Week 1 Introductie | Medezeggenschap en corporate recovery
Arbeidsrecht & Reorganisatie | Mr. E. van Vliet, Mr. B. Filippo
Hoofdstuk 1 Reorganisatie: een korte inleiding
Reorganiseren is het anders inrichten van een onderneming.
Redenen voor een reorganisatie:
Het gaat slecht met de onderneming
Het beëindigen van bepaalde activiteiten
Een uitbesteding
Herstructurering
Versterken van de concurrentiepositie
Bedrijfsovername
Innoveren
Het collectieve arbeidsrecht: het medezeggenschapsrecht en het cao-recht.
Hoofdstuk 2 Collectief arbeidsrecht I: Medezeggenschapsrecht
Wanneer een ondernemingsraad instellen?
Artikel 2 lid 1 WOR bepaalt wanneer er binnen een onderneming en OR moet worden ingesteld. 3
voorwaarden:
Er moet sprake zijn van:
1. Een ondernemer
Artikel 1 lid 1 sub d WOR: natuurlijk persoon of rechtspersoon die een onderneming in stand
houdt.
2. Die een onderneming in stand houdt
Artikel 1 lid 1 sub c WOR:
1. Er moet sprake zijn van een organisatorisch verband;
Intern: als werkzaamheden in een functioneel samenhangend en gecoördineerd
verband worden verricht. Dat werknemers in een functionele en hiërachische
relatie tot de leiding van de organisatie staan en dat de leidinggevende
bevoegdheden heeft t.a.v. de interne organisatie. M.a.w.: er moet sprake zijn van
een leidinggevende die toezicht op de uitvoering van de werkzaamheden houdt
en die de werknemers binnen de organisatie aanstuurt door bijvoorbeeld
opdrachten te geven.
Extern: extern dient de onderneming als zelfstandige eenheid op te treden. Dit
kan bijvoorbeeld blijken uit het feit dat de onderneming zakelijke contacten
onderhoudt en overeenkomst met derden kan aangaan. Van een extern als
zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband is in feite sprake als voor
derden kenbaar is dat er sprake is van een zelfstandige onderneming.
, o Van Beek/Johnny Hoes: voor het antwoord op de vraag of een
samenwerkingsverband in de maatschappij als zelfstandige eenheid
optreedt is niet vereist dat het samenwerkingsverband beslist
organisatorisch onafhankelijk is. Een onderdeel of een afdeling van een
organisatie kan bijvoorbeeld ook een onderneming in de zin van de WOR
zijn, als het onderdeel of de afdeling zich naar buiten toe als zelfstandig
presenteert.
2. Dat in de maatschappij optreedt als zelfstandige eenheid; en
3. Waar krachtens arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt
verricht.
3. Waarin in de regel ten minste 50 personen werkzaam zijn (getalscriterium)
Dit criterium maakt geen onderscheid tussen fulltime of parttime werknemers. Er zijn
echter medewerkers die niet onder de definitie van artikel 1 lid 2 WOR vallen, mar
hier wel mee gelijk worden gesteld, namelijk: (i) uitzendkrachten die ten minste 24
maanden binnen de onderneming werkzaam zijn en (ii) medewerkers die krachtens
een arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling met de ondernemer
werkzaam zijn in een door een andere ondernemer in stand gehouden onderneming
(gedetacheerde medewerkers van de ondernemer), artikel 1 lid 3 WOR (uitbreiding).
Beperking: artikel 1 lid 4 WOR: de bestuurders van een onderneming wordt (worden)
niet tot de in de onderneming werkzame personen gerekend. Wie is bestuurder?
Artikel 1 lid 1 sub e WOR: hij die alleen dan wel tezamen met anderen in een
onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de leiding van de
arbeid.
Artikel 2 lid 2 WOR: als een OR is ingesteld en het aantal in de onderneming
werkzame personen onder de vijftig zakt, houdt de OR pas op te bestaan bij het
eindigen van de zittingsperiode. In beginsel is deze duur 3 jaar, artikel 12 WOR.
GEMOR
De ondernemer die twee of meer ondernemingen in stand houdt waarin tezamen in de regel ten
minste vijftig personen werkzaam zijn, dient bijvoorbeeld voor alle of voor een aantal van de
ondernemingen tezamen een gemeenschappelijke ondernemingsraad in te stellen indien dit
bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR in de betrokken onderneming, artikel 3 lid 1
WOR. De GEMOR komt dan in plaats van de gewone OR.
- Wanneer bevorderlijk voor een goede toepassing van de WOR? Als de werkzaamheden
binnen de verschillende ondernemingen die de ondernemer in stand houdt vrijwel hetzelfde
zijn en sterk met elkaar samenhangen.
Voordeel ondernemer: er hoeft niet meer me de afzonderlijke ondernemingsraden overlegd te
worden, alleen met de GEMOR;
Het tegenovergestelde van de GEMOR is de afzonderlijke ondernemingsraad, artikel 4 WOR. Voor
een onderdeel van een onderneming kan een afzonderlijke OR worden ingesteld indien dat
bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR in de onderneming. Gedacht kan worden aan
een ondernemingsraad voor een bepaalde business unit, afdeling of vestiging. Een afzonderlijke OR
zal alleen ingesteld worden als een onderdeel van de onderneming qua werkzaamheden en
organisatie losstaat van de rest van de onderneming.
,COR
Artikel 33 lid 1 WOR: de ondernemer die twee of meer ondernemingsraden heeft ingesteld, stelt
tevens voor de door hem in stand gehouden ondernemingen een centrale ondernemingsraad in
indien dit bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR ten aanzien van deze
ondernemingen. De ondernemingen houden hun eigen afzonderlijke ondernemingsraden en op
centraal niveau wordt daarboven een COR geplaatst.
Artikel 34 lid 1 WOR: een COR bestaat uit de leden die afkomstig zijn uit de afzonderlijke
ondernemingsraden en zijn ook gekozen door de leden van de betrokken afzonderlijke
ondernemingsraden.
GOR
Artikel 33 lid 2 WOR: de ondernemer die meer dan twee ondernemingsraden heeft ingesteld, stelt
voor een aantal van de door hem in stand gehouden ondernemingen een groepsondernemingsraad
in indien dit bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR ten aanzien van deze
ondernemingen. De GOR ligt tussen het niveau va de reguliere OR en het niveau van de COR in.
Artikel 35 WOR: de COR en de GOR behandelen uitsluitend aangelegenheden die van
gemeenschappelijk belang zijn voor alle of de meerderheid van de ondernemingen waarvoor zij zijn
ingesteld.
In het algemeen zijn onderwerpen ‘van gemeenschappelijk belang’, onderwerpen (i) die het beleid
van het concern betreffen en (ii) die in beginsel voor alle of de meerderheid van de betrokken
ondernemingen een gelijke afdoening of regeling vereisten (iii) waarover op centraal niveau wordt
beslist. Omstandigheden van het geval zijn daarbij bepalend.
Voor het antwoord op de vraag of sprake is van een gemeenschappelijk belang kunnen uit de
rechtspraak de volgende uitgangspunten worden gehaald:
In technische zaken gaat de medezeggenschapsbevoegdheid over naar de
overkoepelende ondernemingen (dus de COR of GOR);
Ingeval een besluit een onderdeel is van een herstructureringsoperatie
(reorganisatie) die een groot aantal concernondernemingen raakt, is in de regel
sprake van een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang.
o Een besluit dat slechts één onderneming raakt, is alleen van
gemeenschappelijk belang wanneer het uitstralingseffect heeft op de
andere ondernemingen in de groep.
De omstandigheden van het geval kunnen tot de conclusie leiden dat niet gesproken
kan worden van een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang, ondanks de rol
van de concernstrategie in de besluitvorming. Dit is met name het geval als de
concerngevolgen van te algemene aard zijn.
De wijze waarop de ondernemer een voorgenomen besluit presenteert, weegt ook
mee, maar is niet doorslaggevend.
Als algemeen uitgangspunt geldt dat ‘voor een goede toepassing van de WOR’ de uitoefening van de
medezeggenschapsrechten daar dient plaats te vinden waar in overwegende mate zeggenschap over
de onderneming(en) bestaat, en zij dus het meest doelmatig is.
, EOR
Voor internationale concerns is er op Europees niveau een richtlijn die regelt wanneer er een
Europese ondernemingsraad moet worden ingesteld. Nederland heeft deze richtlijn
geïmplementeerd in de et op de Europese ondernemingsraden (WEOR). De WEOR is van toepassing
op een communautaire onderneming met woonplaats of zetel in Nederland, alsmede op de
communautaire groep waarvan de moederonderneming in Nederland zetelt of woont.
Een communautaire onderneming is een onderneming die sinds twee jaar in (i) ten minste twee
lidstaten elk gemiddeld ten minste 150 werknemers en (ii) in de lidstaten samen gemiddeld 1000
werknemers heeft, artikel 1 lid 1 sub c WEOR.
De EOR wordt door onderhandelingen tot stand gebracht. De onderhandelingen over de instelling
van een EOR kunnen worden gevoerd door enerzijds het hoofdbestuur en anderzijds een ‘bijzondere
onderhandelingsgroep’ samengesteld door de werknemers. De onderhandelingen worden geopend
door het hoofdbestuur op eigen initiatief of nadat ten minste 100 werknemers uit twee vestigingen in
twee verschillende lidstaten dit schriftelijk hebben verzocht.
De Nederlandse leden worden primair aangewezen door de centralen ondernemingsraad. De WEOR
telt geen nadere eisen aan de persoon die lid wordt van de bijzondere onderhandelingsgroep. De
onderhandelingsgroep heeft tot taak om met het hoofdbestuur een schriftelijke overeenkomst vast te
stellen. Deze ovk regelt ten minste voor welke vestigingen of onderneming de Europese
ondernemingsraad is ingesteld, de omvang, samenstelling en zittingsduur van de Europese OR, het
werkterrein en bevoegdheden van e Europese OR, etc.
Het hoofdbestuur en de onderhandelingsgroep kunnen schriftelijk overeenkomen om in plaats van de
EOR een regeling in te voeren waarbij op een andere wijze wordt voorzien in het informeren en
raadplegen van de wn’s over grensoverschrijdende aangelegenheden.
Als het bestuur weigert om binnen zes maanden na het verzoek van de wn’s de onderhandelingen te
openen of als het hoofdbestuur en de onderhandelingsgroep binnen drie jaar na het verzoek nog
geen ovk hebben gesloten, gaan de minimumvoorschriften gelden die zijn opgenomen in de artikelen
16 tot en met 20 van de WEOR.
Medezeggenschap in kleine ondernemingen
Een ondernemer kan ook op grond van een cao of een regeling van arbeidsvoorwaarden vastgesteld
door een publiekrechtelijk orgaan verplicht worden een OR in te stellen, artikel 5a WOR.
Een ondernemer kan er ook vrijwillig voor kiezen om een OR in te stellen, artikel 5a lid 2 WOR. Indien
hij dit doet, is hij wel verplicht om alle verplichtingen uit de WOR na te leven.
Hoofdstuk VA De medezeggenschap in kleine ondernemingen artikel 35- 35d WOR
Artikel 35b WOR ten minste 10 wn, maar minder dan 50 wn: ten minste tweemaal per jaar een
personeelsvergadering. Ook een personeelsvergadering wanneer ¼ van de wn daartoe verzoekt.
De personeelsvertegenwoordiging kan dmv deze artikelen gezien worden als een soort ‘OR-light’.
Samenstelling en werkwijze van de OR hoofdstuk III WOR; art. 6-22a WOR
Als het regelement (taken en bevoegdheden van de OR) van de OR eenmaal is vastgesteld, is de OR
verplicht deze na te leven. Als de OR weigert het reglement na te leven, kan de ondernemer naar de
kantonrechter stappen om de naleving van het regelement in rechte af te dwingen, artikel 36 WOR.
