SAMENVATTING EEUWEN DES ONDERSCHEIDS een geschiedenis van middeleeuws
Europa
Deel I HST 1 Einde van het Romeinse Rijk in het Westen
Bestuursstructuur en Bureaucratie van het Romeinse Rijk en de veranderingen na
Dioclethianus.
Alles rondom de keizer was sanctus (heilig)
Lokaal bestuur werd geleid door een stadsraad (curia).
Raadsleden (curiales) werden gerekruteerd uit welvarende families
Wat was de rol van de stadraden?
1) Toeslagen rijksbelasting administreren
2) Belasting innen
3) Gerechtshof
4) Onderhoud van publieke infrastructuur
-> Dit laatste is belangrijk omdat vele dit uit eigen zak betaalde.
De onderhoud van tempels, fora, basilica’s, triomfbogen, beeldhouwwerken,
baden, theaters en amfitheaters. Dit zorgde namelijk voor lokaal prestige. Zij
onderhielden dus de monumentaliteit van een stad.
-> Het verlies van monumentaliteit
1) Door de barbaren
2) Door groeiende aanhang van het Christendom, die anti-seculiere culturele
idealen aanhing.
3) Gestage verdwijning van klassieke stadsraden. (Dit laatste heeft de beslissende
factor gespeeld)
- Elite geeft vaker de voorkeur aan posities binnen de keizerlijke
bureaucratie of kerk, dan aan de deelname van een stadsbestuur.
-De belastinghervormingen van Deioclethianus (dadelijk meer) maakt
deelname aan het stadsbestuur minder aantrekkelijk.
Nieuwe beeld van lokale politiek
Honoratie: Ultra rijke grootgrondbezitters uit de regio die tot senatoriale adel
behoorde. Hun belangen werden vertegenwoordigd door:
Defensor: (ook wel protector of curator), een nieuw type ambtsdrager in de
stadsbesturen die zich tijdens bestuurlijke of rechterlijke taken liet bijstaan door
de plaatselijke bisschop.
Belastinghervormingen van Dioclethianus
1. Iugatio (grondbelasting) en Captatio (hoofdelijke belasting) voegt hij samen tot
één directe belasting; annona (graanaanvoer).
2. Aanslag van de belasting was voor 5 jaar, daarna werd er een nieuwe census
gemaakt.
3. Provincies kregen een indictio: van te voren vastgestelde belastingsom die
opgehaald moest worden in het gebied.
4. Indictio werd ook voor 5 jaar vastgelegd, later voor 15 jaar.
,Doel van de belastinghervormingen:
-Algemene daling van de belastingdruk
-Spreiding van de fiscale lasten
De Annona stort in het Westen in de 5e eeuw in. De concequenties zijn een kleinere
omvang van het leger, en de leefbaarheid van Rome daalt.
Romeins leger
Gedurende het late keizerrijk ondergaat het Romeinse leger fundamentele
veranderingen:
1. Strategisch hoofdconcept. Licht bewapende grenstroepen (ripenses) en mobiele
interventie legers in het rijk zelf (comitatenses).
Voordeel: Sterk verbeterde actie radius.
Nadeel: Kleine groepen invallers van buitenaf kunnen gemakkelijker de grens
over.
2. Foedera (huurlingsoldaten uit barbaarse gebieden) die niet meer, zoals voorheen,
enkel in de onderlaag van het leger mocht vechten, maar ook kregen zij voortaan
topposities binnen het leger. Tevens kregen zij met de verdragen die zij hadden
alle recht op een standaard uitkering van het Romeinse Rijk
3. Opvoering van de legioensterkte. Ook hierdoor werden er steeds meer barbaarse
soldaten gerekruteerd.
Barbaren
Er is een enorm verschil tussen het Romeinse Rijk en de Barbaarse gebieden, ondanks
dat beide een agrarische samenleving hebben. Waarom?
In het Romeinse Rijk is sprake van:
-Commercialisering (grote markten voor relatief goedkope agrarische producten van
hoge kwaliteit)
-Interregionale connectiviteit
-Langdurige vrede
-Rechtszekerheid in economisch verkeer
-Constante grote vraag naar goederen en soldaten
Bij de barbaarse volken is er sprake van:
-Leven in stamverband
-Chiefdoms; lokale elite die hun macht verdedigen m.b.v. gewapende volgelingen
-Gefolgschaft; gewapende volgelingen
Volksverhuizingen
Verschillende vormen:
-Geleidelijke trek van mensen die in de loop der eeuwen hun woongebied uitbreiden.
(Alemannen, Franken)
-Outer frontier strategie; niet uit zijn op gebiedsverovering, maar wel een sterke
machtspositie hebben buiten de grens van het Romeinse Rijk en tevens, zo nodig, goud
afpersen. (Hunnen)
-Plundertochten en gewelddadige immigratie (Slavisch sprekende volkeren)
,Fases binnen de volksverhuizingen
1) Migratieachtige bewegingen van meerdere etnische groepen
2) Outer frontier strategie
3) Odovaker roept zichzelf uit tot Rex Gentium (467), koning van beide volkeren, zowel
Romeins als Barbaars. Niet iedereen was hier van gecharmeerd. Gevolg: Gotische
oorlogen (535-554)
4) Alle Slavisch sprekende volkeren die voorheen onder de heerschappij van de Avaren
vielen, vallen Griekenland en de Balkan aan. (gewelddadige immigratie)
Belangrijkste groepen (Volgens dit handboek) bij de volksverhuizingen:
Franken
Alemannen
Goten
Hunnen
Toch bestaan de volkeren van de volksverhuizingen uit meerdere volken dan alleen de
naam suggereert. Zo werden de Langobarden bijvoorbeeld aangeduid als: multitudo
vulgi promiscui, dat een veelheid van gemengde volkeren betekend.
-> Deze multi-etnische groepen groeien uit tot nieuwe volkeren, met eigen
identiteit, die voor een deel geënt was op de cultuur van de dominante groep.
, -> Dit proces, de verwekking van een volk, heet etnogenese.
Ineenstorting van het Romeinse gezag (door barbaarse volkeren);
Goten
394 Theodosius slaat een couppoging neer m.b.v. Gotische troepen
Goten worden, ondanks grote verliezen, niet gecompenseerd
Goten vinden nieuwe leider in Alarik
Alarik valt Griekenland binnen
Foederatie krijgt geen nog steeds geen soldij van het Romeinse Rijk (terwijl ze
hier wel recht op hebben.)
Goten vallen met Alarik Italië binnen
Hunnen
Hunnen zijn in Centraal-Europa
406 Invallen in het Romeinse Rijk
406 Ook Vandalen, Alanen en Sueben van het Romeinse Rijk binnen
Chaos in Gallië zorgt voor opstanden en coups van ambitieuze generaals en
senatoren.
Machtsstrijd/Goten
Dood van Arcadius (Keizer van Oost-Romeinse Rijk)
Bloedige machtsstrijd tussen Stilicho en Arcadius zijn broer; Honorius (Keizer
van West-Romeinse Rijk)
Geen van beide had succes maar Stilicho wordt uit de weg geruimd. Zijn troepen
vluchten naar de Balkan, naar de troepen van Alarik.
Alarik neemt Rome in (410)
Afspraken met Romeinse autoriteiten worden gemaakt; Goten krijgen Aquitanië.
Goten krijgen een eigen koninkrijk (418) met Toulouse als hoofdstad.
Resultaat: Binnen het territorium van het Romeinse Rijk ontstonden steeds meer
staatjes binnen de staat. Tegen 420 was dit proces onomkeerbaar geworden.
Barbaarse koninkrijken
De Romeinse bijdrage aan de productie van barbaarse koninkrijken inde
Volksverhuizingsperiode mag niet worden onderschat. Barbaarse leiders keken op tegen
het Romeinse Rijk en beschouwden Romeinse erkenning van hun gezag als een vorm van
legitimatie.
Het grootste barbaarse koninkrijk dat zich binnen de oude grenzen van het Romeinse
Rijk vormde, was dat van de Visigoten. Dit kromp echter na een verpletterende slag bij
Vouillé (507) waarbij ze werden verslagen door de Franken. Gallië werd opgegeven,
maar de greep op Iberië werd verstevigd. Toch kwam er in 711 een abrupt einde aan het
rijk, doordat een groot moslimleger onder leiding van Tariq ibn Zeyad via Marokko
binnenkwam. Het grootste deel van het Iberisch Schiereiland viel in moslimhanden.
Ook de Franken, onder leiding van Clovis hadden succes. Na het verslaan van de
Visigoten werden zij meester van Aquitaine. Ook voerde zij expedities tegen rivalen in
het Rijnland. Bourgondië werd geannexeerd door de opvolgers van Clovis. Andere buren
