College aantekeningen Forensische gezinspedagogiek: Ontwikkelingspsychologie & diagnostiek. Er zijn grijze onderdelen, deze zijn dit jaar niet expliciet benoemd, maar kunnen wel aanvullend zijn op je begrip. Dit is dus geen stof, maar voor extra duidelijkheid.
Hoorcollege 1 – Inleiding in de forensische gezinspedagogiek en de diagnostische cyclus
Diagnostische cyclus
Diagnostiek in forensische context
• Is er sprake van kindermishandeling?
• Is er sprake van huiselijk geweld?
• Heeft dit kind een ontwikkelingsachterstand?
• Hoe ervaart het kind de scheiding?
• Kan dit kind beter bij zijn vader of moeder wonen?
• Hoe kan het delictgedrag gestopt worden?
Wat heb je als diagnosticus nodig?
• Inhoudelijke theorieën over psychopathologie
• Kennis over normale én afwijkende ontwikkelingspatronen
• Instrumenten en technieken om gedrag in kaart te brengen
• Statistische en psychometrische technieken om gegevens te kunnen verwerken
Diagnose
Diagnose = theorie van het individuele geval
• ≠ classificatie (in categorie onderbrengen)
• Stoornis (DSM-5) is slechts verzameling symptomen
Diagnostiek & classificatie
• Diagnostiek
o Ruim begrip (proces van signaleren t/m evalueren), op zoek naar spanning, onzekerheid of
probleem bij individu, in groep of situatie (kan persoonlijk/uniek zijn)
• Classificatie
o Gericht op soortgelijkheid, overeenkomsten zoeken met soortgelijke gevallen (nooit uniek).
Kan helpen bij diagnosticeren (activeren van kennis over andere casus en kennis van
syndromen/classificatiesystemen)
o Toewijzing van een kenmerk of verschijnsel aan een categorie
o Waarom?
▪ Ordenen van informatie
▪ Communicatie
▪ Predictie
Classificeren binnen diagnostiek
• Input
o Categorieën staan voor geordend kennisbestand (informatie over ADHD, autisme, schizofrenie
e.d.; zoektermen)
o Kennisbestand is bron voor hypothesen: “wellicht sprake van ADHD?”
• Output
o Eindproduct van diagnostische classificatie, bijv. “antisociale persoonlijkheidsstoornis”;
Classificatie geeft toegang tot mogelijkheid om behandeling te kiezen
DSM-5
Kritiek op DSM-5 vanuit orthopedagogisch perspectief:
• Dynamiek van opvoedingsprobleem buiten beeld
• Beschrijvingen voor volwassenen niet altijd van toepassing op kinderen
• Geen aanknopingspunten voor betrekken van positieve kenmerken in functioneren
Voordelen dimensioneel
• Gedetailleerder beeld van klachten én sterke punten van kinderen
• Algemeen: draagt bij aan meer kennis over psychopathologie en onderliggende mechanismen
• Categorieën ingewikkeld vanwege ontwikkelingsvariabiliteit
o Uiting van psychopathologie in kinderen is veranderlijk (in mate/intensiteit en eigenschappen)
• Leeftijds-gerelateerde veranderingen in wat normaal of pathologisch is
,Dimensioneel en classificatie
• Wie hebben er een classificatie ADHD?
• Wie lijken er meer op elkaar? B en C, of C en D?
Hierarchical Taxonomy of Psychopathology (HiTOP)
• Dimensioneel
• Gebaseerd op groot aantal studies naar
samenhang symptomen
• Verschillende lagen waarin samenhang steeds
breder is
• Bovenaan algemene psychopathologie factor (p-
factor)
• Voordelen
o Minder stigmatiserend
o Meer ruimte voor heterogeniteit
o Transdiagnostische benadering in
behandeling
Diagnostische cyclus
Hoe complexer, hoe meer het nodig is om de hele cyclus door te lopen
Soms moet je ook paar stapjes terug, maar meestal loop je de stappen gewoon door (rechts)
Waarom de diagnostische cyclus?
• Faciliteert onafhankelijk onderzoek
o Uitgevoerd door verschillende professionals, dezelfde uitkomst
• Wetenschappelijk onderbouwde diagnostiek is:
o Hypothese toetsend
o Controleerbaar
o Herhaalbaar
Klinische cyclus
Aanmelding
• Aanmelder, cliënt, systeem, betrokkenen in kaart brengen
• Reden van aanmelding
• Verwachtingen van aanmelder/cliënt/betrokkenen
• Wat is er volgens de aanmelder aan de hand en is onderzoek (diagnostiek) nodig?
, • Formuleren van concrete hulpvragen (volgens cliënt)
• Aandachtspunten: blijf bij interpretatie cliënt en let op “confirmation bias”
o Wel in dialoog werken, dus niet zelf alles sturen → belangrijk om ook in een casus in te gaan
op hulpvraag cliënt (dus in casus bijv. ook wel ADHD onderzoeken)
Forensische gezinsdiagnostiek
• Aanmelder vaak instantie zoals Veilig Thuis
o Dus ook hulpvragen vanuit instantie
• ‘Klachten/problemen’ ziet ouder soms niet
• Niet alleen focus op kindgedrag, maar ook op gezin
• Wie is de cliënt?
Probleemanalyse
• In professionele taal
• Beschrijving en inventarisatie probleemgedrag
• Ordening en benoeming (clusters)
• Ernsttaxatie
• Nog geen verklaringen!!!
• Wat is er aan de hand?
Inventarisatie (& classificatie)
• Classificatiesysteem: Achenbach vragenlijsten
o CBCL en YSR-schalen
o DSM georienteerd
o Kind vs systeem
• Ernsttaxatie
o Diagnostische criteria van Rutter
• Weging beschermende of positieve factoren
o Wat gaat er wel goed? Wanneer is het probleem minder aanwezig?
o Kindfactoren, gezinsfactoren, sociaal netwerk?
Verklaringsanalyse
• Onderkennende hypothese
o Clustering van symptomen op basis van classificatiesysteem (bijv DSM-V)
• Verklarende hypotheses
o Hoe is het probleem ontstaan en hoe wordt het in stand gehouden?
• Indicerende hypothese
o Hoe kunnen we het probleem aanpakken?
Bij casus gaat het vooral op verklarende hypotheses (indicerende hypotheses volgen hier meestal uit)
Valkuilen
• Een oorzaak (bijv. verwaarlozing) kan meerdere probleemclusters verklaren
• Probleemclusters verklaren NIET andere clusters
• Theoretische onderbouwd
• Toetsingscriteria van te voren vaststellen
Voorbeeld
• Goed: de sociaal-emotionele, gedragsproblemen en cognitieve problemen van X worden verklaard door
de emotionele mishandeling door moeder
• Fout: de sociaal-emotionele problemen van X verklaren de cognitieve problemen van X
Het klinische interview
• Doel: kwalitatieve en brede informatie verzamelen (kan soms kwantitatieve score geven)
• Typen:
o Ongestructureerd: vertelt u eens..
o Gestructureerd: vragen staan vast
o Semigestructureerd: vragen staan deels vast, deels flexibel
• Afwegingen:
o Interviews niet voor iedere leeftijd/doelgroep geschikt!
o Ongestructureerd:
▪ Bijv. (te) veel of te selectief informatie verzamelen, te weinig specifiek, niet
hypothesetoetsend
▪ Gestructureerd of semigestructureerd
• Voordelen: observeren cliënt, band opbouwen, tegengaan selectief informatie
verzamelen (confirmation bias)
• Nadelen: weinig ruimte voor aanvullende vragen of controle op interpretatie
van de cliënt
•
Methoden van observatie
Observaties: doel
• Algemeen beeld functioneren van de cliënt
• Klopt observatie met testresultaten? (crossvaliditeit)
o Dus bijna onmisbaar → stel kind is heel nerveus dan kan dit testresultaten aantasten, dus
belangrijk om te benoemen
• Altijd aanvullend
• Soorten observatie: tijdens testafname of specifiek?
o Bijv. gezinsgesprek, thuisobservatie, ouder-kindobservatie, spelobservatie, schoolobservatie
• Geschikt voor diverse doelgroepen/leeftijden/settings
Observaties: waar let je op?
Objectief en gestandaardiseerd werken!
• Uiterlijke verschijning (groei, verzorging, lichaamsbouw)
• Benadering/contact/interactie
• Stemming/affect
• Motivatie
• Inzicht in eigen klachten
• Concentratie/aandacht
• Oriëntatie van tijd/plaats/personen
• Motoriek
• Taal
• Geheugen
• Intelligentie
Psychometrische kwaliteiten
• Validiteit
o Meet het instrument wat het beoogt te meten?
• Predictieve validiteit:
o In hoeverre kan het instrument bepaald gedrag voorspellen?
o Bijv. cito toets verdere schoolprestaties
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stephanias. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
