Deze samenvatting biedt een helder en bondig overzicht van het Nederlandse rechtssysteem. Het legt uit hoe de rechtspraak is georganiseerd en hoe de wetgeving werkt. De grotere rechtsgebieden – staatsrecht, bestuursrecht, privaatrecht en strafrecht – worden kort toegelicht, met aandacht voor hu...
Recht is het geheel van regels waaraan de burgers moeten gehoorzamen, die zijn gemaakt door de
overheid.
Primaire regels > regels die gedrag voorschrijven.
Secundaire regels > regels die regelen hoe en wie de primaire regels moeten toepassen.
Het recht kent drie belangrijke functies:
1. Rechtsregels ordenen de samenleving
2. Rechtsregels beschermen de burger
3. Met rechtsregels voert de overheid beleid uit (instrumenteel recht).
Bronnen van het recht
1. Wet- en regelgeving > statuut voor het koninkrijk der Nederlanden. Rechtsregels die zijn
vastgesteld door de wetgever
2. Gewoonterecht > ongeschreven recht, gewoonten die binnen een bepaalde groep voor
langere tijd als bindende rechtsregels worden beschouwd
3. Verdragen en Europese maatregelen > afspraken die zijn vastgesteld tussen verschillende
landen of organisaties
4. Jurisprudentie (rechtersrecht) > wanneer de rechter een onduidelijke regel uitlegt voor het
maken van een nadere/nieuwe regel
Grondwet > het belangrijkste staatdocument en de hoogste nationale wet van Nederland. Bevat
regels over:
1. Staatinstellingen
2. Grondrechten van de burgers
3. Bestuur, wetgeving en rechtspraak
Nederland heeft een monistisch systeem > een recht wordt rechtstreeks doorgezet:
- Verdragen waarbij Nederland partij is, maken deel uit van de Nederlandse rechtsorde. Er is
sprake van 1 systeem en het verdrag hoeft niet worden omgezet zodat het in het nationale
recht geldt.
- Als een verdrag bepalingen bevat die ieder kunnen verbinden, gelden ze voor elke burger in
Nederland.
,Soevereiniteit > een staat mag haar eigen rechten vaststellen
Indelingen in het recht:
- Privaatrecht en publiekrecht
- Nationaal en internationaal
- Materieel en formeel
- Objectief en subjectief
Privaatrecht:
De relatie tussen burgers onderling (horizontaal/gelijk). Belang voor het individueel.
Rechtsgebieden:
Burgerlijk recht > basis is het burgerlijk wetboek:
- Personen en familierecht > alle persoonlijke betrekkingen binnen en buiten het gezin.
Bijvoorbeeld: nationaliteit, recht op naam, huwelijk etc.
- Rechtspersonenrecht > recht voor rechtspersonen (bedrijven)
- Vermogensrecht > geheel van regels over het vermogen van een persoon
- Arbeidsrecht > het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
arbeidsovereenkomsten van personen die in loondienst werkzaam zijn.
Publiekrecht:
De relatie tussen overheid en burger (ongelijk). Algemeen belang
Rechtsgebieden:
- Staatsrecht > bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de staat en zijn
organen en op de bevoegdheden van die organen. Het wettelijke fundament wordt gevormd
door de grondwet. Organieke wet > is een wet die is gemaakt op opdracht van de grondwet.
- Bestuursrecht > beschikking, besluit staat centraal. Het bestuursrecht heeft de juridische
bestuursactiviteit van de overheid tot onderwerp. De belangrijkste wettelijke regeling in het
bestuursrecht is de Algemene wet bestuursrecht (Awb).
- Strafrecht > kenmerkend voor het strafrecht is dat het bepaalde gedragingen bevat met straf
(verdeeld over materieel en formeel). Wetboek van Strafrecht en Wetboek van
Strafvordering staan centraal.
Nationaal - internationaal:
- Soevereiniteit > elk land bepaald zelf de omvang en inhoud van zijn nationale rechtsstelsel
- Nationaal recht > is alleen in het betreffende land van toepassing
- Internationaal recht (volkenrecht) > geldt internationaal (tussen bepaalde landen).
Materieel – formeel:
, - Materieel recht > regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in
hun onderlinge verkeer, gaat dus om de inhoud.
- Formeel recht (procesrecht) > regels over de wijze van procederen bij de rechter, hoe wordt
het gehandhaafd
Objectief – subjectief:
- Objectieve rechten > algemene regels die in abstracte bewoordingen zijn opgesteld
- Subjectieve rechten > een individuele bevoegdheid (in concreet geval ontleed aan een regel
van het objectief recht).
Rule of law > Eenieder is gebonden aan het recht (burgers, rechters, overheid etc.). Voor ieder
gelden dezelfde rechten en plichten.
Recht en rechtvaardigheid > rechtmatig en rechtvaardigheid
Legaliteitsbeginsel > je mag geen wetten maken zonder bevoegdheid.
Beschikking > een besluit gericht op 1 persoon.
Positieve recht > geheel van alle regels die in Nederland gelden.
Hoofdstuk 3 (par. 7)
Verdragen > Nederland kent een incorporatiesysteem (doorwerking van verdragsrecht in onze
rechtsorde), deze ziet er als volgt uit:
- Verdragen waarbij Nederland partij is, maken deel uit de Nederlandse rechtsorde zodra ze
zijn bekendgemaakt en in werking zijn getreden
- Als een verdrag bepaling bevat die ‘eenieder kunnen verbinden’, gelden deze voor alle
burgers in Nederland (art. 93 Gw).
Hoofdstuk 4 (par. 9 & 10)
Gewoonterecht > in het recht geldt gewoonte als rechtsbron als aan twee voorwaarden zijn voldaan:
- Bepaald gedrag moet ononderbroken gedurende tijd zijn gevolgd en herhaald in bepaalde
maatschappelijke kring > bestendig gebruik
- Het bestendig gebruik moet als rechtsnorm worden ervaren > de betreffende
maatschappelijke kring moet de overtuiging hebben postgevat dat men verplicht is aan het
bestendig gebruik te houden.
Het gewoonterecht komt voornamelijk voor in het burgerlijk recht en in het staatsrecht
(vertrouwensregel).
Ongeschreven recht > is recht dat niet door de wetgever of rechter in het leven is geroepen, maar
wel als algemeen geldend recht wordt erkend bijvoorbeeld het gewoonterecht.
Geschreven recht > is recht dat in wetten en verdragen is vastgelegd.
, Week 2
Hoofdstuk 2 (par. 1, 2, 3 en 5)
De trias politica
Leer van de macht scheiding > de macht van de overheid is verdeeld over 3 afzonderlijke machten,
ieder met een eigen taak;
- De wetgevende macht > maakt regels voor de samenleving als geheel maar beschrijft ook de
taken van de uitvoerende macht (Staten-Generaal (parlement) en regering) (art. 82 Gw)
- De uitvoerende macht > voert de wettelijke taken uit en bestuurt het land (regering) (art. 42
Gw)
- De rechtsprekende macht > de verbind consequenties als de wet wordt overtreden door de
uitvoerende macht (rechters en rechterlijke instanties). (Art. 112 Gw)
Montesquieu > bedenker van de trias politica.
Staten-Generaal > eerste en tweede kamer samen.
Regering > koning en ministers
Kabinet > de ministers en staatssecretarissen tezamen.
De wetgevende macht (wetgevers):
- Eerste kamer > worden gekozen via de provinciale staten.
- Tweede kamer > worden gekozen via het volk.
- Regering (bezit een zelfstandige bevoegdheid om wetgeving te maken)
De uitvoerende macht:
- Regering (koning en de ministers)
- Politie, DUO, belastingdienst etc.
Rechtsprekende macht:
- Onafhankelijk van andere staatsmachten
- Rechter is niet bevoegd om zelf wetten te maken
In Nederland heeft de trias politica een grote invloed, maar niet helemaal zuiver want:
- In de regering zit de koning
- Regering heeft een rol bij de wetgeving en uitvoering macht
- De Raad van State (rechterlijke instantie) heeft een rol als wetsadviseur
Checks and balances > dit is nodig zodat er alsnog geen sprake is van machtsmisbruik binnen de trias
politica:
- Checks > toezichthouden van het ene orgaan op het andere
- Balances > is bedoeld dat er tussen de staatsorganen onderling een zeker machtsevenwicht
is waarbij bevoegdheden gelijkelijk worden gedeeld.
Legalisme > houdt in dat het gehele (positieve) recht uitsluitend door de wetgever wordt gemaakt.
Codificatiegedachte > het recht moet op systematische wijze in wetboeken worden opgenomen.
Legaliteitsbeginsel > elke handeling van de overheid moet zijn grondslag vinden in de wet
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ssunal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
