Samenvatting veerkracht en empowerment kennistoets
Empowerment —> versterking
Empowerment is een multidimensionaal sociaal proces dat mensen helpt controle te krijgen over hun
eigen leven. Hierbij worden mensen gestimuleerd hun kracht te gebruiken in hun eigen leven,
gemeenschappen en samenleving.
Empowerment is het vermogen om constructief om te gaan met de krachten die coping ondermijnen
en belemmeren, een mate van controle over je lot..
Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen
greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit bereiken via het verwerven van controle,
het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie.
Zimmerman onderscheidt 3 lagen: gemeenschapsniveau, organisatieniveau en individueel niveau.
Deze niveaus zijn onderling verbonden en afhankelijk van elkaar. Op het gemeenschapsniveau
(macro), verwijs het begrip naar de samenleving en het sociale beleid, dat structurele mechanismen
van sociale uitsluiting bestrijdt en zich richt op maatschappelijke deelname van iedereen ( participatie
en sociale inclusie). Op organisatieniveau ( mesoniveau), verwijst het begrip naar het vergroten van
inspraak en beslissingsmacht van mensen binnen die organisatie. Op individueel niveau (micro),
verwijst het concept empowerment naar het geloof in de eigen capaciteiten en krachten van het
individu om zijn omgeving te beinvloeden en aldus zijn leven vorm te geven. Deze vorm is de
psychologische empowerment en kan worden ingedeeld in 3 lagen.
1: intrapersoonlijke of zelfbelevingscomponent verwijst naar het geloof in eigen vaardigheden en
mogelijkheden. Ook in het vertrouwen en de wil om de persoonlijke situatie te beinvloeden.
2: inter-persoonlijke of interactionele component refereert. Aan kritisch bewustzijn van
maatschappelijke mogelijkheden, normen en middelen, vaardigheden om deze te benutten,
mobiliseren van bronnen.
3: de gedragscomponent heeft betrekking op de betrokkenheid van de gemeenschap, participatie in
sociale verbanden, constructief gedrag in de omgang met nieuwe situaties en het maken van keuzes.
Uit onderzoek is gebleken dat psychische kwetsbare mensen onder de term empowerment vooral
zinvolle verbondenheid bleek te zijn. Het gaat daarbij om ergens bij te horen, iets te betekenen voor
een ander. Herstelwerk staat op de 2e plaats, hieronder vallen onder andere de strategien die mensen
toepassen in het omgaan met de eigen kwetsbaarheden. Op de 3 e plek staat basisvoorwaarden, dus
rust, veiligheid, dagbesteding en genoeg geld om van te leven.
Domeinen van empowerment ( boevink et al,. 2008)
1. Verbondenheid
2. Herstelwerk
3. Basisvoorwaarden
4. Een steunende omgeving
5. Goede hulp
6. Ontluikend zelfgevoel
7. Sociale zekerheid
8. Een betrokken leefgemeenschap
,Thema’s voor werknemers met een chronische ziekte onder empowerment:
1. Ontwikkelen van een realistisch inzicht in de eigen capaciteiten.
2. Opkomen voor jezelf op een zelfbewuste manier.
3. Onderhouden van sociale relaties op basis van wederzijds begrip met leidinggevenden en
collega’s.
4. Verzamelen en verwerken van kennis over de eigen optie, rechten en plichten
5. Raadplegen van anderen en onderhandelen over werkaccomodaties
6. Baan zo inrichten dat het persoonlijke voldoening geeft
7. Onderhouden van een sociaal leven buiten werk.
Bjorklund et al (2008) hebben gekeken naar wat empowerment betekent voor individuen met nek en
hoofdkanker in relatie tot hun gezondheid. 3 thema’s werden gevonden:
1. In staat zijn de dialoog met je innerlijke zelf aan te gaan met inbegrip van 3 subthema’s:
zelfbeeld, existentie en zelfbeschikking
2. In staat zijn om in contact te zijn met een sociaal netwerk, met inbegrip van 2 subthema’s:
emotionele ondersteuning en praktische ondersteuning
3. In staat zijn contact te hebben met de omgeving met inbegrip van 2 subthema’s: natuur en
hobby’s/activiteiten.
De respondenten beschreven empowerment als een doorgaan proces van het verwerven van
mogelijkheden en kracht binnen de drie beschreven gebieden.
Abdoli et al. (2008) hebben onderzoek gedaan naar diabetespationten in Iran. Hieruit bleek dat de
invulling van empowerment cultureel bepaald is. Dochters zorgen veel voor familie, zorgen voor het
lichaam omdat het een cadeau is van god en bijvoorbeeld diabeters aanvaarden omdat dat de wil is
van god.
Van regenmortel (2010) : empowerment richt zich op het versterken van personen en groepen met
als doel dat iedereen een volwaardige plek heeft in de samenleving. Sociale inclusie staat voorop,
maar wel met een duidelijk geloof in en appel op de eigen krachten van burgers. Participatie wordt
als motor beschouwd voor het beoogde versterkingsproces. Hierbij gaat het niet om
participatiedwang, maar een actieve uitnodiging om te participeren binnen de samenleving.
Ontmoeting en dialoog vormen hierbij de kernbegrippen. Aan de basis daarvan ligt de erkenning van
individuele kwetsbaarheden, zonder deze te individualiseren. Als er binnen de samenleving op de
kwetsbaarheid van mensen gereageerd wordt met stigma en discriminatie, zal de kloof tussen
kwetsbare burgers en gewone burgers groot blijven. Voor het verkleinen, moet er een
insidersperspectief worden ingenomen.
Herstel is een proces van mensen met kwetsbaarheden waarin zij de draad eer oppakken en hun
leven nieuwe vorm en inhoud geven.
Het HEE-programma heeft als doel het vergroten van zelfsturingsmogelijkheden van mensen met
psychische kwetsbaarheden en het tegengaan van marginalisatie.
Empowerment meten:
- Empowermentvragenlijsten
- Nederlandse VrijBaan-vragenlijst (individuele empowerment in kaart brengen)
- Situationele vragenlijst ( situatie die iemand als belemmerend ervaart bij het vinden en
behouden van werk)
- Empowerment Kwaliteit Instrument ( stimuleren van gezondheidsbevordering en preventie)
, Niet veel onderzoek naar effecten van empowerende methodieken, omdat empowerment moeilijk te
meten is.
Freire’s visie op empowerment kenmerkt zich door reflection & action en gaat over het verleggen van
de grenzen in de eigen situatie. Freire benoemt de dialoog als kernmiddel in het opsporen en
bespreekbaar maken van die grenssituaties. De verwezenlijking van mensen in de samenleving staat
centraal, kortweg Humanisering.
Als we kijken naar de oorspronkelijke betekenis van het begrip bij bijvoorbeeld Freire, kunnen we
concluderen dat empowerment een kritisch concept is. Het duidt de strijd aan van individuen die
zich in een maatschappelijk onderdrukte positie bevinden om zelf meer regie en handelingsvrijheid te
verwerven.
Empowerment: kracht en macht
WHO ( World Health Organization) is bedoeld voor het beschrijven van het menselijk functioneren.
Hierin worden verschillende dimensies gestructureerd. Het menselijk functioneren wordt beschreven
op:
1. Persoonlijke niveau
2. Niveau van handelen
3. Maatschappelijk participeren
Kwetsbaarheid=disability
Persoonlijke factoren —> verstoringen in menselijk functioneren <— externe factoren
Op persoonlijke niveau kan er bijvoorbeeld een beperking bestaan in mentale functies (slaap,
bewustzijn, stemming, denken, perceptie, geheugen etc.)
Sensorische functies en pijn, stem en spraak, anatomische en functionele verstoringen in het lichaam
( bewegingsapparaat, hart- en vaatstelsel, spijsverteringsstelsel etc.)
Niveau van handelen en participeren kan gedacht worden aan beperkingen in het leren en toepassen
van kennis, communicatie, mobiliteit, zelfverzorging, huishouden, tussenmenselijke interacties en
relaties, opleiding, werk en het vervullen van maatschappelijke, sociale en burgerrollen.
- Gezondheid ( lichamelijk en psychisch functioneren)
- Woon- en leefomgeving ( zelfverzorging, huishouden, algemene taken)
- Relaties en sociale contacten ( communicatie, interactie en mobiliteit)
- Opleiding, beroep en werk, dagbesteding (leren en toepassen van kennis)
- Inkomen, sociale zekerheid ( economisch leven / zelfstandigheid)
- Persoonlijke levensstijl, zingeving en burgerschap ( maatschappelijk, sociaal en burgerlijk
leven)
Als men terecht komt in een verzorgingshuis, raakt regie over het leven kwijt en dat gaat samen met
het gevoel van verlies van identiteit. Hierdoor gaan mensen in een andere situatie steeds
afhankelijker en passiever gedragen.
Reflectie is nodig om te onderzoeken op welke punten de beperking of kwetsbaarheid de invulling
van de levensgebieden beinvloedt en welke grenzen daarin veranderbaar zijn en welke niet.