiërarchie bestaat: de rechter is aan zijn collega's geen verantwoording
verschuldigd en is evenmin aan hen ondergeschikt.
besluiten van de regering (kb’s)
als de regering een besluit neemt, heet zon besluit altijd een koninklijk besluit (KB).
- de inhoud van de kb’s is heel verschillend. dit ligt aan d e vraag of de regering
de bestuurlijke of de wetgevende bevoegdheid uitoefent.
- bestuurlijke bevoegdheid > als de regering zijn bestuurlijke bevoegdheid
gebruikt, leidt dat tot een beschikking. een beschikking is een
rechtsvaststelling ten aanzien van een individueel persoon.
- wetgevende bevoegdheid > in veel wetten is aan de regering de bevoegdheid
verleend om binnen het kader van een wet zelfstandig nadere regels te
maken. als de regering dat doet dan gebeurt dit in een zogenoemde
algemene maatregel van bestuur (AMvB)
nederland is een democratische rechtsstaat
er zijn twee vormen van democratie:
1. directe democratie > beslissingen worden rechtstreeks door de burgers genomen
(kennen wij niet in nederland)
2. representatieve democratie: leden van organen die bij de grondwet zijn aangewezen
en vervolgens door de bevolking gekozen zijn vertegenwoordigen de bevolking en
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annelottemostermans03. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
