Face to face communicatie
tentamen
Inhoud
Week 1....................................................................................................................................................3
Hoorcollege 1 Inleiding pragmatiek....................................................................................................3
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 1................................................................................4
Samenvatting hoofdstuk 1 van ‘Taal in actie’: Inleiding..................................................................4
Samenvatting hoofdstuk 2 van ‘Taal in actie’: Taalhandelingen......................................................4
Samenvatting artikel ‘Murphy, B. & Neu, J. (1996). My grade’s too low: the speech act of
complaining’...................................................................................................................................7
Werkcolleges week 1..........................................................................................................................9
Opdracht week 1.............................................................................................................................9
Week 2..................................................................................................................................................10
Hoorcollege 2 Face, beleefdheid & inleiding conversatieanalyse......................................................10
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 2..............................................................................13
Samenvatting van hoofdstuk 3 ‘Taal in actie’: Conversationele implicatuur.................................13
Samenvatting van hoofdstuk 4 ‘Taal in actie’: Beleefdheid...........................................................14
Samenvatting van hoofdstuk 1 ‘An introduction to interaction’: Introduction to the study of
Conversation Analysis...................................................................................................................16
Samenvatting van hoofdstuk 2 ‘An introduction to interaction’: Understanding
Ethnomethodology.......................................................................................................................16
Samenvatting van hoofdstuk 3 ‘An introduction to interaction’: Understanding and doing
Conversation analysis: Methodological Approach........................................................................17
Samenvatting van hoofdstuk 4: ‘An introduction to interaction’: Preparing the data: Transcription
practices.......................................................................................................................................18
Samenvatting artikel ‘Silence and politeness in intercultural communication in university
seminars’......................................................................................................................................18
Werkcolleges week 2........................................................................................................................20
Extra informatie uit YouTube filmpjes...........................................................................................21
Week 3..................................................................................................................................................21
Hoorcollege 3 Techniek van gesprekken 1........................................................................................21
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 3..............................................................................23
Samenvatting van hoofdstuk 5 ‘An introduction to interaction’: The turn taking system..............23
Samenvatting van hoofdstuk 6 ‘An introduction to interaction’: ‘Adjacency pairs, preference
organization, and assessments.....................................................................................................24
, Samenvatting van hoofdstuk 7 ‘An introduction to interaction’: Sequential organization:
Interrogative series, insertion sequences, side sequences, and pre-sequences...........................25
Samenvatting van hoofdstuk 8 ‘An introduction to interaction’: Openings...................................26
Samenvatting van hoofdstuk 9 ‘An introduction to interaction’: Closings.....................................27
Samenvatting van artikel ‘Service telephone calls openings: a comparative study on five
European languages. Journal of Intercultural Communication’....................................................27
Werkcolleges week 3........................................................................................................................29
Opdracht week 3...........................................................................................................................29
Week 4..................................................................................................................................................29
Hoorcollege 4 Techniek van gesprekken 2........................................................................................29
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 4..............................................................................31
Samenvatting van hoofdstuk 10 ‘An introduction to interaction’: Error avoidance and repair......31
Samenvatting van hoofdstuk 11 ‘An introduction to interaction’: Creating topical coherence.....32
Samenvatting van hoofdstuk 12 ‘An introduction to interaction’: Storytelling and the embodied
nature of face-to-face interaction.................................................................................................33
Samenvatting artikel ‘Conversation analysis: an approach to the study of social action as sense
making practice’...........................................................................................................................34
Werkcolleges week 4........................................................................................................................35
Week 5..................................................................................................................................................36
Hoorcollege 5 Institutionele interactie: politie en 112-gesprekken..................................................36
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 5..............................................................................36
Samenvatting van hoofdstuk 14 ‘An introduction to interaction’: Routine service calls: Emergency
calls to the police..........................................................................................................................36
Samenvatting van hoofdstuk 15 ‘An introduction to interaction’: Problematic emergency service
calls...............................................................................................................................................37
Samenvatting van hoofdstuk 16 ‘An introduction to interaction’..................................................37
Werkcolleges week 5........................................................................................................................38
Opdracht week 5...........................................................................................................................39
Week 6..................................................................................................................................................40
Hoorcollege 6 Institutionele gesprekken: medische gesprekken......................................................40
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 6..............................................................................41
Samenvatting van hoofdstuk 18 ‘An introduction to interaction’..................................................41
Samenvatting van hoofdstuk 19 ‘An introduction to interaction’: The primary care consultation:
Diagnostic interviews and medical advice....................................................................................42
Samenvatting van artikel ‘Towards understanding practices of medical interpreting: interpreters’
involvement in history taking’......................................................................................................42
Werkcolleges week 6........................................................................................................................43
Opdracht week 6...........................................................................................................................43
,Week 7..................................................................................................................................................45
Hoorcollege 7....................................................................................................................................45
Week 1
Hoorcollege 1 Inleiding pragmatiek
Basis voor kennis over gesprekken:
- Aangrenzende paden (hallo – hey; hoe is het – goed)
- Verwachtingspatroon / contextuele relevantie
- Handelingen / acties (groeten, oma aan de lijn krijgen)
Soms moet je bepaalde stappen doorlopen voordat je iets voor elkaar krijgt.
Van phonetics (speech sounds) naar pragmatics (meaning in context of discourse). Het gaat van klein
naar groot. Pragmatiek is er als laatste bij gekomen.
Pragmatiek: studie van taal in gebruik – betekenis in interactionele context – het gebruik van taal in
sociale contexten.
Taalkundigen: vooral gericht op betekenis (semantiek) en grammatica (syntaxis) – prescriptief
Filosofen: vooral gericht op ‘onder welke condities is een uitspraak ‘waar’’
1940: semiologie:
1. syntax; 2. Semantiek; 3. Pragmatiek
1950-1960:
Filosofen: Constatieven (uitspraak over de werkelijkheid – ‘het sneeuwt’ of ‘morgen ben ik jarig’).
Maar er zijn meer zinnen dan constatieven.
- Austin: ‘How to do things with words’ – we gebruiken zinnen om beloftes te doen,
complimenten te geven, mensen af te wijzen, etc.
- Performatieve werkwoorden: beloven, verzoeken en ontkennen
- Maar: sommige constatieven zijn ook performatieven.
- Dus: Taalhandelingstheorie (speech act theory)
Door iets te zeggen voeren we drie soorten handelingen uit:
- Locutionaire handeling (locutie) – betekenis van combinatie van woorden
- Illocutionaire handeling (illocutie) – de intentie of communicatieve strekking van de uiting
- Perlocutionaire handeling (perlocutie) – bewerkstelligen van iets bij de hoorder
Wanneer is een taalhandeling eigenlijk geslaagd? Dat is heel ingewikkeld. Er zijn allerlei voorwaarden.
Hoe kom je erachter wat de strekking betekent?
Hoeveel taalhandelingen zijn er eigenlijk? Kunnen we taalhandelingen classificeren? Searle.
Searle’s classificatie:
- Assertieven (beweerders – je zegt iets over iets of iemand – ‘je ziet er moe uit’, ‘het sneeuwt’)
- Expressieven (uitdrukkers – je geeft uitdrukking aan je geestesgesteldheid m.b.t. de stand van
zaken – bedankt voor het cadeau, dat betreur ik)
- Directieven (stuurders – een poging de hoorder iets te laten doen – ‘Kom naar het feest?’
‘Hoe laat is het?’)
- Commissieven (binders – de spreker legt zich vast – ‘ik beloof dat ik …’)
, - Declaratieven (verklaarders – je verandert iets in de wereld d.m.v. de uitspraak – ‘Ik doop
hierbij dit schip’)
Probleem:
- Er zijn heel veel indirecte taalhandelingen.
- We spreken niet in (nette) zinnen. Bv. we breken dingen af, we antwoorden met één woord.
- Hoe komen hoorders tot (de juiste) interpretatie?
o Analysemodel van Searle
Dus: context is essentieel, evenals gedeelde achtergrondkennis. Pragmatiek
p.38: ‘Taalhandelingstheorie is primair een filosofische verhandeling over taal en niet een theorie of
benadering of gesprekken mee te analyseren.’
Het laat zien:
‘Hoe geven taalgebruikers betekenis aan talige uitingen op basis van enerzijds talige
informatie en anderzijds niet-talige informatie?’
Samenvatting boek(en) en/of artikel(en) week 1
Samenvatting hoofdstuk 1 van ‘Taal in actie’: Inleiding
Elementaire uitdrukkingen als de woorden ik, gaan, naar en huis hebben betekenissen die in grote
mate conventioneel zijn: het is een conventie dat we in het Nederlands voor de betekenis ‘huis’ het
woord huis gebruiken en niet bijvoorbeeld casa of maison. Op basis van syntactische regels voor het
maken van zinnen en morfologische regels voor het maken van woorden kunnen we ook nog een
betekenis geven aan de zin ‘Ik ga naar huis’. Maar: Talige uitdrukkingen blijken voor taalgebruikers
een betekenis te hebben die niet enkel te voorspellen is op basis van de conventionele en
compositionele regels van een taal.
Alle theorieën en analytische benaderingen van verbale communicatie werken vanuit het inzicht dat
communicatie met talige uitingen is gebaseerd op twee typen informatie:
- Taalinformatie van de uiting, zoals de gebruikte woorden en de accenten.
- De informatie waarvan de gespreksdeelnemers aannemen dat hij wordt gedeeld door de
andere gespreksdeelnemers.
Samenvatting hoofdstuk 2 van ‘Taal in actie’: Taalhandelingen
De theorieën van Austin, Searle en Grice vallen binnen de traditie van de filosofie van de alledaagse
taal. Zij hielden zich bezig met één bepaald type zinnen, namelijk conservatieven. Dat zijn zinnen
waarmee een uitspraak over de werkelijkheid wordt gedaan. Maar er zijn ook zinnen die zich
onttrekken aan waarheidscondities. Hoe moeten we de betekenis van zulke zinnen nu beschrijven?
De taalhandelingstheorie van Austin en Searle
Austin houdt zich bezig met de vraag wat mensen met taal doen. Taal wordt volgens hem namelijk
niet alleen gebruikt voor conservatieven, maar ook om dingen mee te doen, om handelingen mee uit
te voeren. Talige uitingen kunnen dus verschillende functies hebben.
Performatieve werkwoorden: werkwoorden die aanduiden welke handelingen sprekers uitvoeren (to
perform) als ze iets zeggen. Voorbeelden: dopen, veroordelen, meedelen, vragen, verzoeken, etc.
Een performatieve formule (een performatief werkwoorden die je kan parafraseren) bevat de
volgende kenmerken:
1. Het bevat ‘hierbij’
, 2. Het bevat een expliciet performatief werkwoord
3. Het staat in de tegenwoordige tijd
4. Het heeft ‘ik’ als persoonsvorm
Om een performatief deugdelijk uit te voeren, moet volgens Austin minstens zijn voldaan aan de
volgende voorwaarden:
- Voorwaarde A1: Er moet een algemeen geaccepteerde conventionele procedure zijn die
inhoudt dat een bepaalde persoon onder bepaalde omstandigheden bepaalde woorden
uitspreekt, en die een bepaald conventioneel effect hebben.
- Voorwaarde A2: De personen die betrokken zijn bij de performatief en bij de
omstandigheden waarin de uitvoering ervan plaatsvindt, moeten geschikt zijn om de
procedure te doen plaatsvinden.
- Voorwaarde B1 en B2: De procedure moet door alle betrokkenen (B1) correct en volledig (B2)
worden uitgevoerd.
- Voorwaarde C1 en C2: Degenen die betrokken zijn bij de procedure moeten de daarvoor
vereiste gedachten en gevoelens daadwerkelijk bezitten, en moeten de intenties hebben de
consequenties op zich te nemen die voortvloeien uit het gedrag van de betrokkenen (C1). En
de betrokken moeten zich daadwerkelijk op de vereiste wijze gedragen (C2).
Maar later komt Austin erachter dat performatieven zich niet op deze wijze onderscheiden van
conservatieven, en dat je deze voorwaarden dus niet kunt gebruiken. Er is een algemene
taalhandelingstheorie nodig. Hij beschrijft een algemene theorie over taalhandelingen, ofwel
illocutionaire handelingen. Hij stelt dat we, door iets te zeggen, tegelijkertijd drie verschillende
soorten handelingen uitvoeren:
- Locutionaire handeling (of locutie): de handeling van het iets zeggen.
- Illocutionaire handeling (de illocutie): de spreker geeft zijn woorden een bepaalde intentie of
communicatieve strekking. De spreker doet iets: hij stelt een vraag, doet een verzoek, etc.
- Perlocutionaire handeling (de perlocutie): met de perlocutie bewerkstelligt de spreker door
middel iets bij de hoorder.
o Perlouctionair doel: doel van de uiting is bijvoorbeeld iemand anders waarschuwen.
o Perlocutionair gevolg: gevolg kan bijvoorbeeld zijn dat de ander in paniek raakt.
Wil een taalhandeling geslaagd zijn, dan moet zij voldoen aan bepaalde voorwaarden volgens Searle.
Hieronder worden ze beschreven aan de hand v.h. voorbeeld ‘beloven’.
- Voorwaarde 1: Er moet voldaan zijn aan de normale input- en outputvoorwaarden: de
spreker en hoorder beheersen de taal voldoende en hebben geen specifieke handicaps die de
communicatie onmogelijk maken en ook moeten spreker en hoorder serieus zijn.
- Voorwaarde 2: Propositionele inhoudsvoorwaarde: De belofte moet een propositionele
inhoud hebben. De propositionele inhoud is dat deel dat van de uiting overblijft als we het
onderwerp en het hoofdwerkwoord achterwege halen.
- Voorwaarde 3: Propositionele inhoudsvoorwaarde: De inhoud van de belofte moet een
toekomstige handeling van de spreker zijn.
- Voorwaarde 4: Voorbereidende voorwaarde: De spreker moet geloven dat de ander belang
heeft bij het beloofde.
