Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Kernvraag 1 Wat is psychologie en wat is het niet?
Alle psychologen houden zich bezig met aspecten van gedrag en geestelijke processen. In
tegenstelling tot de pseudowetenschappen eist de wetenschappelijke psychologie stevig
bewijs als onderbouwing van de beweringen. Binnen de psychologie zijn er veel
specialismen, die binnen drie brede gebieden vallen.
Experimenteel psychologen doen voornamelijk onderzoek en geven vaak ook onderwijs.
Ze zijn veelal verbonden aan universiteiten. Degenen die in eerste plaats docent
psychologie zijn, werken in verschillende omgevingen waaronder hbo opleidingen
psychologie. Toegepast psychologen beoefenen veel specialismen, zoals onderwijs,
klinische psychologie en counseling. In tegenstelling tot de psychologie is de psychiatrie
een medisch specialisme die zich bezighoudt met psychische stoornissen. In de media is
veel wat op psychologie lijkt in feite pseudopsychologie. Om het verschil te kennen tussen
psychologie en pseudopsychologie is het nodig om kritische denkvaardigheden te
ontwikkelen. Dit boek organiseert deze vaardigheden rond de volgende zes vragen, die zou
je moeten stellen als je met nieuwe beweringen wordt geconfronteerd waarvan wordt
beweerd dat ze een wetenschappelijke basis hebben; Wat is de bron? Is de bewering
redelijk of extreem? Wat is het bewijsmateriaal? Kan de conclusie door bias zijn beïnvloed?
Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Zijn voor het oplossen van het probleem
verschillende invalshoeken nodig?
Kernconcept 1 Psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in wezen
is psychologie wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
Kernvraag 2 Wat zijn de zes belangrijke psychologische perspectieven?
Psychologie wortelt in verschillende, dikwijls conflicterende tradities die teruggaan tot de
oude grieken
- Rene Descrates zette de eerste stap naar een wetenschappelijke studie van de
geest toen hij besefte dat sensaties en gedragingen te maken hebben met
zenuwactiviteit. Deze stap leidde tot het moderne biologische perspectief dat de
oorzaken van gedrag zoekt in lichamelijke processen als hersenfuncties en genetica.
Biologische psychologie heeft zich ontwikkeld in twee richtingen de
neurowetenschap en de evolutionaire psychologie. Het formele begin van de
psychologie als wetenschap is echter te herleiden tot de oprichting van de eerste
psychologie laboratorium door Willelm Wundt in 1879. De psychologie van Wundt,
door amerikaanse psychologen omgevormd tot het structuralisme , plette voor het
begrijpen van geestelijke processen zoals bewustzijn door de inhoud en structuur
ervan te onderzoeken. Een andere vroege school. het zogenoemde functionalisme,
betoogde dat geestelijke processen het best kunnen worden begrepen met
betrekking tot hun adaptieve doel en hun functies.
- Elementen van deze scholen vinden we terug in het moderne cognitieve
perspectief met zijn aandacht voor leren, geheugen, sensatie, perceptie, taal en
denken en zijn nadruk op informatieverwerking.
- het behavioristische perspectief kwam op rond 1900 en verwerpt de
introspectieve methode en mentalistische verklaringen van gedrag. In plaats
daarvan kiest men voor verklaringen in termen van weerneembare stimilu en
responsen. Behavioristen als John Watson en B.F Skinner hebben een sterke
, invloed gehad op de moderne psychologie, met hun nadruk op objectieve methoden,
inzichten in de aard van het leren en effectieve technieken voor de behandeling van
onwenselijk gedrag
- Drie nogal uiteenlopende standpunten vormen de perspectieven van de whole
person. Elk van deze heeft een globale kijk op het individu. Sigmund Freuds
psychoanalytische benadering, met zijn nadruk op psychische stoornissen en
onbewuste processen, heeft tot de psychoanalyse en moderne psychodynamische
psychologie geleid. De humanistische psychologie onder leiding van Carl Rogers
en Abraham Maslow benadrukt juist het potentieel van de menselijke natuur. De
psychologie van karaktertrekken en temperament beziet mensen in termen van
hun blijvende eigenschappen en neigingen.
- Het ontwikkelingsperspectief richt de aandacht op de geestelijke en
gedragsmatige veranderingen die voorspelbaar gedurende het gehele leven
plaatsvinden. Zulke veranderingen zijn het gevolg van erfelijkheid en omgeving,
nature versus nurture.
- Het socio culturele perspectief richt de aandacht op het feit dat elk individu wordt
beïnvloed door andere mensen en door de cultuur waarvan iedereen deel uitmaakt.
De moderne psychologie is gedurende de laatste decennia snel veranderd, doordat de
biologische, cognitieve en ontwikkelingsperspectieven de overhand hebben gekregen.
Tegelijkertijd bundelen de aanhangers van verschillende perspectieven hun krachten. Een
andere grote verandering omvat steeds verder toenemende aantal vrouwen en leden van
minderheidsgroepen dat het veld betreedt.
Kernconcept 2 Zes belangrijke perspectieven domineren het snel veranderende veld
van de moderne psychologie; het biologische, cognitieve, behavioristische, whole-
person, ontwikkeling en socio culturele perspectief. Alle kwamen ze voort uit radicaal
nieuwe ideeën over geest en gedrag.
Kernvraag 3 Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis?
Psychologie onderscheidt zich van pseudowetenschappen doordat psychologen de
wetenschappelijke methode gebruiken om hun ideeën empirisch en op grond van eigen
observatie te toetsen. De wetenschappelijke methode baseert zich op toetsbare theorieën
en falsifieerbare hypotheses. Er bestaan diverse soorten psychologisch onderzoek, die
allemaal op de wetenschappelijke methode geënt zijn, waaronder experimenten,
correlatieonderzoek, surveys, natuurlijke observatie en gevalstudie. Ze verschillen in
de mate van controle die de onderzoeker heeft over de condities die hij onderzoekt.
wetenschappers kunnen het slachtoffer worden van de expectancy bias. Zij kunnen
vertekeningen in hun onderzoek controleren door gebruik te maken van dubbelblind
onderzoek. Psychologen moeten zich in hun werk houden aan de beroepscode die is
opgesteld door het nederlands instituut van psychologen, waarin staat dat proefpersonen op
een humane wijze behandeld moeten worden. Er zijn altijd discussies over onderzoeken op
de rand van het toelaatbare. Die gaan met name over het gebruik van misleidig en het
gebruik van dieren als proefobjecten. Sinds Kort wordt het gebruik van sociale media voor
gegevensverzameling en experimenten nauwkeurig onderzocht, omdat hierbij de traditionele
methoden waarmee ethische normen worden gewaarborgd ter discussie komen te staan.
Kernconcept 3 Net als onderzoekers in alle andere vakgebieden gebruiken
psychologen de wetenschappelijke methode om hun ideeën empirisch te toetsen.
,3 soorten psychologen
Experimenteel psycholoog (onderzoekspsycholoog), kleinste groep, voeren het meeste
onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert.
Docent psycholoog, psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op hbo of
universiteit.
Toegepast psycholoog, psycholoog die de door experimentele psychologen vergaarde
kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen.
Toegepast psycholoog, specialisaties
Arbeids en organisatiepsycholoog, hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan de
werkplek.
Sportpsycholoog, helpen atleten hun sportprestaties en motivatie te verbeteren.
Schoolpsycholoog, zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren
Klinisch psycholoog, helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied.
Forensisch psycholoog, leveren hun psychologische expertise aan het wets-en
rechtssysteem.
Omgevingspsycholoog, proberen de interactie met onze omgeving in het milieu te
verbeteren.
Gerontopsycholoog, helpt ouderen bij hun gezondheid en welzijn te behouden en effectief
omgaan met ouderdomsproblemen.
Pseudopsychologie, niet onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
Kritisch denken,
Wat is de bron? Is de bewering redelijk of extreem? Wat is het bewijsmateriaal? Kan de
conclusie zijn beïnvloed door bias? Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Zijn
voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
- anekdotisch bewijsmateriaal, getuigenissen die de gebeurtenis van iemand of
enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden
gezien.
- bias, een vooroordeel, gebaseerd op ervaringen van de persoon.
- emotionele bias, de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
- confirmation bias, de neiging informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of bekritiseren en om in de plaats daarvan informatie te zoeken waar je het
mee eens bent.
, Wat zijn de zes belangrijke perspectieven van de psychologie?
Structuralisme, historische stroming binnen de psychologie die de basis structuren van de
geest en de gedachten trachtte te ontrafelen. structuralisten zochten de elementen van de
bewuste ervaring.
- introspectie, beschrijving van je eigen innerlijke bewuste ervaringen.
Functionalisme, historische stroming binnen de psychologie die meende dat de
psychologische processen het beste begrepen kunnen worden in het licht van hun adaptieve
nut en functie.
- eerste toegepaste psychologie, bezig met toepassen van psychologie om het leven
van iemand te kunnen verbeteren.
Behaviorisme, een historische school die ernaar streefde om van de psychologen een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte. (en niet op mentale
processen)
Psychoanalyse, een benadering van de psychologie gebaseerd op veronderstellingen van
freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. de term verwijst zowel naar freuds
psychoanalytische theorie als naar zijn psychoanalytische behandelmethode. De
behandeling legt de nadruk op de analyse van dromen, versprekingen (freudiaanse
verspreking) en op de techniek vrije associatie.
Cultuur, een complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities de wordt
ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met anderen in dezelfde omgeving.
Crosscultureel psycholoog, een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd
in de manieren waarop de psychologische processen verschillen tussen mensen van
verschillende culturen.
Holisme, visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
