Zo, eindelijk! Het was flink wat lezen, maar hierbij de uitgebreide samenvatting. Hierbij alle belangrijke stukken/begrippen van het hele boek Ontwikkelingspsychologie (hoofdstuk 1 t/m 16, vijf fasen). De samenvatting heb ik berust op de kleurtjes waarmee de hoofdstukken, paragrafen en subparagrafe...
,Ontwikkelingspsychologie
Deel 1: De ontwikkeling van het kind
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering en
stabiliteit vanaf de conceptie tot aan de ouderdom. Ontwikkelingspsychologie richt zich op de
menselijke ontwikkeling. Alle ontwikkelingspsychologen beschouwen ontwikkeling als een continu
proces.
1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen is te verdelen in vier centrale thema’s:
Fysieke ontwikkeling ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het
lichaam (hersenen, zenuwstelsel, spieren, zintuigen en behoefte aan eten, drinken en slaap).
Cognitieve ontwikkeling ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het gedrag
van mensen wordt beïnvloed door groei en verandering van de eigenschappen die de en
persoon van de andere onderscheiden (intellectuele vermogens; leren, geheugen, oplossen
van problemen en intelligentie).
Sociale ontwikkeling ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties en interacties met
anderen en op duurzame eigenschappen die de en persoon van de andere onderscheiden.
Persoonlijkheidsontwikkeling *zelfde definitie als sociale ontwikkeling*
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Ontwikkelingspsychologen verdelen kinderen en jongeren doorgaans in globale leeftijdsgroepen:
De prenatale periode (de periode van conceptie tot geboorte)
De baby- en peutertijd (van geboorte tot drie jaar)
De kleutertijd (van drie tot zes jaar)
De schooltijd (van zes tot twaalf jaar)
De adolescentie (van twaalf tot twintig jaar)
Alle hierboven genoemde leeftijdsgroepen en perioden zijn sociale constructies. Sociale constructies
zijn ideeën over de realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is, maar afhangt van de maatschappij
en de cultuur op een bepaald moment.
Volgens psycholoog Jeffrey Arnett strekt de adolescentie zich tot in de opkomende volwassenheid uit.
Tijdens de opkomende volwassenheid zijn mensen niet langer adolescenten, maar hebben ze
evenmin de verantwoordelijkheden van de volwassenheid volledig in zich genomen.
2.1 Perspectieven bij het kijken naar kinderen
Een theorie is een verklaring van een interessant verschijnsel die een raamwerk biedt om de relaties
tussen een geordende reeks feiten of principes te begrijpen.
2.1.1 Het psychodynamisch perspectief: focus op innerlijke krachten
Het psychodynamisch perspectief is een benadering van ontwikkeling waarbij men ervan uitgaat dat
gedrag gemotiveerd wordt door innerlijke krachten, herinneringen en conflicten waarvan een
persoon zich nauwelijks bewust is en waarover hij weinig controle heeft.
De psychoanalytische theorie van Freud
,Freud (1856-1939) was een Weense arts wiens revolutionaire ideeën uiteindelijk niet alleen een
vergaand effect hebben gehad op de psychologie en de psychiatrie; maar ook op het westerse
gedachtengoed in het algemeen. De psychoanalytische theorie is een theorie van Freud die ervan
uitgaat dat onbewuste krachten bepalend zijn voor iemand persoonlijkheid en gedrag.
Volgens Freud heeft elke persoonlijkheid drie aspecten: id, ego en superego.
Het id is een primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid dat
aanwezig is bij de geboorte. Het id opereert vanuit het genotsprincipe, met het doel om zo veel
mogelijk bevrediging en zo weinig mogelijk spanning te creëren. Het is als het ware het duiveltje in
jezelf dat alles aangeeft wat niet mag of niet sociaal wenselijk is.
Het ego is het rationale en redelijke deel van de persoonlijkheid. Het ego opereert vanuit het
realiteitsprincipe, waarbij instinctieve energie in toom wordt gehouden om de veiligheid van het
individu te bewaren en hem te helpen integreren in de samenleving. Volgens Freud is een persoon in
balans wanneer hij handelt vanuit het ego. De persoon heeft dan een gezonde persoonlijkheid.
Het superego is het aspect van de persoonlijkheid dat iemands geweten vertegenwoordigt en
het onderscheid belichaamd tussen goed en kwaad.
Psychoseksuele ontwikkeling zijn een aantal fasen die kinderen doorlopen waarin genot, of
bevrediging, telkens gericht is op een andere biologische functie en een ander deel van het lichaam.
Fixatie is gedrag dat in een eerdere ontwikkelingsfase is blijven steken als gevolg van een onopgelost
conflict.
De psychosociale theorie van Erikson
De psychoanalyticus Erik Erikson (1902-1994) ontwikkelde een psychodynamische visie op de
psychosociale ontwikkeling. Psychosociale ontwikkeling zijn de veranderingen in de manier waarop
we aankijken tegen onze interacties met anderen, tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als
leden van de maatschappij.
Tabel 2-1 De theorieën van Freud en Erikson
Gemiddelde leeftijd Freuds stadia van Eriksons stadia van
psychoseksuele ontwikkeling psychosociale ontwikkeling
Geboorte tot 12-18 maanden Oraal Vertrouwen versus wantrouwen
12-18 maanden tot 3 jaar Anaal Autonomie versus schaamte en twijfel
3 tot 5-6 jaar Fallisch Initiatief versus schuld
5-6 jaar tot adolescentie Latentie Vlijt versus minderwaardigheid
Adolescentie tot volwassenheid Genitaal Identiteit versus identiteitsverwarring
Eerste volwassenheid (Erikson) Intimiteit versus isolement
Volwassenheid (Erikson) Generativiteit versus stagnatie
Rijpheid (Erikson) Integriteit versus wanhoop
2.1.2 Het behavioristisch perspectief: focus op waarneembaar gedrag
John B. Watson (1878-1959) was een van de eerste Amerikaanse psychologen die een
behavioristische benadering toepaste., het behavioristisch perspectief. Het behavioristisch
perspectief is een benadering van ontwikkeling waarbij men ervan uitgaat dat waarneembaar gedrag
en externe stimuli in de omgeving cruciaal zijn voor het begrijpen van de ontwikkeling van het
individu. Binnen het behavioristisch perspectief is de omgeving (nurture) belangrijker voor de
ontwikkeling van erfelijkheid (nature). Behavioristische theorieën verwerpen het idee dat alle
mensen een aantal stadia doorlopen. Zij gaan ervan uit dat mensen worden beïnvloed door de
omgevingsstimuli waaraan ze toevallig worden blootgesteld. Ze praten in deze context over stimulus-
respons-leren.
, Klassieke conditionering
Klassieke conditionering is een vorm van leren waarbij een organisme op een bepaalde manier leert
reageren op een neutrale stimulus, die de respons normaal gesproken niet uitlokt.
Operante conditionering
Operante conditionering is een vorm van leren waarbij een vrijwillige respons versterkt of verzwakt
wordt, afhankelijk van een associatie met positieve of negatieve consequenties. Gedrag dat wordt
beloond, zal dus sneller worden herhaald, terwijl gedrag dat geen beloning oplevert of zelfs bestraft
wordt, waarschijnlijk niet wordt voortgezet. De principes van operante conditionering worden
toegepast bij gedragsmodificatie. Gedragsmodificatie is een formele techniek om de frequentie van
gewenst gedrag te verhogen en de frequentie van ongewenst gedrag te verlagen.
De sociaal-cognitieve leertheorie: leren door te imiteren
Volgens de ontwikkelingspsycholoog Albert Bandura (1977, 1994) kan een aanzienlijk deel van ons
leren verklaard worden door de sociaal-cognitieve leertheorie. De sociaal-cognitieve leertheorie is
een benadering van ontwikkeling waarbij de nadruk ligt op leren door het observeren van het gedrag
van een andere persoon (een model). De stimulus is in dit geval dus het gedrag van iemand anders.
Volgens Bandura voltrekt sociaal-cognitief leren zich in vier stappen.
1. De waarnemer moet de meest cruciale aspecten van het gedrag van een model bewust
waarnemen.
2. De waarnemer moet zich het gedrag kunnen herinneren.
3. De waarnemer moet het gedrag nauwkeurig kunnen reproduceren.
4. De waarnemer moet gemotiveerd zijn om het gedrag te leren en uit te voeren.
Gedrag aanleren is dus geen kwestie van straf en beloning, zoals bij operante conditionering, maar
van observeren.
2.1.3 Het cognitief perspectief: kijken naar de oorsprong van ons begrip
Het cognitief perspectief is een benadering van ontwikkeling die zich richt op de processen die
mensen in staat stellen de wereld te leren kennen, te begrijpen en erover na te denken. Door dit
perspectief hopen ontwikkelingsonderzoekers erachter te komen hoe kinderen en volwassenen
informatie verwerken en welke invloed hun manier van denken en begrijpen op hun gedrag heeft.
De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget
Jean Piaget (1896-1980) meende dat alle mensen in een vaste volgorde een reeks universele
cognitieve ontwikkelingsstadia doorlopen. Piaget concentreerde zich vooral op de
cognitieverandering die plaatsvindt wanneer kinderen de overstap maken van het en naar het andere
stadium. Piaget meende dat het menselijk denken is opgebouwd uit schema’s: georganiseerde
mentale patronen die bepaalde gedragingen of acties vertegenwoordigen. Adaptie is de manier
waarop kinderen reageren en zich aanpassen aan nieuwe informatie. Assimilatie is het proces waarbij
mensen een ervaring interpreteren binnen hun huidige cognitieve ontwikkelingsstadium en
denkwijze. Accommodatie is het proces waarbij bestaande manieren van denken veranderen in
reactie op nieuwe stimuli of gebeurtenissen.
Tabel 2-2 Piagets fasen in de cognitieve ontwikkeling
Cognitieve fase Globale leeftijdscategorie
Sensomotorisch Geboorte – 2 jaar
Preoperationeel 2 – 7 jaar
Concreet operationeel 7 – 12 jaar
Formeel operationeel 12 jaar - volwassenheid
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper irisvanduinen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
