Deze samenvatting is zo compleet mogelijk. Informatie van sommige kopjes zijn opgenomen onder een ander hoofdstuk. Deze samenvatting is specifike voor de 8e druk.
Kopiëren en delen van deze samenvatting is niet toegestaan.
Dit boek is een vereiste om 3C te halen en met behulp van deze samenvatti...
Volksgezondheid&
gezondheidszorg
SAMENVATTING 8e DRUK
,INHOUD
Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................................ 3
1.1 Een Nederlands leerboek over public health................................................................................................ 3
1.2. Historische context ................................................................................................................................... 3
1.3. Analytisch kader: begrippen en definities ................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2: Gezondheid van de wereldbevolking ................................................................................................ 7
2.2 Gezondheid van de gehele wereldbevolking ............................................................................................. 7
2.3 Gezondheid van de bevolking in lage-inkomenslanden ............................................................................ 7
2.4. Gezondheid van bevolking in hoge-inkomenslanden ............................................................................. 10
2.5. Internationaal gezondheidsbeleid .......................................................................................................... 11
Hoofdstuk 3. Gezondheid van de Nederlandse bevolking.................................................................................... 13
3.1 Inleiding ................................................................................................................................................... 13
3.2 Hoe gezond is Nederland? ....................................................................................................................... 13
3.3. De belangrijkste determinanten ............................................................................................................. 16
3.4. Gezondheidsverschillen .......................................................................................................................... 18
Thema A: Ethnische verschillen in gezondheid en gezondheidszorg ................................................................... 20
Thema B: Verslaving en verslavingszorg ............................................................................................................... 22
Thema C Genetica en volksgezondheid ................................................................................................................ 24
Hoofdstuk 4: Primaire preventie .......................................................................................................................... 25
4.2. Begrippenkader ...................................................................................................................................... 25
4.3. Gezondheidsbescherming ...................................................................................................................... 25
4.4 Gezondheidsbevordering............................................................................................................................ 26
4.5. Ziektepreventie .......................................................................................................................................... 27
4.6 Primaire preventie in de curatieve gezondheidszorg ................................................................................. 28
4.7. Intersectoraal gezondheidsbeleid ........................................................................................................... 28
4.8. Uitdagingen en kansen voor primaire preventie .................................................................................... 28
Hoofdstuk 5: Secundaire preventie ...................................................................................................................... 30
5.1. Inleiding .................................................................................................................................................. 30
5.2. Theorie van screening ............................................................................................................................. 30
5.3. Systematische, landelijk georganiseerde screening in Nederland.......................................................... 32
5.4. Andere vormen van screening ................................................................................................................ 32
Hoofdstuk 6: Uitvoering en organisatie van de publieke gezondheidszorg ......................................................... 34
6.2. Zorgtaken van de gemeenten .................................................................................................................... 34
6.4. Landelijke organisaties in de publieke gezondheidzorg ............................................................................. 36
Hoofdstuk 7: Uitvoering en organisatie van jeugdgezondheidszorg .................................................................... 37
7.2. Ontwikkeling en gezondheid van het Nederlandse kind ........................................................................ 37
P a g i n a 1 | 65
, 7.3. Aanbod en interventies in de jeugdgezondheidszorg ............................................................................. 38
7.4. Organisatie van de jeugdgezondheidszorg ............................................................................................. 39
7.5. Uitdagingen............................................................................................................................................. 40
Hoofdstuk 8: Uitvoering en organisatie van de bedrijfsgezondheidszorg ............................................................ 41
8.2. Relatie tussen werk en gezondheid ........................................................................................................ 41
8.3. Het werk van de bedrijfsarts ................................................................................................................... 42
8.4. Organisatie van de bedrijfsgezondheidszorg .......................................................................................... 44
8.5. De toekomst van de bedrijfsgezondheidszorg ........................................................................................ 44
Thema D: Forensische geneeskunde in Nederland............................................................................................... 45
1. De lijkschouw ........................................................................................................................................... 45
2. Medische zorg aan arrestanten ............................................................................................................... 45
3. Medische advisering ten aanzien van arrestanten .................................................................................. 45
4. Sporenonderzoek .................................................................................................................................... 45
Penitentiaire geneeskunde ............................................................................................................................... 45
Wettelijk kader ................................................................................................................................................. 46
Thema E: Sociale zekerheid en verzekeringsgeneeskunde ................................................................................... 47
Hoofdstuk 9: Organisatie en financiering van de gezondheidszorg: een analytisch kader ................................... 49
9.2. Gezondheidszorgstelsels......................................................................................................................... 49
9.3. Toegankelijkheid van de gezondheidszorg ............................................................................................. 50
9.4. Kwaliteit van gezondheidszorg ............................................................................................................... 51
9.5. Betaalbaarheid ........................................................................................................................................ 52
9.6. De prestaties van de gezondheidszorg ................................................................................................... 54
Hoofdstuk 10: De Nederlandse gezondheidszorg: werking en prestaties ............................................................ 55
10.2. Het Nederlandse gezondheidsstelsel .................................................................................................... 55
10.3. Toegankelijkheid in de Nederlandse gezondheidszorg ......................................................................... 57
10.4. Kwaliteit in het Nederlandse gezondheidsstelsel ..................................................................................... 58
10.5. Betaalbaarheid en doelmatigheid van het Nederlandse zorgstelsel ....................................................... 60
10.6. Zorgverlener en patiënt zijn binnen het gezondheidsstelsel ................................................................ 61
Thema F: Gezondheidsrecht ................................................................................................................................. 63
Thema G: Sociale geneeskunde en aanverwante beroepen en opleidingen op het terrein van de publieke
gezondheidszorg ................................................................................................................................................... 65
Sociale geneeskunde ........................................................................................................................................ 65
Gezondheidswetenschappen ........................................................................................................................... 65
P a g i n a 2 | 65
, VOLKSGEZONDHEID EN GEZONDHEIDSZORG –
SAMENVATTING
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1.1 EEN NEDERLANDS LEERBOEK OVER PUBLIC HEALTH
Bij ‘gezondheid’ en ziekte denkt men meestal aan de situatie van een individu. Echter, voor een goed begrip van
gezondheid en ziekte voldoet dit individuele perspectief niet. Neem als voorbeeld obesitas: op individueel
niveau is dit enkel een disbalans tussen energie-inname en -verbruik. Het feit dat deze disbalans zich echter door
de hele bevolking opdoet geeft aan dat er hier meer aan de hand is. Er zijn kennelijk collectieve krachten
werkzaam die deze disbalans in de hand werken, zoals toegenomen welvaart, minder noodzaak tot beweging
en de grote voedingsindustrie. Collectieve problemen vragen om collectieve oplossingen. Zo vormt de omgeving
een ingang voor het voorkomen van gezondheidsproblemen. Een goed begrip van achtergronden van
gezondheidsrisico’s geeft inzicht in de oorzaak van ziekten, en biedt zo inzicht in mogelijke
preventiemechanismen.
Het vakgebied dat zich bezighoudt met de volksgezondheid en collectieve maatregelen om deze te bevorderen
noemen we public health. Het werkterrein van public health wordt gekenmerkt door een gerichtheid op de
volksgezondheid en de collectieve maatregelen op uiteenlopende terreinen die de volksgezondheid
beïnvloeden. De diagnostiek in public health omvat de analyse van gezondheidsproblemen in de bevolking in
het algemeen, of grote subgroepen van de bevolking. Therapie omvat de maatregelen die de frequentie van
deze problemen beoogt terug te dringen. Sociale geneeskunde is het deel van de geneeskunde dat zich richt op
de wisselwerking tussen mensen en hun milieu: feitelijk wijst dit naar de medische beroepsgroepen die
werkzaam zijn in public health. Gezondheidswetenschappen is het vakgebied dat zich richt op de ondersteuning
van preventieve maatregelen, beleid en management in de gezondheidszorg.
1.2. HISTORISCHE CONTEXT
In de afgelopen 150 jaar is de gemiddelde levensverwachting verdubbeld, van 40 naar 80 jaar. Deze stijgende
lijn werd enkel onderbroken door de influenza-epidemie van 1918 en de Tweede Wereldoorlog. Deze toename
in levensverwachting komt door een enorme reductie in de sterftecijfers, enkele decennia later gevolgd door
een sterke daling in de geboortecijfers. Deze combinatie wordt ook wel omschreven als de demografische
transitie. De daling in geboortecijfers is in deze transitie vertraagd omdat het even duurt voor mensen hun
reproductiepatroon aanpassen aan de hogere overlevingskansen van kinderen. De radicale verschuiving in het
doodsoorzakenpatroon ging gepaard met een toegenomen levensverwachting, en noemen we ook wel de
epidemiologische transitie. Deze transitie werd oorspronkelijk in drie fasen onderscheden:
1. Het tijdperk van epidemieën en hongersnood: hoge sterfte, gedomineerd door infectieziekten, heftige
fluctuaties in sterftegetal;
2. Het tijdperk van afnemende pandemieën: geleidelijk worden infectieziekten vervangen door o.a. HVZ;
3. Het tijdperk van degeneratieve en door de mens veroorzaakte aandoeningen: sterfte vrijwel volledig
gedomineerd door niet-infectieziekten.
De gangbare verklaring voor de enorme afname in sterfte tussen 1850 en 1970 zijn gebaseerd op verklaringen
van Thomas McKeown. Hij was ervan overtuigd dat de afname niet toe te schrijven was aan verbeterde zorg,
mar juist aan andere factoren. Dit beargumenteerde hij doordat de sterftedaling toe te schrijven was aan de
P a g i n a 3 | 65
, reductie van infectieziektensterfte in een tijd waarin we deze niet effectief medisch konden behandelen. Het
grootste deel van de sterftereductie moet dus worden toegeschreven aan niet-medische factoren. Immers,
antibiotica ontdekten we pas in de jaren 40, terwijl het gros van de daling in sterfte toen al had plaatsgevonden.
McKeown schreef de daling in sterfte met name toe aan hygiënische maatregelen (drinkwaterleiding, riolering,
verbeterde volkshuisvesting en verbeterde arbeidsomstandigheden) en toegenomen welvaart (betere
voedingstoestand).
Rond 1970 zette in veel Europese landen en in Noord-Amerika een hernieuwde sterftedalng is. Dit noemen we
ook wel het tijdperk van delayed degenerative diseases¸ het vierde tijdperk in de epidemiologische transitie.
Dit wordt gekenmerkt door ziekte die pas op latere leeftijd tot uiting komen. Dit tijdperk wordt ook gekenmerkd
door emerging and re-emerging infections. Zo zijn er nieuwe infecties (HIV/AIDS), maar zien we ook oude
ziektes terugkomen, ten gevolge van antibiotica-resistentie. De opkomst van deze nieuwe infecties is met name
te verklaren als een gevolg van steeds nieuwe overschrijdingen van ‘microbiologische barrières’, ten gevolge van
migratie en handel.
In de laatste decennia van de twintigste eeuw heeft de gezondheidszorg wel degelijk een belangrijke bijdrage
geleverd aan een verdere toename van de levensverwachting. Het duidelijkst is de behandeling van ziekten die
daarvoor op grote schaal tot acute sterfte leidden: de invoering van antibiotica is hier van een voorbeeld. Ook
de introductie van chemotherapie in de jaren 70 is een voorbeeld van zo’n interventie. In de twintigste eeuw is
zo’n 5 tot 8 jaar winst in levensverwachting gerealiseerd door verbetering in de gezondheidszorg (op een totale
winst van 30 jaar).
Met name het tijdperk ‘public health als sanitaire beweging’ heeft veel effect gehad op het paradigma van deze
beweging. Dit paradigma bestaat uit drie nauw verbonden ideeen:
1. De meeste gezondheidsproblemen zijn terug te voeren op blootstelling aan ongunstige
omgevingsinvloeden, en zijn dus vatbaar voor preventie;
2. Problemen in de volksgezondheid zijn het best op te lossen door collectieve maatregelen;
3. Kwantitatieve onderzoeksmethoden zijn het meest geschikt om volksgezondheidsproblemen te
bestuderen, en oplossingen voor die problemen te ontwerpen en evalueren.
De sanitary movement was een groep artsen die op grond van epidemiologisch onderzoek tot de conclusie
kwamen dat er iets moest gebeuren aan de oorzaken van de slechte gezondheidstoestand van grote delen van
de bevolking. Deze oorzaken lagen behalve in arbeids- en woonomstandigheden ook in politiek gevoelige zaken
als armoede en uitbuiting, en in drinkwatervoorziening en vuilafvoer. Chadwick was de ontwikkelaar van het
sanitary idea, het idee dat ziekte veroorzaakt werd door kwalijke dampen die vrijkwamen uit de rotting van
organisch materiaal, en dat de afvoer hierdoor (onder toezicht van de overheid) ziekte zou voorkomen. John
Snow toonde aan dat het drinken van water uit besmette drinkwaterpompen de oorzaak was voor de
verspreiding van cholera. Het Nederlandse equivalent van de sanitary movement noemen we de hygiënisten.
Een tastbaar concept is de oprichting van het Geneeskundig Staatstoezicht in 1865, met als doel het adviseren
van landelijke en lokale besturen op het gebied van volksgezondheid, alsmede het kwantitatief in kaart brengen
van de volksgezondheid. In de decennia na de oprichting van het staatstoezich werd de drinkwatervoorziening
verbeterd, en kwam de riolering tot stand. In 1872 trad de Wet op de besmettelijke ziekten in werking, die de
overheid bevoegdheid gaf om maatregelen te nemen in het geval van bedreiging van de volksgezondheid door
besmettelijke ziekten.
Na introductie van al deze maatregelen zagen we dat in bepaalde groepen zich gezondheidsproblemen
concentreerden die met collectieve gezondheidsbescherming niet afdoende konden worden bestreden.
Hierdoor kwam de sociale hygiëne in omloop. De sociale hygiëne richtte zich op het beïnvloeden van sociale
omstandigheden om daarmee besmetting, slechte voeding en andere specifieke risicofactoren te beïnvloeden.
Voorbeelden zijn consultatiebureaus, wijkverpleegkundigen en de GGD. Na 1950 waren infectieziekten drastisch
P a g i n a 4 | 65
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Rektifious. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
