Samenvatting ‘Parijs, hoofdstad van de moderniteit?’ 2022-2023
LET-KGB340
Week 4
- Wat is de positie die aan de Parijse avant-garde kunst wordt toegekend aan
het begin van de 20e eeuw en op welke aannames is deze positie gebaseerd?
- Parijs werd gezien als dé culturele hoofdstad, maar aan het begin van de 20e
eeuw kreeg ze concurrentie (bijv. Moskou, Berlijn)
- de nadruk ging liggen op het esthetische en minder op het onderwerp
- Parijs was ten opzichte van sociale veranderingen niet vooruitstrevend
- Welke sociaal-politieke veronderstellingen heerste er in bepaalde kringen
t.a.v. radicale tendensen in de avant-garde en waarop waren deze
veronderstellingen gebaseerd?
- De radicale tendensen van de Fauvisten1 in beeldend opzicht werden gezien als
een bedreiging voor de academische waarden. Zo werd het als heel radicaal
gezien, als anarchie, misdaad, revolutie
- Die veronderstellingen zijn niet gebaseerd op de politieke
veronderstellingen van de kunstenaars, maar volledig op de beeldende
kenmerken van de kunstwerken
- Wood (p184): "The litmus test of the avant-garde's seriousness, so to speak,
lay in its effects, not its causes". Licht die uitspraak toe.
- Of iets avant-garde is, hangt niet af van wat er vooraf ging aan het kunstwerk,
aan de motivatie/intentie van de kunstenaar, maar hangt volledig af van het
esthetische effect van het werk. Boodschap, visie op de moderniteit doen er niet
toe. Enkel het esthetisch effect
- Betekent niet dat de kunstenaar niet bepaalde dingen over de
moderniteit hadden, maar die ideeën gingen samenvallen met de
esthetiek. De esthetiek belichaamde de visies op de moderniteit
- Was de Franse avant-garde in de Derde Republiek louter op radicale
esthetiek georiënteerd?
- nee
- Kunst voor de kunst was een reflectie van de progressieve houdingen
van de kunstenaars ten opzichte van de maatschappij. Autonome kunst,
beeldende middelen die niet op een duidelijke wijze gerelateerd zijn aan
maatschappelijke omstandigheden. Misschien iets te maken met de
maatschappij die al 30 jaar rustig was in Frankrijk. In andere landen was
er wel de noodzaak voor thematisch radicale avant-garde kunst
Wood (p. 188): "The evolution of the avant-garde involves a complex interplay
of forces...the tension between the artistically given and the culturally (and
1
vroege avant-garde in 20e eeuw
19
,Samenvatting ‘Parijs, hoofdstad van de moderniteit?’ 2022-2023
LET-KGB340
politically) variant became dramatized in the conditions of the early 20th
century"
- Wat waren die historische omstandigheden van de vroege 20e eeuw en op
welke wijze gaven ze een nieuwe impuls aan de avant-garde?
- De Industriële Revolutie was diep doorgedrongen binnen heel Europa. De
internationale economie herstelde van de Great Depression, met een golf van
radicalisme binnen de arbeidersklasse tot gevolg. De spanningen binnen de
Europese politiek liepen hoog op. In 1905 vond een mislukte revolutie plaats.
Driekwart van de 20ste eeuw wordt getekend door de strijd tussen
internationaal socialisme enerzijds en internationaal kapitalisme anderzijds.
- Revolutionair socialisme van de negentiende eeuw kwam in de 20ste eeuw weer
terug: idee dat het mogelijk was om in politiek opzicht vooruitgang te boeken
- In heel Europa waren er politieke spanningen.
- Veel radicalisme van de arbeiders door heel Europa, maar vooral in
Rusland
- In Rusland waren die veranderingen echter heel radicaal (overgang naar
moderniteit)
- Met deze nieuwe veranderingen in Rusland leek er zich te zijn op
maatschappelijke veranderingen. Het beeld van de kleine, uitverkoren elite die
die veranderingen teweeg kon brengen sprak de avant-gardistische
kunstenaars aan (Saint-Simon)
- Waarom voelden radicale avant-garde kunstenaars zich in de vroege 20e
eeuw aangetrokken tot het anarchisme? Wat was daarbij het probleem van
hun radicale beeldtaal?
- De ideologie van moderne kunst is radicaal en individualistisch wat goed past bij
het anarchisme wat individualistisch is
- het probleem→ Iedereen kon de duidelijke taal van Lenin begrijpen,
maar de technisch radicale kunst van de avant-gardisten was lastig te
begrijpen.
- Waarom noemt Wood Picasso's Les Demoiselles d'Avignon "paradigmatic"?
- Omdat Les Demoiselles d’Avignon exemplarisch is voor de moderne kunst die
zich in het eerste decennium van de 20ste eeuw ontwikkeld had.
- Het spreekt de taal van de moderne kunst, want het heeft een kleine
picturale ruimte, veel aandacht voor oppervlak, en vertoont een
distantiëring van conventionele kunst door gebruik van felle kleuren en
vervormde figuren, en expressie is belangrijk in dit schilderij
- Het kubisme neemt volgens Wood een cruciale positie in de ontwikkeling
van de avant-garde kunst in. Ziet hij die positie in alle opzichten als positief?
20
, Samenvatting ‘Parijs, hoofdstad van de moderniteit?’ 2022-2023
LET-KGB340
- nee
- Alhoewel het kubisme de weg vrijmaakte voor de ontwikkeling van abstracte
kunst en collage- en fotomontagekunst, betekende die specifieke vocabulaire
ook dat er met de technisch radicale kunst geen socialistische kritieken gepaard
konden gaan. Dan komt er dus de vraag over de betekenis van avant-garde,
aangezien technische en politieke radicaalheid niet meer samen gaan
- Kubisme was belangrijk voor de overgang richting abstractie
- positief
- nieuwe beeldtaal
- negatief
- kunst kon niet verder
- de technische radicaliteit, als die nog verder doorgevoerd zou
worden (geëmuleerd) dan zou dit soort werken geen sociale
betekenis nog hebben
- relatie naar de maatschappij zou zoek zijn
- kubo-centristische kunstgeschiedenis (zonder kubisme, geen
abstractie etc.)
- Waarom ziet Wood in het kubisme een kritiek op culturele en artistiek
conventies en welk dilemma komt daaruit voort?
- Representatieconventies worden onderwerp van het schilderij. Niet meer wat er
wordt gerepresenteerd, maar hoe. En een spanning tussen die twee
- Soort zelfbewustzijn in kubistische werken van (1) geaccepteerde
manieren van representeren en (2) de wereld waarin kunst wordt
gemaakt
- Het is bijna niet mogelijk om diepgewortelde conventies te ondermijnen, met
nieuwe beeldende middelen en tegelijkertijd het grote publiek te adresseren→
Hét grote dilemma van de avant-garde
- Wat is de relatie van het Italiaanse futurisme tot het Franse kubisme
volgens Marinetti en volgens Apollinaire?
- Industrialisatie vond in een heel korte periode plaats in Italië, waar de futuristen
opkwamen
- Marinetti
- De futuristen wilden de Franse kunst overtreffen. Het kubisme was tam
en mak geworden volgens de futuristen
- Het futurisme moest zich toch verhouden tot het kubisme, want je
kon alleen avant-gardistisch zijn als je een radicale beeldtaal
hanteert
- Apollinaire
- Hij zegt dat de futuristen zich wilden afzetten van de kubisten, maar dat
ze slechts navolgers zijn
21
