Dit is een uitgebreide samenvatting van alle stof (H1 t/m H8) uit het boek Van Gedachten Wisselen - Richard de Brabander. Een boek die je nodig hebt voor het vak Juridische & Ethische Context, een vak gegeven in het tweede jaar van Pedagogische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen....
Inhoudsopgave
Samenvatting ‘Van gedachten wisselen’.................................................................................................1
Hoofdstuk 1 – de zelfoefening van het denken.......................................................................................4
1.1. Filosofie als dagelijkse kost..........................................................................................................4
1.2. Filosofie en sociaal werk..............................................................................................................5
1.3. Een normatief beroep..................................................................................................................6
1.4. De macht van het spreken...........................................................................................................7
1.5. De verlichting en de autonome mens..........................................................................................9
1.6. Van gedachten wisselen.............................................................................................................10
Hoofdstuk 2 – Eigen regie en de vraag naar het goede leven...............................................................11
2.1. Overvloed en onbehagen...........................................................................................................11
2.2. Filosofie als levenskunst.............................................................................................................11
2.3. Streven naar het volmaakte leven – Aristoteles.........................................................................12
2.4. Het accepteren van je lot – Seneca............................................................................................13
2.5. Levenskunst en de zorg voor zichzelf – Foucault........................................................................14
Hoofdstuk 3 – Eigen regie en de vraag ‘wat moet ik doen?’.................................................................15
3.1. Het rationalistisch perspectief op eigen regie............................................................................15
3.2. Eigen regie uit zuivere motieven – Immanuel Kant....................................................................16
3.3. Eigen regie en welzijn - John Stuart Mill`...................................................................................19
Hoofdstuk 4 – empowerment: emancipatie en de vraag naar macht...................................................22
4.1. Een maatschappijkritisch perspectief op eigen regie.................................................................22
4.2. Emancipatie en het opheffen van vervreemding – Marxisme....................................................23
4.3. Het bevorderen van menselijke waardigheid – Hannah Arendt.................................................26
4.4. De vraag naar de macht – Michel Foucault................................................................................28
Hoofdstuk 5 – Eigen regie en het recht om te participeren in de samenleving.....................................32
5.1. Kernwaarden, mensenrechten en de democratische rechtsstaat..............................................32
5.2. De theorie van het sociaal contract...........................................................................................33
5.3. De controlesamenleving – Thomas Hobbes...............................................................................34
5.4. Leven in gemeenschap van goederen – John Locke...................................................................35
5.5. De algemene wil van het volk – Jean-Jacques Rousseau............................................................37
Hoofdstuk 6 – Het bevorderen van menselijke waardigheid................................................................39
6.1. Menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid.................................................................39
6.2. Eerlijk zullen we alles delen.......................................................................................................40
, Bookshelf
6.3. Het beschermen van menselijke vermogens – Martha Nussbaum............................................41
6.4. Bevorderen van menselijke waardigheid is stelling nemen – Micheal Sandel............................43
Hoofdstuk 7 – Je bestaan kiezen: eigen regie en verantwoordelijkheid................................................46
7.1. Leefwereld van de menselijke waardigheid van de unieke persoon..........................................46
7.2. Leefwereld versus wetenschappelijke houding..........................................................................46
7.3. Drie levensverhoudingen – Soren Kierkegaard..........................................................................47
7.4. Het Existentialisme – Jean-Paul Sartre.......................................................................................49
7.5. Gij zult niet doden – Emmanuel Levinas....................................................................................50
7.6. Delen in de leefwereld – De prestatiebenadering......................................................................51
Hoofdstuk 8 – waarheid als wetenschappelijke constructie.................................................................53
8.1. Hoe wetenschap, ethiek en sociaal werk met elkaar zijn verweven..........................................53
8.2. Wetenschap: gissingen en weerlegging – Karl Popper...............................................................54
8.3. Wetenschappelijke paradigma’s – Thomas Kuhn.......................................................................56
8.4. Wetenschap als (niet-)menselijke constructie – Bruno Latour & Trudy Dehue..........................57
Hoofdstuk 1 – de zelfoefening van het denken........................................................................3
1.1. Filosofie als dagelijkse kost.................................................................................3
1.2. Filosofie en sociaal werk.....................................................................................3
1.3. Een normatief beroep.........................................................................................5
1.4. De macht van het spreken..................................................................................6
1.5. De verlichting en de autonome mens....................................................................8
1.6. Van gedachten wisselen......................................................................................9
Hoofdstuk 2 – Eigen regie en de vraag naar het goede leven...................................................10
2.1. Overvloed en onbehagen..................................................................................10
2.2. Filosofie als levenskunst....................................................................................10
2.3. Streven naar het volmaakte leven – Aristoteles....................................................11
2.4. Het accepteren van je lot – Seneca.....................................................................12
2.5. Levenskunst en de zorg voor zichzelf – Foucault...................................................13
Hoofdstuk 3 – Eigen regie en de vraag ‘wat moet ik doen?’.....................................................14
3.1. Het rationalistisch perspectief op eigen regie........................................................14
3.2. Eigen regie uit zuivere motieven – Immanuel Kant................................................15
3.3. Eigen regie en welzijn - John Stuart Mill`...........................................................18
Hoofdstuk 4 – empowerment: emancipatie en de vraag naar macht.........................................21
4.1. Een maatschappijkritisch perspectief op eigen regie..............................................21
4.2. Emancipatie en het opheffen van vervreemding – Marxisme...................................22
4.3. Het bevorderen van menselijke waardigheid – Hannah Arendt................................25
4.4. De vraag naar de macht – Michel Foucault...........................................................27
Hoofdstuk 5 – Eigen regie en het recht om te participeren in de samenleving............................31
5.1. Kernwaarden, mensenrechten en de democratische rechtsstaat..............................31
5.2. De theorie van het sociaal contract.....................................................................32
, Bookshelf
5.3. De controlesamenleving – Thomas Hobbes..........................................................33
5.4. Leven in gemeenschap van goederen – John Locke...............................................34
5.5. De algemene wil van het volk – Jean-Jacques Rousseau........................................36
Hoofdstuk 6 – Het bevorderen van menselijke waardigheid.....................................................38
6.1. Menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid..............................................38
6.2. Eerlijk zullen we alles delen...............................................................................39
6.3. Het beschermen van menselijke vermogens – Martha Nussbaum............................40
6.4. Bevorderen van menselijke waardigheid is stelling nemen – Micheal Sandel..............42
Hoofdstuk 7 – Je bestaan kiezen: eigen regie en verantwoordelijkheid.....................................45
7.1. Leefwereld van de menselijke waardigheid van de unieke persoon..........................45
7.2. Leefwereld versus wetenschappelijke houding......................................................45
7.3. Drie levensverhoudingen – Soren Kierkegaard......................................................46
7.4. Het Existentialisme – Jean-Paul Sartre................................................................48
7.5. Gij zult niet doden – Emmanuel Levinas..............................................................49
7.6. Delen in de leefwereld – De prestatiebenadering..................................................50
Hoofdstuk 8 – waarheid als wetenschappelijke constructie......................................................52
8.1. Hoe wetenschap, ethiek en sociaal werk met elkaar zijn verweven..........................52
8.2. Wetenschap: gissingen en weerlegging – Karl Popper............................................53
8.3. Wetenschappelijke paradigma’s – Thomas Kuhn...................................................55
8.4. Wetenschap als (niet-)menselijke constructie – Bruno Latour & Trudy Dehue............56
, Bookshelf
Hoofdstuk 1 – de zelfoefening van het denken
1.1. Filosofie als dagelijkse kost
De invloed van technologie op ons leven
Op steeds meer plaatsen in het land buigen leesgroepen zich over de vertaalde en beslist
niet gemakkelijke werken van Kant, Spinoza, Popper, Rawls en Machiavelli.
Vanwaar deze interesse? Wellicht is de grote belangstelling het gevolg van de tijd waarin
we leven. De ontwikkelingen in de medische technologie, de biotechnologie en de
computertechnologie veranderen het beeld dat wij van onszelf hebben en wat het betekent
mens te zijn ingrijpend.
Technologische ontwikkelingen hebben voordelen, maar ook een keerzijde. Er zijn allerlei
ethische en politieke vragen te stellen. De CRISPR-Cas-techniek maakt het mogelijk om
kinderen te krijgen die voldoen aan het beeld dat ouders daarvan hebben: blauwe ogen,
blond haar en krullen. De computertechnologie maakt het de overheid mogelijk ons overal
te volgen, op straat en op het internet. In China wordt een sociaalkredietsysteem
ontwikkeld. Dat verzamelt allerlei gegevens over individuen die leiden tot een bepaalde
score. Wie laagt scoort komt bijvoorbeeld niet voor een baan bij de overheid in
aanmerking, krijgt geen woning toegewezen of wordt niet tot de universiteit toegelaten. Via
gezichtsherkenning kan worden gezien wie door rood loopt. Wie vijf keer door rood loopt,
kan zijn baan verliezen en van de universiteit worden gestuurd.
Maar hiermee stopt het niet: technologische ontwikkelingen hebben nog veel grotere
gevolgen. Volgens de historicus Harari is het ‘algoritme’ het allerbelangrijkste begrip van
onze wereld en zal het ons beeld van wat de mens is en wie wij zijn fundamenteel
veranderen. Een algoritme is een strikt logische methode van redeneren en instructie.
Druk je op de knop van een koffieautomaat, dan weet de automaat welke stappen het
moet zetten om een cappuccino te maken. Dit is een eenvoudig algoritme.
Maar algoritmes kunnen ook enorm complex zijn en er zijn al algoritmes die zelfzelf kunnen
ontwikkelen. Daarmee staan we aan het begin van kunstmatige intelligentie. Willen we iets
van ons leven begrijpen, dan moeten we begrijpen hoe algoritmes werken.
Deze ontwikkeling zet volgens Harari een streep door het idee dat de mens een vrije wil
heeft en een uniek wezen is. Onze keuzes zijn volgens deze inzichten het resultaat van
biochemische processen in onze hersenen, niet van goed doordachte afwegingen.
Het idee daarbij is dat de rekenmethode van de computer objectief en neutraal zijn. Maar is
dat wel zo?
We worden gedwongen om filosoof te zijn
Steeds vaker worden we in het dagelijks leven geconfronteerd met vragen die een
filosofisch en ethisch-politiek karakter hebben.
Een voorbeeld uit duizenden is de NIP-test. Aanstaande ouders krijgen tegenwoordig
standaard de NIP-test aangeboden. Daarmee kan gemakkelijk worden gemeten of de baby
het downsyndroom heeft. Deze test, zo stellen sommigen, leidt ertoe dat de druk om te
testen toeneemt en dat we terechtkomen in een samenleving waarin mensen met het
downsyndroom of met een andere afwijking minder geaccepteerd zullen worden. Ouders
van wie het nog ongeboren kind down heeft worden als vanzelfsprekend geconfronteerd
met de vraag of ze het willen houden of niet. Daarachter gaan veel andere filosofische
vragen schuil. Is een kind met down minder waard dan een gezond kind? Is het
onbekommerde leven dat zij zich hadden voorgesteld meer waard dan een leven vol zorgen
om hun kind met down? Wat betekenen deze ontwikkelingen zich voor de samenleving?
Dit soort vragen kunnen niet wetenschappelijk beantwoord worden. Door kritische vragen
te stellen bij actuele ontwikkelingen, heersende opvattingen en vanzelfsprekendheden
creëert filosofie ruimte om anders te denken en daarmee ruimte voor alternatieve
praktijken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mauriepeters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,29. Je zit daarna nergens aan vast.
