Samenvatting
Samenvatting Probleem 2 uitwerkingen Materieel Strafrecht
- Instelling
- Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)
Dit zijn uitwerkingen van Probleem 2 Materieel Strafrecht Jaar 2
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Probleem 2 Materieel StrafrechtLeerdoelen
1. Wat zijn de eiser voor delicten: doodslag (287) en dood door schuld (307)?
2. Wat is opzet en welke betekenis wordt hieraan toegekend in literatuur en jurisprudentie?
3. Wat is culpa en welke betekenis wordt hieraan toegekend in literatuur en jurisprudentie?
H6
Geen straf zonder schuld.
De niet bedoelde maar wel ingetreden gevolgen komen toch mede voor rekening van de dader louter en wel alleen
vanwege de causale veroorzaking, al moet daarbij wel worden benadrukt dat het steeds om gevolgen gaat die nimmer zijn
uit te sluiten als men geweld tegen een ander gebruikt, ook als dit van bescheiden aard is.
De verschillende betekenissen van de term schuld figureren op verschillende plaatsen binnen de structuur van het
juridische begrip strafbaar feit. Vijf betekenissen:
1. er kan van geen verantwoordelijkheid sprake zijn als iemand aan de daad geen schuld heeft in de relatief basale zin van
het gedaan hebben, dus als hij niet de feitelijke dader is, de ‘schuldige’ is. Dit is de oervorm.
Het ligt voor de hand dat deze betekenis in de eerste fase van het strafproces centraal staat: de ‘schuldige’ moet worden
opgespoord en verdachte is diegene, ten aanzien van wie ‘uit feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld
aan enig strafbaar feit voortvloeit’, 27 lid 1 Sv. Diezelfde betekenis zien we terug in ‘als schuldig aan’ in diefstal.
Het gaat om het bewijsoordeel ‘guilty or not guilty’: dit gaat voorbij aan de inwendige psychische gesteldheid van de
betrokken persoon.
2. de geestesgesteldheid of intentie waarmee een bepaalde strafbare gedraging is verricht of een bepaald strafbaar gevolg
in het leven is geroepen. Wat dacht de dader, wat bedoelde hij of waar dacht hij juist niet aan?
De delictsomschrijving van misdrijven bevat altijd een psychisch bestanddeel: opzet of culpa en dienen dus te worden
bewezen in vraag 1 van art 350 Sv.
3. Van de wettelijke schuldvormen opzet en culpa wordt de laatste schuld in enge zin genoemd.
4. De verwijtbaarheid: het fundamentele schuldbegrip, omdat het ten grondslag ligt aan ieder intermenselijk verkeer en dus
ook in het strafrecht fungeert. De vraag naar aanwezigheid van schuld in de zin van verwijtbaarheid komt pas aan de orde
als sprake is van een wederrechtelijke gedraging. Er moet grond voor verwijtbaarheid zijn in die zin dat de gewraakte
normovertreding eveneens door de dader vermeden had kunnen worden. De verwijtbaarheid is in de vermijdbaarheid van
de gedraging gegrondvest. Het antwoord op de vraag of de dader het strafbare feit had kunnen vermijden en bijgevolg
verwijtbaar heeft gehandeld, is in de grond afhankelijk van de specifieke feiten en omstandigheden van een gegeven geval.
Men spreekt met betrekking tot de sociaal-ethische schuld ook wel van ‘straffunderingsschuld’: dat duidt aan dat de daad
de dader door de rechter in een bepaalde mate kwalijk wordt genomen.
De verwijtbaarheid laat gradaties toe: er kan in mindere of meerdere mate sprake van zijn. De schuld in betekenis van
verwijtbaarheid is een element van het begrip strafbaar feit en speelt bij de 3 e vraag van 350 Sv.
De verwijtbaarheid wordt in beginsel verondersteld. Er wordt in ons strafrecht van uitgegaan van het mensbeeld van de
toerekenbare en verantwoordelijk persoon, tenzij er in een bepaald geval gegronde redenen zijn aan de juistheid van die
veronderstelling te twijfelen. Dus een schulduitsluitingsgrond: bijv ontoerekenbaarheid door psychische stoornis, 39 Sr.
5. de schuld vormt in samenhang met het feit de grondslag voor de straftoemeting. Deze vorm van schuld speelt een rol bij
de beantwoording van de laatste vraag van 350 Sv. Deze straftoemetingsschuld dient scherp te worden onderscheiden van
de andere schuldbegrippen, omdat in het perspectief van de straftoemeting de schuld zijn inhoud en omvang mede
ontleent aan de ernst van het feit. Er zal een grote mate van schuld zijn aan een moord dan aan een kruimeldiefstal.
In het begin van de opsporingsfase is het primair van belang dat het opsporingsonderzoek zich richt tegen degene op wie
een gegronde verdenking rust dat hij de dader is, ‘schuldige’. Vervolgens komt vast te staan of verdachte opzettelijk of
onachtzaam heeft gehandeld of nagelaten en dat hij zich niet op de afwezigheid van schuld in de zin van verwijtbaarheid
kan beroepen. Bij dit alles wordt zijn vermogen om schuld te dragen (dus toerekenbaarheid) en wordt ook algemener zijn
verwijtbaarheid steeds verondersteld, tenzij hij vermindert toerekenbaar of ontoerekenbaar wordt verklaard. Ten slotte zal
een sanctie worden opgelegd, die mede de door de schuld wordt bepaald.
6.2 Strafrechtelijke schuld en het klassieke uitgangspunt van de menselijke verantwoordelijkheid
- Determinisme is, de leer volgens welke alles at in de werkelijkheid het geval is, met inbegrip van alle menselijk
handelingen en bewustzijnsinhouden, onverkort is onderworpen aan een lacuneloos geheel van wetmatigheden: bij een
volkomen inzicht in de inhoud en werking van die wetmatigheden zouden in theorie alle gebeurtenissen en handelingen
, exact voorspeld kunnen worden. Het determinisme kan zich in verschillende gedaanten aandienen; naast biologische ook
psychologisch of sociologisch. Gemeenschappelijk aan de verschillende zienswijze is dat het handelen van de mens vastligt
doordat de mens niets kan uitrichten tegen de wetmatigheden die zij doen en laten beheersen.
- Het indeterminisme is een verzamelnaam voor filosofische zienswijzen volgens welke de mens wel degelijk met een
bepaalde mate van wilsvrijheid is begiftigd en dus in bepaalde mate aan de werking van de verschillende wetmatigheden is
onttrokken.
Het Wetboek van Strafrecht heeft een sterk indeterministische fundering. Het strafrecht werkt met de veronderstelling dat
mensen normaal gesproken in vrijheid kunnen handelen en bijgevolg verantwoordelijkheid kunnen dragen voor hetgeen zij
uitrichten. Het strafrecht is wel niet onvolkomen gevoelig voor gevallen waarin iemand het niet kon helpen dat hij een
strafbaar feit heeft gepleegd, zoals de regeling van de schulduitsluitingsgronden duidelijk maakt. Steeds zullen de
verschillende af te wegen aspecten opgaan in een bepaald complex verband van feiten, maatschappelijke normen en
ervaringsregels, waaruit een bepaalde mate en nuance van schuld zal dienen te worden gedestilleerd.
6.3 De wettelijke schuldvormen: opzet en culpa
Terminologie: ‘schuldvormen’ en ‘schuld in enge zin’
De wettelijke bestanddelen die de intentie of geestesgesteldheid waarmee het strafbare feit is begaan, worden
schuldvormen genoemd. Dus opzet en schuld in enge zin (culpa).
Opzet en schuld zijn benamingen van bepaalde vormen van intentionele betrokkenheid van een dader tot zijn daad, en
betreffen dus subjectieve, psychische grootheden. Het opzet betekent in zijn meest zuivere vorm: willens en wetens, met
volledige bewustzijn handelen, terwijl schuld in enge zin (culpa) inhoudt: onachtzaamheid, onnadenkendheid,
roekeloosheid, waarmee de verboden gedraging wordt verricht dan wel het verboden gevolg wordt bewerkstelligd.
1. Het gaat steeds om een de bepaling van een concrete relatie tussen de psyche van de dader en de verrichte daad en niet
om het karakter of de levensinstelling van de betrokkene in het algemeen. Aan de leefwijze die iemand in overeenstemming
met zijn karakter aan de dag gelegd heeft, valt in het strafrecht nimmer een directe reden te ontlenen om schuld in het
concrete geval aan te nemen: leefwijzeschuld of karakter zult genoemd. Dat komt erop neer dat voor de bewijsvoering van
de schuld in een actueel geval wordt teruggegrepen op bepaald gedrag dat de betrokkene eerder heeft vertoond en waarin
hij in dat opzicht zijn ‘schuldige’ karakter heeft gemanifesteerd. Het legaliteitsbeginsel verzet zich hiertegen en het zou
meebrengen dat een diepgaand onderzoek naar het gedragspatroon en psychische prosessen gedaan moeten worden/
Soms kan de rechter moeilijk ontkomen aan een terugblik op het leven van verdachte, bijv bij de vraag naar
waarschijnlijkheid van onvoorzichtig gedrag in het kader van verkeersmisdrijf.
2. Er moet worden bedacht dat buiten kijf staat dat de psychische gesteldheid opzet en schuld zich wel mede laat afleiden
uit de sociale werkelijkheid, dat wil zeggen uit de feitelijke omstandigheden waaronder en uit de middelen waarmee het
gewraakte gedrag plaats vond en uit hetgeen de menselijke ervaringsregels in deze omstandigheden plegen mee te
brengen. Wie iemand met een mes bewerkt schept een onweerlegbaar vermoeden tegen zichzelf van opzettelijk handelen
met inbegrip van de gevolgen daarvan.
Opzet en onachtzaamheid zijn als inwendige, psychische gesteldheden niet onmiddellijk waarneembaar. Zij laten zich wel
reconstrueren aan de hand van uitwendige fenomenen, zoals de aard van de verrichte gedraging en omstandigheden van
het geval. Ter aanduiding van deze interpretatieve reconstructie van de achter een gepleegde daad schuilgaande
intentionaliteit wordt gesproken van objectivering, omdat het subjectieve opzet mede wordt afgeleid uit objectieve
omstandigheden en normativering, omdat in dit interpretatieve proces noodgedwongen een beroep wordt gedaan op
sociale normen uit kracht waarvan een gedraging in het maatschappelijk verkeer eenvoudigweg heeft te ‘gelden als’ een
opzettelijke gedraging. Het opzet wordt daarmee zo nodig afgeleid uit de uiterlijke omstandigheden en uit wat de
gemiddelde mens in die omstandigheden geweten en gewild zal hebben.
6.4 Het opzet
De draagwijdte van het opzetbegrip: geen motieven
Dat persoonlijke motieven in de DO ontbreken is altijd. Zij zijn voor de strafbaarheid irrelevant en zullen in het kader van
een schulduitsluitingsgrond een rol kunnen spelen. Dat het motief erbuiten wordt gehouden komt het lex-certa beginsel
zeker ten goede; de vraag hoe zo’n motief moet worden vastgesteld is in de praktijk zeer moeilijk te beantwoorden omdat
de betekenis ervan ten aanzien van een concreet misdrijf zou vertroebelen. Het strafrecht is dus in beginsel beperkt tot het
motief dat in het opzet in verband met de aard van het delict, mag worden verondersteld. De specifieke motieven kunnen
eventueel een factor vormen bij de straftoemeting.
De wijzen waarop de wet het opzetvereiste formuleert
Met betrekking tot commune misdrijven van Boek II Wetboek van Sr is steeds op grond van de wettelijke
delictsomschrijving uit te maken of een bepaald misdrijf opzet dan wel culpa vereist. Hoe is in het algemeen het
opzetvereiste in de wet geformuleerd?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper chlvdziel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,19. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 79271 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen