Aantekeningen bij hoorcolleges Strafrecht I – JUR-2STR1
Radboud Universiteit
Straf(proces)recht I
Semester 1 2016
Strafrecht – hoorcollege 1
Strafprocesrecht B2
• Verdieping t.o.v. B1-stof: waarom?
- Eisen van de praktijk
- Eisen van je eigen ‘Bildung’
- Belangrijk om je te focussen, bij dit vak en later in een baan
- Strafrecht in Nijmegen
• Hoorcolleges, werkgroepen en literatuur/jurisprudentie
• Andere mededelingen
Doel van het strafproces (I)
• Primair doel van het strafproces
- Mogelijk maken toepassing materiële strafrecht? materiele
strafrecht zijn de verboden en geboden die door strafsancties
worden afgedekt. Maar dit doel miskent de eigen dynamiek
van het strafproces. waarom zou je slachtoffer spreekrecht
geven, in dat licht irrelevant. Waarom in de openbaarheid. Het
strafproces is ook voor toepassing materiele strafrecht. Maar
het gaat er om dat de samenleving ziet dat er recht wordt
gedaan. Dat is een autonome waarde in zichzelf.
- Waarheidsvinding? problematisch. Waarheidsvinding is een
middel om met een uitkomst in het proces te komen.
- Gerechtigheid versus Rechtszekerheid: problematisch.
Sommige processen leiden niet tot een rechtvaardige
uitkomst.
Zowel gerechtigheid als rechtzekerheid zijn belangrijk, maar niet het
doel.
- Schmidhäuser: Rechtsvrede gemeenschap. Want door een
strafbaar feit ontstaat een deuk in de rechtsorde. De deuk
moet worden weggepoetst. door strafproces kunnen we
verder leven. Het is op een aanvaardbare manier afgehandeld.
• Gevolg: kanaliseren maatsch. onrust, voorkomen
eigenrichting
- Gemeenschap, verdachte, slachtoffer
- Rechtsstaat het gaat in een rechtsstatelijke rechtsorde en
rechtsvrede. Strafrechtspleging moet eerlijk zijn en ook
rekening moet houden met fundamentele rechten van burgers.
ultieme doel strafproces.
Secundaire doelen
- Waarheidsvinding
- Speciale preventie de dader kan/wil het voorlopig niet
opnieuw doen.
, - Generale preventie rest van de samenleving wordt
afgeschrikt.
Doel van het strafproces (II)
• Voorbeeld: LA-riots na: Rodney King Proces (VS) v. Proces Volkert van
der G. politieagenten gaan zich te buiten en schieten te snel. Vaak
worden donkere mensen het slachtoffer. 4 agenten gebruiken te veel
geweld, vrijgesproken door blanke jury. Leidde tot rellen.
Voorbeeld van hoe belangrijk strafproces is bij kanaliseren van
onrust. Dit is een voorbeeld van hoe het misgaat.
Volkert van der G. vermoord Pim Fortuyn. grimmige sfeer in
binnenhof. Strafproces leidde tot 18 jaar gevangenisstraf. In hoger
beroep weer 18 jaar.
• Wat is dan het doel van het strafprocesrecht?
Het doel is het mogelijk maken dat het strafproces tot rechtsvrede
leidt. Dat het zijn doel kan bereiken.
Van doel naar feitelijke vormgeving strafvordering
• Hoe dan inrichten strafprocesrecht/strafrechtspleging?
• Modernisering Wetboek van Strafvordering
• Welke aard geeft men de strafrechtspleging? Het nu te bespreken
schema is:
1. Aard bepaald door: Criminaliteitsbestrijding v.
Machtsbeheersing.
2. Aard bepaald door: Accusatoir (adversarieel) v. Inquisitoir
• Wie is verantwoordelijk voor wat?
• Hangt dus samen met: welke procesdeelnemer heeft
welke rol?
Het weer herstellen van de rechtsvrede is het hoogste doel van
het strafproces.
Van doel naar feitelijke vormgeving strafvordering
- Hoe dan inrichten strafproces
- Nederland weer voor grote keuzes: modernisering
Wetboek van Sv
Waar leg je de balans tussen ene kant
criminaliteitsbestrijding en aan de andere kant het
beheersen van de macht van de overheid. waar
je de balans legt is belangrijk.
Richt je je meer inquisitoir stelsel (vertrouwen in
professie overheid) of richt je je strafproces meer
in vanuit accusatoir stelsel (vertrouw je je erop dat
, het OM en verdediging in de clash van opinions het
best hun belangen kunnen beschermen).
• Welke aard geeft men de strafrechtspleging.
Criminaliteitsbestrijding v. Machtsbeheersing
• WvSv, MvT 1914 (Kmrst. II, 1913/14, 286, 3, p. 55):
“Een goed ingericht strafproces moet zooveel mogelijk bevorderen
de toepassing van de strafwet op den werkelijk schuldige en tevens de
veroordeling, kan het zijn, de vervolging van den niet-schuldige naar
vermogen verhinderen.” burger die geen strafbare feiten hebben
gepleegd moeten met rust gelaten worden en anders vrijgesproken
worden. Vanuit algemeen belang 2 belangen: overheid is machtig om de
plegers aan te pakken. Aan de andere kant mogen onschuldige burgers
niet worden lastiggevallen. Dat is een spanningsveld.
• Crime control (gaat ervanuit dat criminaliteit slecht is voor de
staat en samenleving. Dus moet hard, snel en consequent. Zo min
mogelijk rechten voor degene die wordt aangepakt en veel
bevoegdheden voor de autoriteiten). v. Due Process (belangrijk
dat wordt aangepakt. Maar moet wel zorgvuldig doen. Dat iemand
niet onschuldig vastkomt te zitten. dus je moet tijd nemen voor dat
strafproces. Je moet steeds mogelijkheden hebben om erop terug te
komen. Je komt dus hier niet zo makkelijk tot een uitkomst. (Herbert
L. Packer)
Vaak niet 1 van de 2. Democratische rechtsstaat vaak meer Due
Proces.
- Efficiënte v. betrouwbare en eerlijke strafrechtspleging 2
modellen strafrechtsplegging.
- Glijdende schaal, steeds wijzigende inzichten, mensenrechten
• EVRM/EHRM
- 15 jun 1992, Lüdi/Zwitserland, § 39: “the ‘prevention of crime’,
… the Court has no doubt whatever as to its necessity in a
democratic society.” : zonder criminiliteitsbestrijding gaat de
democratische rechtsstaat onderuit.
- 20 nov 1989, Kostovski/Nederland, § 44: “The right to a fair
administration of justice holds so prominent a place in a
democratic society … that it cannot be sacrificed to
expediency.” doelmatigheid mag nooit het ultieme doel
worden. Uiteindelijke gaat het om een eerlijke
strafrechtspleging.
Verschil Due process en benadering EHRM: in Due process is
eerlijke procesvoering een middel, geen doel. Om te zorgen
dat men tot een rechtmatige uitkomst komt.
Bij het Hof is eerlijkheid ook een autonoom belang. Dat
betekent dat een procedure die tot een terechte uitkomst leidt,
maar niet eerlijk is gelopen, geen problem bij het Due process.
Maar wel een probleem bij het EHRM.
, Crime control: het belangrijkste is om criminaliteit te bestrijden. Dat doe je
door een efficient proces. Waarin de autoriteiten veel bevoegdheden
hebben. Waardoor ze snel kunnen optreden. Veel criminaliteit wordt
vervolgd. Dat is iets mis gaat soms, is pech. Geen land kent dit systeem.
Tegenover: Due Proces: zoveel mogelijk kansen voor verdediging om de
zaak te belichten en laten zien wat overheid heeft gedaan. Gerechtigdheid
is veel belangrijker dan snel afdoen van strafzaken. ziet erg op
eerlijkheid. Geen land kent dit systeem.
Het is altijd een mengeling.
Aard strafproces: Accusatoir v. Inquisitoir (I)
Kies je voor accusatoir of inquisitoir?
Accusatoir(adversarieel): het initiatief voor het proces ligt bij de
partijen. Slachtoffer begint proces tegen verdachte. De procesvoering is in
handen van de procespartijen. Regels doet weinig. Tegenspraak is in zo’n
proces belangrijk. Een voortdurend debat. Dat is echt een partijproces. in
Amerikaanse films. Vooral in Engeland/VS.
Inquisitoir: Bij autoriteiten ligt het initiatief. Autoriteiten bepalen waar
het proces overgaat en wat er gebeurd. De rechter is in een inquisitoir
proces erg actief, doet bijv. onderzoek. Tegenspraak is niet zo belangrijk.
Zeker geen proces met gelijkwaardige partijen.
1. Verantwoordelijkheid vervolging: particulier (dan
adversarieel) of publiek(dan inquisitoir)?
- Principe: wie klaagt ‘rechtsschender’ aan? Iedere burger (syco-
phant)? Slachtoffer (accusatio; action directe het slachtoffer
kan een verdachte dagvaarden, maar het OM voert de zaak
voor de strafrechter. Maar het slachtoffer heeft de zaak
aangebracht.)? Magistraat (schout, ovj kennen we in NL, het
OM.)?
In het oude Griekeland kon elke burger een andere burger
aanklagen als die iets had gedaan.
2. Verantwoordelijkheid waarheidsvinding:
- Burgers (acc.) of rechter (inq.)?: maar feitelijk hybride stelsels:
• Acc. stelsel (VS, Eng.), maar toch: onderzoek politie, bijv.
doorzoeking woning (= in Ned rechter: 110 Sv)
•Inq. stelsel (i.b. continentaal Eur.), maar toch: afschaffen
pijnbank (1798); afschaffen antwoordplicht (1886); recht
op verdediging en zwijgrecht (1926; cautie 1926/37/74).
- Onderzoek t.t.z.:
