Samenvatting Inleiding Gezondheidspsychologie
Toegepaste Psychologie
Hogeschool Saxion
2020-2021
Disclaimer: bevat niet alle hoofdstukken!
Dit document is een samenvatting van: H1, H2, H3, H4, H5.2
en H13.
,H1 Wat is gezondheid?
Doel van de gezondheidspsychologie: begrip ontwikkelen en vergroten van de biopsychosociale
factoren die belangrijk zijn voor:
- De bevordering en het in stand houden van de gezondheid
- De verbetering van de gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid
- De preventie (voorkomen) en behandeling van ziekte
- De oorzaken van ziekte (bijv. de risicofactoren en kwetsbaarheid)
Ethiologie = wat is de oorzaak van een ziekte?
Biomedisch ziektemodel (+- 1600) = ziekte en symptomen hebben een achterliggende fysiologische
(lichamelijke) verklaring.
Heb je hoofdpijn? Dan is er iets mis in je hoofd.
Dualisme = het idee dat lichaam en geest afzonderlijke eenheden zijn.
Niet-materieel: de geest (niet objectief of zichtbaar, zoals gedachten en gevoelens)
Materieel: het lichaam (opgebouwd uit mechanisch ‘materiaal’, tastbare stof, zoals
onze hersenen, het hart en de cellen)
Biopsychosociaal ziektemodel (+- 1900) = ziekte en symptomen zijn een combinatie van
lichamelijke, sociale, culturele en psychologische factoren (erkenning van de rol van gedrag)
Hoofdpijn kan ook veroorzaakt worden door bijv. stress.
Definitie gezondheid 21e eeuw: gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en
sociaal welzijn. En dus niet alleen als het wegblijven van ziekte of invaliditeit.
Sociale representatie van gezondheid: we willen weten hoe een sociale groep denkt over
gezondheid.
Uit veel onderzoek naar wat gezondheid voor de mens is kwam:
- Snel herstellen, goede genen (ik bezit gezondheid)
- Geen klachten (wil niet persé zeggen dat je gezond bent)
- Goed voor jezelf kunnen zorgen (bijv. sporten ik ben gezond, want ik leef gezond)
- Mentaal in balans zijn
- Kunnen functioneren (bijv. kunnen werken, hobby kunnen uitvoeren)
- Je vit en vitaal voelen
Cultuurverschillen
Ziekteattributie = betekenis geven aan ziekte (intern of extern)
Individualistische culturen/benadering = Nederland, gaat om de ik (ben ik gezond?)
Collectivistische culturen/benadering = gaat om jou in relatie tot de groep
Holistische benadering = gaat over het hele wezen. Spiritueel gezien je gezond voelen.
Ook maakt de levensloop (hoe oud je bent een kleuter heeft een ander beeld van gezond
zijn dan een volwassene) en gezondheid veel uit
Tijdlijn van gezondheid
, Stenen tijdperk: ziekte werd gezien als iets duivels of het zou een straf van God zijn.
Er werden gaten in schedels van zieke mensen gemaakt om kwade geesten vrij te laten (trepanatie)
Circa 500 voor Christus tot 500 na Christus
Hippocrates: een arts uit de Griekse oudheid. Schreef ziekte toe aan een verstoord evenwicht tussen 4
lichaamssappen (= humores). De 4 humores zijn gele gal, slijm, bloed en zwarte gal.
Beschouwde het lichaam en de geest als eenheid.
Via aderlaten – een soort bloedafname -, vasten, een speciaal dieet of geneesmiddelen wilde hij de
humores terug in balans brengen. Galenus was het met hem eens en dacht dat de 4 humores ten
grondslag lagen aan de 4 temperamenten die bijdroegen aan het krijgen van specifieke ziekten.
Humores Temperament
Gele gal Driftig
Slijm Kalmte
Bloed Optimistisch
Zwarte gal Droevig, zwaarmoedig
De Middeleeuwen (500-1500 na Christus)
Ideeën over gezondheid raakten steeds meer verbonden met geloof en spiritualiteit.
Ziekte werd gezien als de straf van God of als het gevolg van kwade geesten die de ziel
binnendrongen.
Er werd gedacht dat priesters, die dicht bij God stonden volgens men in die tijd, de controle hadden
om mensen beter te maken.
Wetenschappelijk onderzoek werd verboden, waardoor medische vooruitgang beperkt werd.
Renaissance (14e en 15e eeuw)
Het individuele denken werd belangrijker.
De wetenschappelijke revolutie in 1600 zorgde voor veel nieuwe inzichten.
Filosoof Descartes stelde dat lichaam en geest afzonderlijke eenheden zijn (= dualisme). Hierdoor
konden wetenschappers autopsie uitvoeren, dit mocht van de kerk want de ziel had het lichaam
verlaten.
Mensen gingen vanaf deze tijd vooral uit van de geneeskunde als middel om ziekte te bestrijden.
Dualisme = lichaam en geest zijn afzonderlijke eenheden.
Descartes is een belangrijke naam voor het dualisme.
De geest wordt gezien als niet-materieel (onzichtbaar) en het lichaam als materiaal (zichtbaar).
Mechanistische benadering = is in verband met het dualisme.
Benadering die het gedrag reduceert (beperkt) tot het niveau van het orgaan of de lichamelijke
functie. Geassocieerd met het biomedisch ziektemodel.
