Inhoudsopgave
oorcollege1...........................................................................................................................2
H
Hoorcollege2.1........................................................................................................................6
Hoorcollege2.2......................................................................................................................11
Hoorcollege3.1......................................................................................................................15
Hoorcollege3.2......................................................................................................................22
Hoorcollege4.........................................................................................................................27
Hoorcollege5.1......................................................................................................................33
Hoorcollege5.2......................................................................................................................38
Hoorcollege6.........................................................................................................................45
Hoorcollege7.........................................................................................................................52
1
,Hoorcollege 1
Hoofdstuk 1
Wat is gezondheidscommunicatie
ezondheid: een stadium van volledig fysieke, mentaleen sociale welzijn en niet alleen de
G
afwezigheid van ziekte (WHO, 1948). Deze originele definitie van gezondheid is sterk
verouderd doordat de wereld van de gezondheidszorg een behoorlijke ontwikkeling heeft
doorgemaakt. Waar mensen vroeger voornamelijk behandeld werden voor infectieziekte,
worden tegenwoordig vooral chronische ziektes behandeld bij mensen die steeds ouder
worden. Vanuit gaande van de originele definitie, lijkt om deze reden niemand meer gezond.
ezondheidscommunicatie: een vakterm voor een breedscala aan activiteiten waarbij
G
sprake is van een vorm van educatie of informatieoverdracht om te stimuleren dat mensen
zich ‘gezonder’ willen en kunnen gedragen (Burg et al., 2017).
- Gezondheidscommunicatie: de studie van boodschappen die betekenis creëren met
betrekking tot fysiek, mentaal en sociaal welzijn.
Gezondheidscommunicatie bevat enkele elementen van de basisdefinitie van communicatie:
- Communicatie: het uitwisselen van informatie.
- Boodschap: het bericht, kan zowel geschreven, gesproken of non-verbaal.
- Doelgroepen: degene die je aanspreekt.
- Communicatiekanalen: de manier waarop je mensen benaderd.
Doelstellingen en doelgroepen gezondheidscommunicatie
p basis van de volgende definitie van gezondheidscommunicatie zijn verschillende
O
doelstellingen en doelgroepen geformuleerd. Daarbij blijkt dat gezondheidscommunicatie
veelzijdig en multidisciplinair is.
- Gezondheidscommunicatie: eenveelzijdige en multidisciplinaireaanpak om
verschillende doelgroepen te bereiken en informatieover gezondheid te delenmet
het doelpersonen, gemeenschappen, gezondheidswerkers,speciale groepen,
beleidsmakers en het publiekte beïnvloeden, te betrekkenen te ondersteunen(1) om
voor eengedrag, praktijk of beleid te pleiten, inte voeren, over te nemen of te
ondersteunen(2) dat uiteindelijk totbetere gezondheidsresultaten(3) zal leiden.
Doelstellingen
1. Gezondheidscommunicatie gaat niet alleen om informeren, maar bijvoorbeeld ook
om het beïnvloeden van gezondheidsgerelateerde beslissingen.VB: Het vermijden
van risicovol gedrag en het stimuleren van gezond gedrag.
- Hierbij speelt niet alleen ethiek, maar ook autonomie een belangrijke rol. Je
kan mensen maar tot op zekere hoogte aanbevelingen doen, want mensen
hebben persoonlijke belangen en willen zaken zelf kunnen bepalen.
2. Gezondheidscommunicatie gaat om het motiveren, aanzetten tot, leren en
vasthouden van een gewenste gedragsverandering.
3. Gezondheidscommunicatie is gericht op het verbeteren van de gezondheid.
oelgroepen
D
Doelgroepen zijn te definiëren op zowel individueel- als groepsniveau:
2
, - Individueel niveau:VB: Arts-patiëntcommunicatie.
- Groepsniveau:VB: Sociale supportgroepen, wijken meteen hoger risico op
gezondheidsproblematiek, zorgverleners, beleidsmakers, algemeen publiek, etc.
Veelzijdig en multidisciplinair
Gezondheidscommunicatie is veelzijdig en multidisciplinair:
- Veelzijdig: je kan op vele verschillende manieren communiceren.
- Multidisciplinair: verschillende disciplines (beroepsvelden/-groepen) zijn betrokken
om de doelstellingen van gezondheidscommunicatie te bereiken.VB:
Communicatiewetenschappers, psychologen, sociologen, epidemiologen, etc.
Door de hoge veelzijdigheid heeft gezondheidscommunicatie betrekking tot:
- Cure & care: de genezing van aandoeningen of ziektes.Denk bij cure aan een
ziekenhuisbezoek voor een blindedarm ontsteking en bij care aan chronische zorg.
Het gaat hierbij niet alleen om het voorkomen van ziektes, maar ook om het omgaan
met de beperkingen ervan.
- Preventie: een poging om de stijging van de gezondheidszorgen de kosten daarvan
te verminderen. Denk hierbij aan het beïnvloeden van mensen om risicovol gedrag te
vermijden zodat er op de langere termijn minder zorg nodig is, wat de kosten
beperkt.VB: Minimumgrens van alcoholgebruik en hetfaciliteren van een
sportabonnement.
- Gezondheidsbevordering: een poging om de lange termijngevolgen van risicovol
gedrag en de kosten ervan voor de zorg te verminderen. Denk hierbij aan
gezondheid onderdeel maken van je lifestyle.VB: Voldoendesporten en genoeg
groente en fruit te eten. Het nadeel hierbij is dat de gevolgen van risicovol gedrag
pas op langere termijn herkenbaar zijn. Daarbij zijn er vaak meer lange termijn
gevolgen dan korte termijn gevolgen.VB: Directe gevolgenvan roken zijn veel
kleiner dan de lange termijn gevolgen.
arrott & Kreuter (2011) onderscheiden drie manieren waarop verschillende disciplines
P
samenwerken tijdens het uitvoeren van een onderzoek:
- Multidisciplinair onderzoek: verschillende disciplineswerken onafhankelijk van elkaar
aan een vraagstuk. Hierbij brengt iedere onderzoeker unieke disciplinaire kennis. Het
nadeel hiervan is het ‘beschrijf de olifant’-probleem: verschillende mensen die zich
uitsluitend richten op verschillende aspecten van hetzelfde probleem kunnen radicaal
verschillende indrukken ontwikkelen en nergens in de buurt van de werkelijkheid
komen.VB: Gedragswetenschappers, artsen en communicatiewetenschappers
bieden individuele input bij een verslavingsvraagstuk.
- Interdisciplinair onderzoek: verschillende disciplineswerken samen. Hierbij werken
onderzoekers in teams waarvan de leden unieke disciplinaire kennis inbrengen en
van elkaar leren om het probleem te begrijpen.VB:Binnen het RIVM werken
epidemiologen en communicatiewetenschappers samen aan een HPV vraagstuk.
- Transdisciplinair onderzoek: verschillende disciplinesintegreren kennis rondom een
vraagstuk en genereren zo nieuwe inzichten en theorieën. Hierbij treden leden buiten
hun eigen kennisveld. Het doel is om belemmeringen weg te nemen in het denken
over wat mogelijk zou zijn als we alle kennis zouden benutten bij het genereren van
oplossingen voor vraagstukken, zonder rekening te houden met disciplinaire
grenzen.
3
, Gezondheidscampagnes
De volgende analyses zijn nodig om een effectieve gezondheidscampagne op te stellen.
- Situatieanalyse: individuele, sociale, politieke engedragsgerelateerde factoren die
invloed kunnen hebben op attitudes, gedragingen, sociale normen en beleid over
gezondheidsproblematiek.
- Sta hier vooral stil bij de context van de gezondheidsproblematiek.VB: Een
anti-roken campagne heeft een andere uitkomst in land waar sigaretten
goedkoper zijn dan wanneer deze duurder zijn. Meer mensen stoppen
namelijk met roken wanneer ze het niet kunnen betalen.
- Profiel van de doelgroep: karakteristieken van dedoelgroep.VB: Demografische
gegevens, waarden, wensen, attitudes en gedrag.
- Sta hier vooral stil bij wat de doelgroep beweegt.
Theoretische perspectieven, methoden en metatheorie
heorie: een georganiseerd geheel van concepten enverklaringen over een verschijnsel.
T
Elke interventie is theorie gedreven, wat betekent dat er een theorie achter zit waarom de
manier van communiceren van invloed zou kunnen zijn op gedrag. Hierdoor is de methode
wetenschappelijk onderbouwd (evidence based), watde kans groter maakt dat de
interventie effectief is en tot gedragsverandering leidt.
heoretische perspectieven
T
Er zijn verschillende paradigma’s (definitie: samenhangend stelsel van modellen en
theorieën waarbinnen de werkelijkheid beschreven wordt; de manier waarop je de
werkelijkheid ervaart):
- Realisme: er bestaat maar één objectieve werkelijkheiddie je kunt vaststellen met
empirisch onderzoek.
- Constructivisme: er bestaan verschillende subjectieve,sociaal geconstrueerde
werkelijkheden die je kunt construeren. ‘De werkelijkheid’ bestaat niet.
Methoden
- Kwantitatieve methoden: vereisen gegevens in numeriekevorm, zodat je gegevens
met behulp van statistische technieken kan analyseren. Het doel van kwantitatief
onderzoek is meestal het maken van generalisaties over groepen mensen of
verschijnselen.
- Kwalitatieve methoden: vereisen gegevens die een diepgaandeanalyse van de
sociaal geconstrueerde betekenis van taal en gedrag mogelijk maken. Het doel van
kwalitatief onderzoek is meestal het ontwikkelen van een rijk begrip van bepaalde
ervaringen.
De aansluiting van de methode bij de onderzoeksvraag bepaalt de kwaliteit van de uitkomst,
niet de methode an sich.
Metatheorie
eta is een voorvoegsel dat ‘over’ betekent, dus metatheorie is de theorie over theorie.
M
Metatheorie: een paradigmatisch perspectief, of eenmanier om ‘naar de wereld te kijken’.
Metatheorie doet aannames over de aard van de werkelijkheid (ontologie), de aard van
kennis (epistemologie) en de rol van waarden in onderzoek(axiologie). Deze
veronderstellingen zijn van belang, omdat ze de manier van onderzoek doen beïnvloeden.
4
