Samenvatting sociologie – periode 2
Levensloop sociologie
Hoofdstuk 3 – drempels passeren
De overtocht naar de volwassenheid gaat onvermijdelijk gepaard met angst voor onbekende
situaties. Als volwassenen de emotionele pieken en dalen van hun leven met een lijn
aangeven, zijn er vaak flinke hobbels te zien tussen het twaalfde en het achttiende
levensjaar. In de verslavingszorg is het begin van middelenmisbruik en –afhankelijkheid vaak
in deze periode te vinden. In het werk met gedetineerden kan ook vaak vastgesteld worden
dat de eerste politiecontacten uit de tienertijd dateren. Tot slot valt in de geestelijke
gezondheidszorg op dat veel ziektebeelden zichtbaar of vastgesteld worden bij de passage
naar de volwassenwording.
Dat iemand bij de volwassenwording een drempel over moet, blijkt uit veel onderzoeken.
Kinderen staan nog voor die drempel. De fase op de drempel wordt ‘puberteit’ of
‘adolescentie’ genoemd. De puberteit heeft fysieke kenmerken, zoals de seksuele rijping.
Daarmee verbonden zijn de groeispurt, de groei van lichaamshaar op allerlei plaatsen, het
veranderen van de stem, de wijzigingen van de lichaamsproporties en de eerste menstruatie
of zaadlozing. Ook komt de rijping van het centrale zenuwstelsel, die pas rond het 25 e
levensjaar voltooid is, in deze periode in een versnelling terecht.
Om de overgang naar de volwassenheid te beschrijven, gebruiken sociologen de term
transitie. Om van één punt op de levensweg naar het volgende punt te komen, moet een
obstakel gepasseerd worden. Het standaardvoorbeeld van een lastige passage op de
menselijke levensweg is de stap van meisje naar vrouw of van jongen naar man. Een term die
in dit verband ook wordt gebruikt is ‘rite de passage’.
De gebruiken die met het passeren van de drempel naar de volwassenheid verbonden zijn,
wordt verdeelt in drie soorten.
Eerst worden de rituelen die samenhangen met de losmaking uit de oude status van meisje
of jongen onderscheiden.
Ten tweede zijn er rituelen die horen bij de tussenfase op de drempel. Leeftijdgenoten zijn
vaak van belang in het onzekere niemandsland waarin iemand geen kind meer is, maar ook
nog geen volwassene.
Tot slot zijn er gebruiken die het passeren van de drempel begeleiden. Kenmerkend voor het
verkrijgen van de nieuwe status is het mee-eten met de volwassenen.
Een vijfvoudige drempel
- Ten eerste is er de biologische puberteitsdrempel. Als iemand zelf kinderen kan krijgen, is zij
of hij biologisch volgroeid. Openbare rituelen om dat te vieren zijn in onze westerse
samenleving schaars. De eerste menstruatie of zaadlozing en de ontmaagding krijgen echter
wel vaak aandacht, in bijvoorbeeld de peer group. Denk hierbij aan een groep vrienden.
- Ten tweede passeren kinderen bij de volwassenwording een sociale drempel. Als criterium
voor volwassenwording geldt namelijk voor velen het verlaten van het ouderlijk huis.
- Ten derde is er bij de volwassenwording een economische drempel. Iemand die zelf de kost
verdient en belasting betaalt, staat op eigen benen. Bij het zelfstandig worden horen de
school-, studie- en beroepskeuze. Daarmee zijn zichtbare rituelen verbonden, zoals het
uithangen van de vlag met boekentas, het examenfeest en de ontgroening van nieuwe
studenten.
, - ten vierde is er een culturele drempel die met volwassenwording samenhangt. Het gaat in
dit geval om het zelfstandig kunnen maken van keuzes op het vlak van leefstijl, smaak en
levensvisie, waarbij schijnbaar oppervlakkige smaakoordelen over kleding, muziek, dieet of
woninginrichting net zo van belang zijn als politieke en levensbeschouwelijke keuzes. De
meest gehanteerde norm is hierbij de autonomie van volwassenen. Dat wil zeggen dat
iemand pas echt volwassen is als hij bijvoorbeeld op levensbeschouwelijk vlak de
beschikbare alternatieven kan overzien en een eigen keuze maakt. Om deze norm te
realiseren moet iemand de voor- en nadelen van de beschikbare alternatieven tegen elkaar
kunnen afwegen.
- tot slot is er een juridische drempel die kinderen scheidt van volwassenen. Wanneer
iemand juridisch gezien volwassen is, ligt bijvoorbeeld vast is de kies-, verkeers-, horeca-,
zeden-, leerplicht-, en arbeidswet. In het Nederlandse recht nemen de rechten en plichten
van jongeren tussen twaalf en achttien jaar stapsgewijs toe.
Identiteitsvorming
Iemand die de drempel naar de volwassenheid met succes genomen heeft, bezit een
afgeronde, eigen identiteit. Langzaam ontwikkelt zich een persoonlijke identiteit en dat tijd-
en plaatsgebonden factoren daar in de loop van de kindertijd aan bijdragen. De afronding
van dit vormingsproces valt dan samen met de volwassenwording, waarna de identiteit dus
vaste vormen heeft.
Fase Leeftijd Kenmerken Basisconflict Centrale Vergelijking met
gebeurtenis Freud
1. baby 0-1 Kind vormt een relatie Vertrouwen of Voeding Orale fase in het
met de primaire wantrouwen eerste
verzorger levensjaar
2. peuter 1-3 Kind leert grijpen, lopen Autonomie of Zindelijkheid Anale fase vanaf
en praten en vormt twijfel ongeveer 1 jaar
relaties met gezinsleden
3. kleuter 4-6 Kind leert om Initiatief of schuld Onafhankelijk Fallische fase
spelenderwijs bewegen en vanaf 3 á 4 jaar
initiatieven te nemen sociaal verkeer
4. schoolkind 7-12 Kind verwerft kennis op Bedrijvigheid of Onderwijs Latentie vanaf 6
school en vormt relaties minderwaardigheid á 8 jaar
buiten het gezin
5. puber 13-18 Puber vormt eigen Identiteit of Relatie met Genitale fase
identiteit door zich te verwarring leeftijdgenoten vanaf 12 á 13
onderscheiden jaar
6. 19-40 Jongvolwassene gaat een Intimiteit of Liefdesrelatie Ontbreekt
jongvolwassene duurzame intieme relatie isolement
aan
7. rijpe 41-65 volwassene deelt het Delen of stagneren Ouderschap Ontbreekt
volwassene leven met en zorgt voor
het nageslacht
8. oudere Vanaf Oudere geeft leven zin Integriteit of Zingeving ontbreekt
65 en denkt na over eigen wanhoop
positie in de wereld
