Dit is een samenvatting voor Pedagogische Wetenschappen jaar 2, vak: Biologische Grondslagen. Het boek Atlas van ons Brein is de leidraad van het vak en omvat alle besproken onderwerpen.
1.1 Hoe verhoudt je brein zich
tot de rest van je lichaam?
Over het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel verzamelt informatie uit de omgeving, verwerkt die informatie en reageert
erop door de juiste spieren aan te sturen.
De verkeerstoren
Het centrale zenuwstelsel is het brein + het ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel bestaat
uit neuronen die het centrale zenuwstelsel verbinden met de organen en spieren. Het
centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel werken samen om de informatie uit je
omgeving te verwerken en erop te reageren. Het ruggenmerg is onderverdeeld in 31
segmenten die elk een linker- en een rechterruggenmergzenuw hebben. Dat zijn de uitlopers
in het perifere zenuwstelsel.
De ruggenmergzenuw is een mix van sensorische (rugkant) neuronen die informatie
versturen vanuit de zintuigen en motorische (buikkant) neuronen die naar de skeletspieren
gaan.
De radiogolven
Waarnemen (via zintuigen) en reageren (door organen en spieren tot beweging aan te
zetten) gebeurt in ons lichaam via het perifere zenuwstelsel. Het perifere zenuwstelsel
bestaat uit twee onderdelen:
- Somatische/willekeurige zenuwstelsel
Onder invloed van onze ‘wil’ alles wat je bewust doet (tegen een bal schoppen)
- Autonome/onwillekeurige zenuwstelsel
Opereert buiten onze ‘wil’ (reflexen en onbewuste aansturing van vitale organen in
het lichaam)
Bewust leven en bewegen
Het centrale zenuwstelsel registreert de unieke informatie over de omgeving die je vijf
zintuigen doorgeven. Vier van die zintuigen, oren, ogen, neus en mond, bevinden zich vlak bij
de hersenen en worden daarom via speciale hersenzenuwen rechtstreeks doorgeschakeld
naar de hersenen.
De hersenzenuwen zijn bijzonder omdat de meeste zenuwen in het perifere zenuwstelsel via
het ruggenmerg in verbinding staan met de hersenen.
Ook de bewuste aansturing van de spieren is onderdeel van het somatische zenuwstelsel.
Dat gebeurt vanuit motorneuronen in de hersenschors, die sturen skeletspieren aan.
,Verbinding tussen het brein en de zintuigen
Zintuigen met directe verbinding met het brein via de hersenzenuwen:
Neus
Ogen
Gezichtshuid & tanden
Tong (voor & achter)
Oren (binnen & buiten
Onderweg naar de hersenen steken de zenuwen van de zintuigen over naar de andere kant
van het lichaam. Informatie over de linkerhelft van je lichaam wordt verwerkt in de
rechterhelft van je brein en andersom.
De huid is via het ruggenmerg verbonden met het brein.
Het autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel is onderverdeeld in het parasympathische en sympathische
zenuwstelsel. Hun werking is precies tegenovergesteld:
- Parasympathische zenuwstelsel
Fungeert als ‘rem’, draagt bij aan herstel.
- Sympathische zenuwstelsel
Fungeert als ‘gas’, zorgt voor actie.
Het autonome zenuwstelsel wordt aangestuurd door de hypothalamus. De stressvolle
situatie komt via de zintuigen binnen in het brein en wordt eerst verwerkt in een kleine
hersenstructuur, de amygdala. Die beslist dat er sprake is van gevaar en activeert de
hypothalamus die vervolgens het sympathische zenuwstelsel activeert.
Het enterische zenuwstelsel is een (minder bekende) derde systeem dat onderdeel is van het
autonome zenuwstelsel. Het omvat neuronen in het spijsverteringskanaal (slokdarm tot
anus). Dit systeem kan zonder input van de hersenen functioneren, waardoor het ook wel
het ‘tweede brein’ wordt genoemd.
1.3 Hoe is je brein opgebouwd?
De poortwachter (hersenstam)
De hersenstam bevindt zich onderaan het brein en vormt het verlengde van het ruggenmerg.
Het is het eerste station van prikkelverwerking, de in- en uitgangspoort van het brein. Ook
reguleert de hersenstam het slaap-waakritme. De hersenstam kun je (van beneden naar
boven) in drie zones verdelen:
- De medulla/verlengde merg
Vormt de overgang van het ruggenmerg naar de hersenen. Groot aantal
neuronen komt hier binnen vanuit het lichaam
Groot kruispunt voor motorneuronen die op weg zijn van de primaire
motorische hersenschors naar het lichaam en hier hun oversteek maken
- De pons/brug
, Brug tussen de grote en kleine hersenen
In deze zone ontspringen de hersenzenuwen van de zintuigen die zich in het
hoofd bevinden.
- Het mesencefalon/middenhersenen
Aantal kleine hersenkernen waar hormonen worden gemaakt.
Eerste station waar zintuiglijke informatie wordt gefilterd voor die wordt
doorgegeven aan de rest van de hersenen.
De telefooncentrale (thalamus)
De thalamus ligt als een dak over de hersenstam en fungeert als een telefooncentrale tussen
de hersenstam en hersenschors, waar zintuiglijke informatie een tweede keer wordt
gefilterd.
Het filter van de thalamus wordt gereguleerd door signalen vanuit de hersenschors, deze
geeft informatie over welke signalen wel en niet belangrijk zijn om door te sturen naar de
rest van het brein.
Vanuit de thalamus schakelt elk soort zintuiglijke informatie door naar haar eigen
gespecialiseerde gebied in de hersenschors. Omdat dat de allereerste plekken zijn in de
hersenschors waar informatie van buitenaf binnenkomt, worden die gebieden de primaire
hersenschors genoemd. Prikkels van de neus zijn een uitzondering, het reukorgaan schakelt
direct door naar het reukgebied in de hersenschors en gaan niet eerst langs de thalamus.
De hormoonfabriek (hypothalamus)
De hypothalamus wordt ook wel de onderkamer genoemd, omdat hij zich onder de thalamus
bevindt. Dat is een klier die de homeostase of balans in je lichaam reguleert. Dit doet hij
door hormonen te produceren en is de grootste hormoonfabriek in het brein.
De hypothalamus krijgt bijna vanuit alle delen van de hersenen informatie binnen en is
daarom de belangrijkste link tussen het zenuwstelsel en de hormoonhuishouding.
Een sentimenteel hersenonderdeel (limbische systeem)
Hersensysteem voor verwerking van emoties. Twee belangrijke structuren zijn de
hippocampus (geheugencentrum) en de amygdala (emotiecentrum). Het limbische systeem
is onder andere belangrijk voor het detecteren van gevaar, want de amygdala reageert snel in
een gevaarlijke situatie. De amygdala heeft directe verbinding met de hormoonfabrieken in
het brein die snel het lichaam kunnen activeren.
De toekomstvoorspeller (striatum)
Je striatum bevindt zich onder de hersenschors en draagt bij aan de selectie, timing en
voorbereiding van een gepaste reactie. Het staat dan ook in verbinding met zowel de
primaire hersenschors van de zintuigen als de motorische hersenschors. Het striatum
reageert sterk als je iets goed of fout hebt gedaan, dat helpt je om de volgende keer gepaster
te reageren.
De dirigent (hersenschors)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper emmavv2002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
