Bovengeschikte doelen / superordinate goals: De doelen die door twee of meer groepen worden gedeeld en die de
samenwerking tussen de groepen bevorderen.
PART 6: SOCIALE EN PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 14: PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
1. Persoonlijkheid als gedragsdisposities of -eigenschappen
1.1. Eigenschapstheorieën: efficiënte systemen voor het beschrijven van persoonlijkheden
Persoonlijkheid: De relatief consistente patronen van denken, voelen en gedrag die elke persoon als een uniek
individu kenmerken.
Eigenschap / trait: Een hypothetische, relatief stabiele, innerlijke eigenschap die van invloed is op de manier waarop
een persoon reageert op verschillende omgevingssituaties.
- Factoranalyse / factor analysis biedt een wiskundig middel om persoonlijkheidskenmerken te identificeren.
Elke eigenschap is een continue dimensie, geen alles-of-niets-kenmerk. Raymond Cattell was een pionier in
deze benadering en produceerde een theorie met 16 basiskenmerken.
- De meest algemeen aanvaarde eigenschapstheorie poneert tegenwoordig vijf hoofdkenmerken (neuroticisme,
extraversie, openheid voor het ervaren van vriendelijkheid en consciëntieusheid), elk met zes ondergeschikte
eigenschappen die facetten worden genoemd.
- Grit wordt gedefinieerd als doorzettingsvermogen en passie voor langetermijndoelen en voorspelt succes op
taken die aanzienlijke hoeveelheden oefening vereisen.
- Mensen met een donkere persoonlijkheid, die hoog scoren op de 'donkere triade' van eigenschappen, halen in
sommige situaties enig voordeel uit hun asociale gedrag.
- Vragenlijsten die zijn ontworpen om individuen te meten op de Big Five-kenmerken of andere kenmerken,
vereisen allemaal eerlijkheid en inzicht van de respondent om nauwkeurige resultaten op te leveren.
o Neuroticisme vs emotionele stabiliteit
o Extroversie vs introversie
o Openheid vs geslotenheid
o Vriendelijkheid vs vijandigheid
o Consciëntieusheid vs slordigheid
Narcisme: Een extreem egoïsme waarbij een persoon een grandioze kijk heeft op zijn of haar eigen capaciteiten en
een behoefte aan bewondering.
Machiavellisme: Een persoonlijkheidstype waarbij de persoon geneigd is om andere mensen te manipuleren, vaak
door middel van bedrog
Psychopathie: Een persoonlijkheidskenmerk dat amoreel of antisociaal gedrag inhoudt, in combinatie met een gebrek
aan empathie en een onvermogen om zinvolle persoonlijke relaties aan te gaan. In het uiterste geval is psychopathie
een persoonlijkheidsstoornis, maar het kan ook op preklinisch niveau tot uiting komen.
1.2. De relatie tussen persoonlijkheidsmetingen en het feitelijke gedrag van mensen
Voorspellende waarde van eigenschappen
- Van alle Big Five-eigenschappen is aangetoond dat ze gedrag voorspellen op een beter dan toeval niveau, wat
helpt om de geldigheid van de persoonlijkheidsmetingen vast te stellen.
- Studies tonen aan dat de persoonlijkheid van volwassenen relatief stabiel is en stabieler wordt met de leeftijd.
- Correlatiecoëfficiënten voor herhaalde tests, zelfs met een tussenpoos van vele jaren, variëren van .50 tot .70.
1.3. Continuïteit en verandering van persoonlijkheid in de loop van de tijd
- Persoonlijkheid verandert, maar een hogere leeftijd gaat meestal gepaard met een verhoogde
consciëntieusheid en vriendelijkheid en verminderd neuroticisme en openheid voor ervaringen.
- De persoonlijkheid van een individu kan tot op zekere hoogte in elke richting en op elke leeftijd veranderen,
vooral als reactie op veranderingen in het leven
1.4. Genetische grondslagen van persoonlijkheidskenmerken
- Studies die paren van eeneiige en twee-eiige tweelingen vergelijken, leveren erfelijkheidsschattingen op voor
persoonlijkheid van gemiddeld ongeveer 0,50.
