Samenvatting 2023-2024 2 Bio-ethiek (B-
B3BETH05)
,............................................................................................................................................... 1
College 16 november: Inleiding..............................................................................................4
Ethiek in praktijk hoofdstuk 1: Moraal en Ethiek: verwachtingen en verantwoording..........4
Ethiek in praktijk hoofdstuk 3: Waarden.............................................................................4
Ethiek in praktijk hoofdstuk 16: Waarom heb ik aan harde feiten niet genoeg (met
betrekking tot handelen)?...................................................................................................5
College 20 november: Algemene normatieve ethiek 1: Consequentialisme, utilisme en
welzijn.................................................................................................................................... 6
Ethiek in Praktijk Hoofdstuk 8: Meer goed dan kwaad; over consequentialisme als
klassieke ethische plichtsleer.............................................................................................6
Bentham (1789). An introduction to the principles of morals and legislation. Chapters I &
IV, pp. 1-7 & 29-32.............................................................................................................7
Nozick, R. (2013, 1974). The experience machine. In: Shafer-Landau, R. (ed.). Ethical
theory: an anthology. Medford: Wiley & Sons. Pp. 264-265...............................................8
Smith, K. (2013). Synthetic biology: a utilitarian perspective. Bioethics 27(8):453-463......8
College 23 november: Algemene normatieve ethiek 2: Deontologie.....................................10
Ethiek in praktijk Hoofdstuk 9: Deontologie als klassieke ethische plichtstheorie.............10
Aantekeningen:................................................................................................................ 11
College 27 november: Algemene normatieve ethiek 3: Deugdethiek en professionele ethiek
............................................................................................................................................. 12
Ethiek in praktijk Hoofdstuk 11: Deugdethiek; deugen of niet deugen..............................12
Nederlands Instituut voor Biologen (2001). Beroepscode voor biologen.
https://www.nibi.nl/uploads/nibi/files/f4e914cdc91651b4eb2913bdf7e6110225320536.pdf
......................................................................................................................................... 13
Hursthouse, R. (2007). Environmental virtue ethics. In: Walker, R.L. & Ivanhoe, P.J.
(eds.). Working virtue: virtue ethics and contemporary moral problems. Oxford: OUP. Pp.
155-171............................................................................................................................ 14
College 30 November: Mid-level benaderingen 1: Risico en voorzorg..................................15
Hayenhjelm & Wolff (2011). The moral problem of risk impositions: a survey of the
literature. European Journal of Philosophy 20(S1): E26-E51. Paragraaf 1 t/m 7
https://doi.org/10.1111/j.1468-0378.2011.00482.x...........................................................15
College 4 december: Mid-level benaderingen 2: OneHealth en Duurzaamheid....................17
Jack, J. C., Gonet, J., Mease, A., & Nowak, K. (2020). Traditional knowledge underlies
one health. Science, 369(6511), 1576-1576. https://doi.org/10.1126/science.abe2401. . .17
David W. Orr: Hoofdstuk 26, “Ecological Literacy” in: Orr, D. W. (2011). Hope is an
imperative: The essential David Orr. Island Press.
https://utrechtuniversity.on.worldcat.org/oclc/699502318.................................................18
Aantekeningen college 4 dec...........................................................................................19
College 7 december: Mid-level benaderingen 3: Responsible Research & Innovation.........19
Ethiek in praktijk hoofdstuk 18: Wanneer ben ik verantwoordelijk?..................................19
Macnaghten, Owen & Jackson (2016). Synthetic biology and the prospects for
responsible innovation. Essays in Biochemistry 60:347–355.
https://doi.org/10.1042/EBC20160048.............................................................................20
Macnaghten (2020). The democratic governance of science and innovation. In The
making of responsible innovation. Cambridge: CUP. Pp. 1-10.
https://doi.org/10.1017/9781108871044...........................................................................21
,College 12 december: Dierethiek 1: Morele status...............................................................23
Gruen, L. (2013) The Moral status of Animals, Stanford Encyclopedia of Philosophy.
https://plato.stanford.edu/entries/moral-animal/...............................................................23
College 12 december aantekeningen:..............................................................................25
College 14 december: Dierethiek 2: Dieren in onderzoek.....................................................25
Kramer (2022). Dierexperimentencommissies en de intrinsieke waarde van proefdieren.
Podium voor Bioethiek 29:38-42 (BlackBoard).................................................................25
DeGrazia, D. & Beauchamp, T.L. (2021). Beyond the 3 Rs to a More Comprehensive
Framework of Principles for Animal Research Ethics. ILAR Journal 60(3):308-317.
https://doi.org/10.1093/ilar/ilz011.....................................................................................26
Aantekeningen college 14 december...............................................................................27
College 18 december: Natuurethiek.....................................................................................27
Hourdequin, M. (2021) Environmental Ethics: The State of the Question. The Southern
Journal of Philosophy 59(3):270–308. https://doi.org/10.1111/sjp.12436.........................27
Aantekeningen College 18 december..............................................................................28
, College 16 november: Inleiding
Ethiek in praktijk hoofdstuk 1: Moraal en Ethiek: verwachtingen en
verantwoording
Moraal: De heersende normen (mores) en waarden binnen een groep), die algemene
verwachtingen en omgangsvormen voorschrijven.
Het is niet altijd direct duidelijk hoe er gehandeld zou moeten worden aan de hand van ‘de
moraal’ -> Argumenten zoeken om handelen te verantwoorden, dit is een morele discussie
Morele problemen: Een manier om problemen te benaderen en te evalueren op grond van
wat goed of juist handelen is. Dit gebeurt vaak aan de hand van normen (mores) en
waarden.
Het morele gezichtspunt:
1. Schrijft voor hoe te handelen
2. Aan de hand van waarden en normen (gericht op fundamenteel intrinsiek doel)
3. Neemt alle relevante partijen in beschouwing (alpartijdigheid)
4. Op iedereen geldig / universeel
Amoreel en moreel (wel of geen betrekking tot de moraal)
Immoreel en moreel rechtvaardig (Onjuist of goed handelen (krachtens de moraal))
Ethiek is de kritische reflectie van de moraal (normen en waarden binnen groep als lijn voor
het handelen)
- Norm = je moet zus en zo handelen
- Waarden = belangrijke nastrevenswaardige dingen, normen vloeien hieruit voort in
zekere zin.
Ethiek als onderzoeking en reflectie op de moraal:
1. Descriptieve ethiek: Wat zijn de normen en waarden binnen een groep? En vallen
deze te verklaren?
2. Normatieve ethiek: Onderzoeken en beoordelen normen en waarden, zijn deze
normen en waarden goed? En zijn er theorieën op grond waarvan normen en
waarden beoordeeld kunnen worden?
3. Meta-ethiek: Onderzoeken van achterliggende vragen? Wat is goed precies, en is dit
onafhankelijk te beoordelen? Wat is precies moreel en wat is amoreel?
Ondanks dat emoties door veel filosofen worden weggezet als het tegenovergestelde van
redelijk zijn ze in ethiek instrumenteel van waarde in het aanwijzen wat wij belangrijk lijken te
vinden. Ze lijken geen verantwoording te kunnen zijn voor (onjuist) handelen, maar kunnen
wel verklarend zijn.
Ethiek in praktijk hoofdstuk 3: Waarden
Welke waarden zijn belangrijk: Welzijn, autonomie en rechtvaardigheid volgens het boek.
Omdat ze terug te vinden zijn in verschillende levensovertuigingen en praktijkoverstijgend
zijn.
, Wat zijn waarden? Zaken die we goed vinden, niet instrumenteel, maar op zichzelf.
Waarden geven op zichzelf geen duidelijkheid over hoe te handelen, zo kunnen twee
waarden ook botsen in bepaalde overwegingen hoe te handelen. Bijvoorbeeld eerlijkheid en
veiligheid.
Waarden zijn op drie manieren richtinggevend voor handelen:
1. Bevorderen van bepaalde waarden (bijv geluk, welzijn, gezondheid)
- Hier vloeit de norm uit dat we deze waarden moeten bevorderen, (dit worden
soms niet-morele waarden genoemd omdat ze niet direct morele
verplichtingen veronderstellen zonder het benadrukken van de norm die eruit
voortkomt.)
2. Directe verplichtende waarden (bijv rechtvaardigheid, eerlijkheid, menselijke
waardigheid)
- Als je deze waarden hebt moet je hier ook naar leven: anderen niet schaden,
niet liegen etc.
3. Waarden met idee van perfectie (moed, wijsheid, diervriendelijke landbouw)
- Kunnen niet altijd gerealiseerd worden maar wel nagestreven worden
- Ook wel deugden genoemd
Ethiek in praktijk hoofdstuk 16: Waarom heb ik aan harde feiten niet genoeg
(met betrekking tot handelen)?
Is ought fallacy (Hume), en naturalistische drogreden. Van een feit of een mening kun je dus
geen informatie halen over hoe te handelen.
Naturalisten: Je kan normatieve uitspraken empirisch verifiëren op basis van juistheid aan
de hand van de meting van geluk (hedonisme).
- Kritiek Moore: open question argument: Als de vraag is geluk vermeerderen goed?
Een nuttige vraag is dan betekent geluk en goed dus niet hetzelfde.
In de praktijk zeggen we soms dat normatieve uitspraken volgen uit feiten: ‘Ik ben jouw kind,
dus je moet voor mij zorgen’. Dit lijkt een drogreden maar ‘ik ben jouw kind hierbij hoort een
normatieve uitspraak die niet expliciet genoemd wordt, hierbij wordt dus uit een normatieve
uitspraak een normatieve uitspraak afgeleid’
Ought implies can: Je kan geen normatieve uitspraken doen over zaken die niet mogelijk zijn
zoals je moet een uitbehandelde patiënt redden.
Kuhn: We zien nooit daadwerkelijk pure feiten, en alles wat we zien of denken te ontdekken
is gekleurd door onze waarden. In deze zin zijn feiten en waarden onlosmakelijk verbonden,
maar dit neemt niet weg dat waarden en normen niet uit feiten kunnen voorkomen.
Empirische ethiek?
- Aannames in ethische stellingen verifieerbaar?
- Ervaringen en uitspraken van practici? (phronesis)
