Lesweek 6
Omgevingsimpact
Eind 1970 heeft de OECD een kader opgesteld waaruit blijkt welke toeristische activiteiten
schadelijk zijn voor het milieu. Hierin staan vier categorieën van vervuilende activiteiten:
1. Permanente reorganisaties met invloed op de omgeving, zoals het bouwen van
snelwegen, resorts en vliegvelden etc.;
2. Afvalproductie, dat de aantrekkelijkheid v.d. bestemming in gevaar brengt of
gezondheidsproblemen veroorzaakt etc. ;
3. Directe beschadiging van de omgeving door toeristische activiteiten, zoals
afbreken koraal, duinen etc.;
4. Effecten op de inwoners, zoals migratie, hogere dichtheid in steden vanwege
weigering mensen op platte land etc
In 1992 werd tijdens de United Nations Conference on the Environment and Development in
Rio de Janeiro werd nog eens extra benadrukt hoe belangrijk het is dat alleen activiteiten die
op lange termijn door de samenleving en natuur kan worden gehouden toelaatbaar is.
Hieruit kwam Agenda 21 voort: speciaal omdat het de gelegenheid waarop een uitgebreid
programma met milieuacties een akkoord kreeg en opgenomen werd door 182 regeringen.
De agenda is gebaseerd op een kader van thema’s die gericht zijn op het geven van een
totale aanpak om wereldwijde activiteiten duurzamer te maken. In de agenda werden ook
andere problemen aangepakt zoals menselijke ontwikkeling en het re balanceren van arm en
rijk. Hedendaags zijn deze punten nog steeds niet uitgewerkt vanwege wettelijke
beperkingen etc.
4 belangrijke punten:
1. Sociaal en economische dimensies
2. Behoud en beheer van middelen voor ontwikkeling
3. Versterken van de rol van belangrijke groepen
4. Middelen van implementatie
Toerisme in relatie tot de leefomgeving
De omgeving is een belangrijk onderdeel van het toeristische product. Echter wordt deze
omgeving aangetast zo gauw er toeristische activiteiten plaatsvinden. Tijdens het
“productieproces” al dan niet voor het faciliteren van de toeristen. Daarom zijn behoud van
de natuur en verbeterde programma’s een belangrijk onderdeel van vele
ontwikkelingsstrategieën die meer aandacht krijgen dan in de vorige eeuw.
Er is nog relatief weinig onderzoek gedaan naar de impact van toerisme en de emperische
onderzoeken (wetenschappelijk onderzoek waarin gebruik wordt gemaakt van directe eigen
waarneming) die er zijn geweest waren vooral gevalsstudies, waardoor het moeilijk wordt om
een standaard kader om mee te werken die toepasbaar is op ieder gebied.
21
,Om de fysieke impact van toerisme op een gebied te bepalen is het belangrijk om de
volgende punten te weten:
• De fysieke effecten van toeristische activiteiten in relatie tot andere activiteiten
• Wat waren de omstandigheden hier voordat er toeristische activiteiten plaatsvonden?
(Belangrijk om een basissituatie te schetsen waardoor je kunt vergelijken).
• Een inventarisatie maken van flora en fauna samen met een index waaruit
tolerantielevels af te lezen zijn voor de impact van verschillende toeristische
activiteiten.
• 2e graad/niveau van milieueffecten die in verband wordt gehouden met het toerisme.
Positieve invloeden van toerisme op de omgeving:
• Het behoud en restaureren van oude monumenten, plekken en historische
gebouwen, zoals de Chinese muur, piramides in Egypte en Taj Mahal in India.
• De aanleg van nationale parken en wildlife parken, zoals Yellowstone in USA,
Fjordland National Park in Nieuw-Zeeland en Amboseli National Park in Kenia.
• De bescherming van riffen en stranden, zoals Great Barrier Reef in Australië en
Grand Anse in Grenada.
• Het onderhoud van bossen, zoals the New forest in UK en Colo I Suva op Fiji.
Onderhoud en behoud is vaak van groot belang bij onderzoekers en toeristen, maar wanneer
het gastland/de gastheren er niks aan doen dan is het af te vragen of dit wel bij de positieve
milieueffecten hoort. Je moet ook rekening houden met de kansen van mensen, dieren,
natuur etc. bij dit soort plannen, want bij aanleg van een nationaal park in Afrika kun je
misschien wel een ouderwetse Afrikaanse stam verdrijven.
Negatieve invloeden van toerisme op de omgeving:
Er zijn veel negatieve milieueffecten te bedenken die worden veroorzaakt door het toerisme,
zoals:
• Vissen -> impact op natuurlijke leefomgeving dieren
• Kampvuren -> vernietigen van bossen
• Graffiti op monumenten
• Afvalverspreiding -> impact op natuur
• Erosie van de paden die naar de Piramides in Egypte leiden door de kamelen waar
toeristen op worden vervoerd
• Afval op het basiskamp bij de Mount Everest
• Lawaaioverlast door nachtclubs
• Het gebruik van speedboten op binnenlandse wateren etc. etc.
Over het algemeen zijn de meest besproken punten: het bouwen van hoge hotels aan de
kustlijn, het waterverbruik van toeristen, het gebruik van vervuilende/giftige stoffen voor
toeristische faciliteiten etc.
22
, Het is belangrijk om te weten dat veel ecologische factoren samenhangen. Bijvoorbeeld als
het koraal beschadigd wordt door duikers of ankers van cruiseschepen betekent dat dat de
diversiteit van vissen en andere beesten die daar leven vermindert. Wat weer betekent dat er
minder vogels zijn die zich gaan voeden etc. Om de impact van toerisme op de leefomgeving
te begrijpen moet het ecologisch systeem begrepen worden. Het verlies van biologische
diversiteit is een grote dreiging voor de voedselketen.
EIA
Er zijn enkele modellen met betrekking tot EIA’s (Environmental Impact Assessments). Maar
er is geen model gekozen die als hét model gezien wordt. Veel landen komen erachter dat
het noodzakelijk is om hier rekening mee te houden. Het beschermen van de leefomgeving
is zoveel makkelijker en goedkoper dan het corrigeren ervan.
De EIA’s worden voorafgaand aan een nieuwe ontwikkeling/investering uitgevoerd, om te
kijken wat de impacts op de omgeving zouden zijn. Als de impacts te groot zijn, wordt het
plan niet uitgevoerd of aangepast.
Impacts op de leefomgeving en aanpassingen aan de leefomgeving moeten een ‘way of life’
worden voor bedrijven, regeringen en individuen. Wanneer duidelijk is wat de precieze
consequenties van onze acties zijn kunnen we gaan kijken naar een effectief gebruik van de
schaarse middelen. (Olie etc.)
EIA: rapportage die de gevolgen voor het milieu (positief en negatief) van een project of
activiteit in beeld brengt.
Belangrijk:
• Schade vermijden gemakkelijker is dan schade herstellen
• Toeristische projecten die schade veroorzaken zijn niet levensvatbaar
Een EIA onderzoekt:
• Milieu-inspectie procedures
• beperkingen aan natuurlijke hulpbronnen
• milieuproblemen en conflicten die de levensvatbaarheid van
het project kunnen aantasten en
• mogelijke schadelijke gevolgen kunnen hebben voor
mensen, flora en fauna, bodem, water, lucht, vrede en stilte,
landschappen, culturele plaatsen, enz. die zich binnen het
voorgestelde projectgebied bevinden of erdoor getroffen
zullen worden.
Er kunnen veel milieu-indicatoren worden gebruikt. De OECD (2017)
heeft een programma opgesteld van green growth indicatoren. Dit model betrekt veel
verschillende aspecten zoals de levenskwaliteit, CO2 productie en groei, natuurlijke
hulpbronnen en economische groei.
De ontwikkeling van geharmoniseerde milieu-indicatoren moet worden voortgezet met de
erkenning dat er niet één universele reeks milieu-indicatoren bestaat, maar vele reeksen die
beantwoorden aan de behoeften van verschillende doeleinden en doelgroepen.
23
