Motorische en Perceptuele ontwikkeling
Literatuursamenvatting
PW eerste leerjaar
Radboud Universiteit
,Inhoudsopgave
Motorische ontwikkeling............................................................................................................................... 3
Netelenbos – De motorische ontwikkeling van kinderen. Handboek 1: introductie............................................3
Hoofdstuk 1: de ontwikkelingsoriëntatie....................................................................................................3
Hoofdstuk 2: De biologische ontwikkeling van kinderen..........................................................................13
Hoofdstuk 3: De motorische ontwikkeling van kinderen..........................................................................24
Hoofdstuk 6: Motoriektests voor kinderen...............................................................................................35
Perceptuele ontwikkeling............................................................................................................................. 42
Boek: Keenan, Evans & Crowley – An Introduction to Child Development.........................................................42
Hoofdstuk 6 – Perception..........................................................................................................................42
Arterberry – Development of Perception in Infancy...........................................................................................58
Hoofdstuk 1: Vieuws of Perception and Perceptual Development..........................................................58
Hoofdstuk 2: Physiological and Sensory Foundations of Perceptual Development.................................62
Hoofdstuk 3: Space Perception.................................................................................................................70
Hoofdstuk 4: Pattern Perception...............................................................................................................74
Hoofdstuk 7: Auditory Perception............................................................................................................77
Hoofdstuk 10: Perceptual Foundations of Social Development...............................................................80
2
,Motorische ontwikkeling
Netelenbos – De motorische ontwikkeling van kinderen. Handboek
1: introductie
Hoofdstuk 1: de ontwikkelingsoriëntatie
1.1 De geschiedenis van het kind in een notendop
1.1.1 Kind en volwassene
De aandacht voor het motorisch gedrag van het kind heeft te maken met het beeld dat
kinderen zich onderscheiden van volwassenen. Dit beeld, dat kinderen worden
onderscheidden van volwassenen, ontstond pas in de twintigste eeuw (de eeuw van het
kind). Er ontstond in die tijd een technologische samenleving en er werden steeds
complexere eisen gesteld, waar kinderen niet aan konden voldoen. Hierdoor werden zij
beschouwd als een complexere groep met eigen rechten, plichten en behoeften. Dit leidde
onder andere tot het einde van kinderarbeid en de invoering van leerplicht. Er ontstond het
moratorium: uitstel van de volwassenheid.
Interesse in de menselijke ontwikkeling bestond al in de oudheid. De eerste Griekse tekst
over de ontwikkeling van kinderen werd geschreven door Solon. Hij verdeelde het leven van
mensen in tien periodes van zeven jaar (hebdomaden). Hij omschrijft deze periode met
behulp van fenomenen, zoals 1) Het ontstaan van de eerste tanden, 2) Schaamhaar, 3) Kin
beharing, 4) Maximale kracht, 5) Verkrijgen van vrouw en nageslacht, 6) Disciplinering van
denken en gedrag, 7) Afname van kracht, 8) Afname van geest, 9) Afname van spraak en 10)
De dood.
Aristoteles hanteerde ook periodes van zeven jaar. Hij merkte op dat de mens zich tijdens de
eerste periode op handen en voeten voortbeweegt. Doordat de lengte van het onderste deel
van het lichaam tijdens de ontwikkeling groter wordt, gaat de mens op twee benen lopen.
In de oudheid waren het vooral filosofen die zich bezighielden met de ontwikkeling van
kinderen. Plato benadrukte het belang van oefening op jeugdige leeftijd voor de latere
carrièremogelijkheden. Volgens hem moest de opvoeding erop gericht zijn om de specifieke
begaafdheid van kinderen optimaal naar boven te laten komen. Zijn opvatting was dat
kinderen bij de ouders weggehaald moesten worden en getraind moesten worden in
staatsinrichtingen met het belang van de ontwikkeling van de staat voorop. Dit idee kreeg
geen navolging. In zijn tijd werden kinderen van de vrije burgers overgelaten aan de zorg van
slaven. Zij werden paida-gogen genoemd (zij die met kinderen handelen).
Ook bij de Romeinen werd aandacht besteed aan de wijze waarop kinderen moesten worden
opgevoed, hoewel scholen toen zeldzaam waren. Elk romeins kind moest het burgerlijk
wetboek ‘de Twaalf Tafels’ kennen en er werd een godin van de kinderopvang in ere
gehouden: Rumilia.
Desondanks had de Romeinse man het recht over het leven van zijn kinderen. Kindermoord
(infanticide) was toegestaan. Vooral meisjes en misvormde kinderen waren slachtoffer van
kindermishandeling of doding.
3
, Volgens Philippe Ariès werd het kind in de middeleeuwen gezien als een klein volwassene.
Tot aan het begin van de zeventiende eeuw bestond er volgens hem geen sentiment de
l’enfance: kinderen zouden tot die tijd niet als aparte groep beschouwd worden met een
eigen leefwereld, gevoelsleven en met eigen behoeften en gedragswijzen. Kinderen werden
hetzelfde gekleed als volwassenen en werkten ook samen met volwassenen. De schilderijen
uit die tijd, waar kinderen afgebeeld worden als kleine volwassenen, ondersteunen deze
gedachte.
Binnen de kerk leek er wel aandacht te zijn voor de positie van het kind. Maar de geringe
geschriften uit die tijd over opvoeding zijn erg overdreven. Een essay van Michel de
Montaigne is hier ook geen uitzondering op. Toch schrijft hij in een opmerkelijke zin dat tot
de leeftijd van zestien tot zeventien jaar een kind opvoedbaar is. Hieruit blijkt dat de
kindertijd toch wel gezien werd als een tijd die anders is dan de volwassenheid. Daarnaast
zou de opvoeding volgens Montaigne moeten bestaan uit het voorleggen van ‘wijsgerige
dialogen’, waaruit valt op te maken dat de intellectuele verschillen tussen kinderen en
volwassenen niet als fundamenteel gezien werd.
1.1.2 Kind en opvoeding
In de zeventiende eeuw komt er een keerpunt in de benadering van de positie van het kind.
Mogelijk door de Reformatie en de Contrareformatie worden religieuze en morele richtlijnen
betreft de opvoeding opgesteld. Lezen en schrijven worden in het onderwijs opgenomen. Het
kind wordt gezien als een ‘bijzonder’ mens met beperkte vaardigheden. In de filosofie
discussieert men over de vraag of de mens, en dus ook het kind, van nature goed of slecht is.
John Locke verdedigt het standpunt dat de opvoeding en de ervaringen die een kind opdoet
in de kindertijd bepalend zijn voor de ontwikkeling. Aangeboren eigenschappen zijn minder
van belang. Hij vergelijkt de kinderlijke geest met een onbeschreven blad, een tabula rasa,
ontvankelijk voor goede en slechte ervaringen. Dit uitgangspunt heeft consequenties voor de
opvoeding en het onderwijs. Er komt namelijk een empirische visie (empirie = ervaring) op
de menselijke ontwikkeling. Volgens Locke dient de opvoeding te bestaan uit ‘zachte
rationele overreding’. Ongewenst gedrag moet bestreden worden door de kinderen duidelijk
te vertellen waarom het gedrag ongewenst is. Hierin verschilt Locke niet van Montaigne,
omdat het kind als een rationeel wezen beschouwd wordt.
In de achttiende eeuw stelt Jean-Jacques Rousseau, in tegenstelling tot Locke, dat kinderen
in een andere psychologische wereld leven dan volwassenen. Een kind weet vanaf de
geboorte wat goed en slecht is. Hij gaat dus actief met zijn omgeving om. Opvoeding heeft
dus weinig invloed. Hieruit ontstaan de laissez-faire-gedachte. Volgens Rousseau geldt voor
de opvoeding in de vroege kindertijd: terug naar de natuur. Hij scheef het boek Emile. Hierin
werd beschreven hoe een anti-autoritaire jongen, die opvoedkundige principes werd
aangeleerd, zich ontwikkelde. Het standpunt van Rousseau is een nativistische opvatting van
de ontwikkeling: het einddoel van de ontwikkeling is grotendeels voorbestemd.
Afgezien van de extreem nativistische ideeën sluiten de opvattingen van Rousseau, meer dan
die van Locke, aan bij die van deze tijd. Het kind wordt tegenwoordig ook gezien als een
wezen dat vergeleken met een volwassene, nog niet alles kan.
4
