Ethiek in praktijk:
HBO – Verpleegkunde
Leerjaar 2, periode 2 (semester 6)
Boek: Ethiek in de praktijk.
Hoofdstukken: 4, 5, 6, 8,9,11,12,18.
1
,Hoofdstuk 4: Het welzijn van mens en dier behartigen: weldoen en niet
schaden:
4.1: De waarde van welzijn:
- Wanneer aan Nederlanders wordt gevraagd wat zij het hoogste goed vinden, scoort
‘gezondheid’ erg hoog. Men vindt gezondheid uiterst belangrijk. Toch betekent dat niet dat
ieder er altijd alles aan doet om zo gezond mogelijk te leven. Gezondheid is kennelijk niet de
enige waarde in ons leven.
- De meeste mensen willen waarschijnlijk niet louter een gezond leven; ze willen vooral een
goed en gelukkig leven kunnen leiden. Verschillende mensen hebben verschillende ideeën
over wat een goed en gelukkig leven is. Al die verschillende visies hebben toch wel
gemeenschappelijke aspecten. Als we het over het welzijn van mens of dier hebben, doelen
we meestal op die gemeenschappelijke aspecten.
- In de eerste plaats moet het goed gesteld zijn met je gevoelsleven. Van iemand die
voortdurend angstig is, pijn heeft, kunnen we moeilijk zeggen dat het goed gaat. Hetzelfde
geldt voor iemand die zich niet gelukkig of blij voelt.
- In de tweede plaats zijn er allerlei factoren die relevant kunnen zijn voor welzijn. Een zekere
mate van gezondheid is belangrijk teneinde een goed leven te kunnen leiden. Maar soms is
ziekte een belangrijke hindernis om zelfs basale dingen in het leven te bereiken. Naast
gezondheid zijn materiële zaken relevant. Je hoeft niet rijk te zijn voor een gelukkig leven,
maar armoede en werkeloosheid beperken op vele manier je mogelijkheden voor een goed
leven.
- Welzijn is dus een veelomvattende waarden. Mensen verwachten van elkaar dat zij met
elkaars welzijn rekening houden. Dat betekent in de eerste plaats dat zij elkaar leven,
gezondheid en bezittingen niet verwoesten. In de tweede plaats betekent het dat zij elkaar
soms ook helpen of voor elkaar zorgen.
- Als we welzijn waardevol vinden, moeten we ons niet alleen bekommeren om andere
mensen. Ook dieren kunnen zich goed of slecht voelen.
- Als het gaat om het behartigen van welzijn van mens en dier moeten we een onderscheid
maken tussen geen schade toebrengen en weldoen.
- Hoewel beide normen betrekking hebben op dezelfde waarde, hebben ze een verschillend
karakter. Het principe van weldoen vraagt mensen om anderen te helpen, om bij te dragen
aan het welzijn van anderen. Het principe van geen schade toebrengen vraagt er juist om dat
mensen er van afzien anderen te schaden.
- Een belangrijke norm in de geneeskunde is: primum non nocere, het medisch handelen mag
in de eerste plaats niet schadelijk zijn. Deze norm stelt dus grenzen aan de plicht van artsen
om te behandelen.
2
, 4.2: Geen schade toebrengen:
- Waarom zou je geen schade aan andere mensen en dieren mogen toebrengen?
Eén argument vertrekt de gedachte dat welzijn zoveel mogelijk bevorderd moet
worden. Als je iemand neerslaat of beroofd, dan gaat dat ten koste van diens geluk
en welzijn, en welzijnsverlies is nu eenmaal onwenselijk.
Kwaadwillige handelingen als marteling of mishandeling zijn extreme schendingen
van het principe van geen schade toebrengen. Het principe van geen schade
toebrengen is echter ook relevant voor gewone, respectabele praktijken zoals
gezondheidszorg, veehouderij of wetenschap. Ook hier wordt soms schade
toegebracht aan mens of dier, zoals dierproeven of aan zware bijwerkingen van
chemotherapie. Het principe van geen schade toebrengen stel daar grenzen aan.
Maar soms is schade aan welzijn onontkoombaar, en dan moet je je afvragen in
hoeverre je die schade kunt rechtvaardigen. Daarom is het zinvol om zich te hebben
op de betekenis en de reikwijdte van het principe van geen schade toebrengen.
- Op het eerste gezicht is het principe van geen schade toebrengen helder: je behoort mensen
en dieren geen schade te berokkenen of kwaad te doen. Het principe impliceert dat je afziet
van handelingen die schadelijk zijn of kunnen zijn. Je moet rekening houden met risico’s waar
je andere mensen aan blootstelt, en je behoort die risico’s zo mogelijk te vermijden.
- De norm: je behoort te voorkomen dat je zelf anderen schaadt, vormt het grensgebied tussen
het principe van een schade toebrengen (waarin het primair gaat om het afzien van
handelen) en het principe van weldoen (waarin het gaat om het actief ingrijpen met het oog
op het welzijn van anderen).
- Welzijn is meer dan gezondheid alleen. Het welzijn van mensen kan op allerlei manieren
geschaad worden: door grove beledigingen, fysieke en mentale bedreigingen, diefstal of
fraude.
- De laatste conclusie geldt meer in het algemeen. Wat in de ene context beschouwd wordt als
‘schade toebrengen’, geldt in een andere context als acceptabel: het snijden in het lichaam
van een ander vinden we onaanvaardbaar, maar als een chirurg dat doet in de operatiekamer,
dan is dat heel acceptabel.
3
