Hersenen hfst 49
Primitief zenuwstelsel, de hydra en zeester hebben erg primitieve zenuwstelsels, aangezien bij
hen geen cephalisatie opgetreden is. Zo heeft de hydra een zenuwnetwerk en de zeester
radiale zenuwen en een zenuwring. Zij hebben daardoor geen
integratiecentrum. Dieren met een primitief zenuwstelsel hebben wel
reflexen.
Reflex bij de mens, in tegenstelling tot bovenstaande dieren gaan neuronen
(van reflexen) bij ons langs de hersenen. Zo zie je in de afbeelding van de
kniepeesreflex dat er ook een neuron naar de hersenen gaat. Daardoor
kunnen wij reflexen onderdrukken als we heel erg ons best doen.
Gliacellen, in de samenvatting over signaaltransductie is er alleen over
oligodendrocyten en Schwann cellen gesproken, maar eigenlijk kenner we er
veel meer:
- Perifere zenuwstelsel, hierin heb je alleen Schwann cellen.
- Centrale zenuwstelsel, hierin heb je oligodendrocyten, microglia, ependymal cellen en
astrocyten.
Schwann cellen, zorgen dat er myelinescheden om de
cellen van het PZS komen.
Oligodendrocyten, zorgen dat er myelinescheden om de
cellen van het CZS komen.
Microglia, zijn onderdeel van het immuunsysteem en zijn
als het ware de macrofagen van het zenuwstelsel. Zij
ruimen lichaamsvreemde stoffen op.
Astrocyten, zij nemen neurotransmitters op en
transporteren deze naar neuronen toe. Verder zorgen ze
voor aanvoer en afvoer van benodigde stoffen voor
bijvoorbeeld de energiehuishouding en hebben ze dus vooral een ondersteunende functie. Ook zijn
ze verbonden met capillairen waardoor ze de bloedhersen barrière in stand houden.
Ependymal cellen, zij vormen de cerebrospinale vloeistof en
omsluiten de ventrikels.
Bloed-hersen barrière, je hersenen zijn heel erg doorbloed,
aangezien een groot deel van je energie naar je hersenen gaat en
daarvoor moet het goed doorbloed zijn. Om elk capillair zit altijd
endotheel en daarin komen tight-junctions voor, maar toch kunnen daar nog stoffen
door diffunderen. Vandaar dat de capillairen bij de hersenen nog extra afgesloten
worden door astrocyten. Zij reguleren de stoffen die naar binnen en buiten gaan,
want O2 en CO2 moeten natuurlijk wel uitgewisseld worden. Het zijn dus niet de
hersenvliezen die de bloed-hersen barrière vormen.
Ventrikels, dit zijn holtes in het brein die gevuld zijn met de cerebro spinale
vloeistof (CSF). Deze vloeistof dient als schokdemping en bevat voeding en
hormonen en zorgt voor afvoer.
Opbouw zenuwstelsel, we onderscheiden het centrale en perifere zenuwstelsel.
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit het brein en ruggenmerg en
het perifere zenuwstelsel uit de rest van de zenuwen. De
motorneuronen zitten in het ruggenmerg en dus in het centrale
zenuwstelsel, maar de uitlopers verlaten het ruggenmerg en
behoren dus tot het perifere zenuwstelsel. Rechts zie je de route
die een sensorische input aflegt waardoor die omgezet wordt in
een motorische output.
Afferente neuronen, deze gaan naar het CZS toe (a van aanvoer).
Efferente neuronen, deze gaan uit het CZS (e van exit).
, Animale zenuwstelsel, de zenuwen waar je met je wil controle over hebt. Denk aan de
motorneuronen van je skeletspieren.
Autonome zenuwstelsel, hierover heb je geen controle en hierbij kan je denken aan de peristaltische
bewegingen van je darmen of het kloppen van je hart. In het autonome zenuwstelsel kennen we
meerdere divisies:
- Sympatische divisie
- Parasympatische divisie
- Enterische divisie, gaat over je verteringsstelsel en galblaas.
Het parasympatische zenuwstelsel stuurt eigenlijk het enterische zenuwstelsel aan.
Sympatische zenuwstelsel, is betrokken bij de ‘fight or
flight’ respons. Zo vergroten je pupillen, gaan je
ademhaling en hartritme omhoog en wordt de activiteit
van je verteringsstelsel verlaagd. Het parasympatische
zenuwstel wordt bij geheel aangestuurd door
noradrenaline uit synapsen en neuronen.
Parasympatische zenuwstelsel, is juist betrokken bij de
‘rest & digest’ respons. Als je bijvoorbeeld net gegeten
hebt of in rustige toestand bent, ga je juist wel verteren
en gaan je hartslag en ademhaling naar beneden. Deze
wordt vooral aangestuurd door acetylcholine.
Medulla, deze zit in het CZS en bevat parasympatische
componenten. Zo stuurt die de ademhaling,
hartfrequentie en het maagdarmstelsel aan.
Hypothalamus, is veel betrokken bij interne stimuli zoals
honger/dorst, temperatuur, emotie (vlucht/vecht), biologische klok, voortplanting. De hypothalamus
regelt ook veel homeostatische zaken (via de hypofyse).
Hersenen, er zijn 3 regio’s in het brein die een gespecialiseerde functie hebben:
- Forebrain, bevat de olfactory bulb en cerebrum. Zijn functies zijn o.a.
het verwerken van ‘olfactory’ input (geur), regulatie van slaap & leren en
complexe processen reguleren.
- Midbrain, ligt centraal in de hersenen en coördineert sensorische input.
- Hindbrain, een deel hiervan vormt de cerebrum en het controleert niet vrijwillige acties zoals
bloedcirculatie en coördinatie van motor activiteiten.
Evolutie hersenonderdelen, in de evolutie zijn de verschillende hersenonderdelen bij verschillende
dieren anders ontwikkeld, zoals in de fylogenetische boom te zien is. Zo hebben vogels een groot
cerebellum, aangezien dat betrokken is bij de fijn motoriek en
daarmee bij de coördinatie. Verder gebruiken de straalvissen hun
midbrain om visuele input te verwerken, vandaar dat de midbrain
bij straalvissen zo groot is. Bij de haai is juist weer de olfactory
bulb erg groot, aangezien een haai jaagt m.b.v. reuk en dat wordt
verwerkt in het forebrain. Evolutie heeft dus geresulteerd in een
samenhang tussen structuur en functies, waarbij de grote van een
hersenregio correleert met het belang ervan. Wat verder nog
opvalt aan de boom is dat de forebrain bij vogels en zoogdieren
een groter deel van hersenen omvat dan bij de amfibieën, vissen
en andere vertebraten. Daarbij hebben vogels een zoogdieren ook
nog eens grotere hersenen in verhouding met de totale lichaamsgrootte. Dit reflecteert de groter
capaciteit van vogels en zoogdieren voor cognitie en redenering.
Opbouw brein, ons brein is uit veel complexe structuren opgebouwd. Deze structuren zijn allemaal
ontstaan uit de 3 regio’s die hier al besproken zijn. De afbeelding op de volgende pagina geeft hier
een overzichtelijke ordening van:
