Personen- en familierecht
Samenvatting
Family life
Uit art. 8 EVRM volgt dat iedereen recht heeft op respect voor zijn familie- en gezinsleven, ook wel family
life genoemd. Ongerechtvaardigde inmenging in de uitoefening van dit recht door overheidsorganen is niet
toegestaan. Family life is niet hetzelfde als familierechtelijke betrekking; het wordt ook wel omschreven als
een nauwe persoonlijke betrekking. Wanneer er nu precies sprake is van family life moet je het begrip ruim
opvatten. Het gaat niet alleen om een nauwe persoonlijke band tussen ouders en kinderen, maar ook
tussen grootouders, andere bloedsverwanten en zelfs niet-bloedverwanten betreffen. Bovendien stelt art. 8
EVRM niet als noodzakelijk vereiste dat er daadwerkelijk sprake moet zijn van samenleving, hoewel dit in
veel gevallen wel een indicatie is van familiebetrekkingen waaruit het bestaan van family life kan worden
afgeleid. Het volgende staat vermeld in art. 8 EVRM:
• 1. Een ieder heeft het recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning
en zijn correspondentie.
• 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor
zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang
van:
– De nationale veiligheid,
– De openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land,
– Het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten,
– De bescherming van de gezondheid of de goede zeden of
– Voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen
Ook zijn er belangrijke vragen over art. 8 EVRM:
1. Is er tussen bepaalde personen sprake van ‘family life’?
Family life bestaat o.a. tussen: echtgenoten, moeder en kind (louter door geboorte), erkenner en
kind;
En verder onder omstandigheden tussen: biologische vader en kind (mits er sprake is van
bijkomende omstandigheden!), grootouders en kleinkind, pleegouders en kind.
Kortom: family life is een autonoom begrip waarin talrijke betrekkingen van juridische, biologische
en feitelijke aard hun plaats vinden.
2. Welke consequenties heeft dat dan? (M.a.w. welke rechten en/of plichten brengt dat mee
tussen die personen?)
Family life kan relevant zijn voor o.a.: het recht op contact (zorgverdeling/omgang), het recht op
informatie, gezamenlijk gezag, recht van ouder en kind op verzorging en opvoeding van het kind
door de ouder, aanspraak van het kind op levensonderhoud, aanspraken betreffende een
geslachtsnaam
Wanneer family life tussen een kind en een of meer andere personen moet worden aangenomen, vloeien
hier bepaalde rechten uit voort, met name op het gebied van gezag, omgang, samenhang en erkenning. Dit
speelt bijvoorbeeld een rol in kwesties betreffende kinderbeschermingsmaatregelen, echtscheiding en
vreemdelingenprocedures.
De Marckx-zaak
Mevrouw Marckx, een Belgische onderdaan, was ongehuwd moeder en volgens het Belgische recht was
het zo dat je als ongehuwde moeder eigenlijk werd achtergesteld ten opzichte van gehuwde moeders. Een
ongehuwde moeder moest om juridisch gezien dezelfde positie te krijgen als een gehuwde moeder haar
kind erkennen en als ze dat gedaan had dan had ze alleen maar een band met haar kind en niet dezelfde
positie, als ze dit zou willen berechtiging zou ze dit kind ook moeten adopteren. Marckx vond deze wet in
strijd met haar recht op gezinsleven (family life) wat zij had met haar kind. Het kwam tot een bijzondere
uitspraak. De eerste vraag die het hof moest beantwoorden was of er sprake was van gezinsleven tussen
Marckx en haar kind. Als eerst kijk je naar jurisprudentie, dan kijk je naar de memorie van toelichting. Hierin
staat dat er wordt verstaan onder een gezin getrouwde mensen met kinderen. Niet ongehuwde. Het Hof
heeft hier niet naar gekeken en heeft het ook niet statisch uitgelegd. Ze hebben gezegd dat gezinsleven
, een autonoom begrip is en met inhoud die verloop der tijd kan evalueren, ook wel wijzigen. Ze hebben dus
een dynamische uitleg gegeven aan artikel 8: ‘a living instrument, to be interpreted in the light of the
present-day conditions’.
Het tweede punt dat er toegelicht moest worden was welke verplichtingen er in dit verdrag naar voor
komen. In de literatuur wordt er onderscheid gemaakt in negatieve en positieve verplichtingen. Negatieve
verplichtingen betekenen dat de overheid stil moet zitten. De overheid mag niet aan de sfeer van het
gezinsleven zitten. Positieve verplichtingen zeggen stilzitten is niet voldoende, je moet in actie komen. Alle
burgers moeten geholpen worden. In artikel 8 worden niet negatieve maar ook positieve verplichtingen
gegeven. De overheid moet niet alleen stilzitten maar ook actief in actie komen en de wetgeving
veranderen zodat ook ongehuwde vrouwen op gelijke manier behandeld worden als gehuwde vrouwen. Als
laatste wordt er gekeken naar wat er valt onder het begrip family life. Het hof zegt dat er ook betrekkingen
met andere familieleden eronder vallen: grootouders, kleinkinderen. Je kan dus zeggen dat als een kwestie
zich aandient m.b.t. family life je moet kijken naar of er een gezinsleven is en als dit zo is aan welke
rechten en plichten hieruit voortvloeien.
Verschil tussen betrekkingen
Family life:
Het (samen)leven tussen personen in nauwe persoonlijke en familiale verbondenheid. In het EVRM is
bepaald dat een ieder recht heeft op respect voor zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn
correspondentie.
Familierechtelijke betrekking:
Familiale verhoudingen die door het familierecht wordt erkend. De familierechtelijke betrekking kan
ontstaan uit geboorte tijdens huwelijk, erkenning, adoptie en gerechtelijke vaststelling van het vaderschap.
Bloedverwantschap:
Relatie tussen twee personen die genetisch aan elkaar verwant zijn. (Kind en moeder)
Aanverwantschap:
Een verwantschap die is ontstaan door huwelijk of door geregistreerd partnerschap.
Minderjarigheid
Op grond van art. 1:234 lid 1 BW kan een minderjarige, mits hij toestemming heeft van zijn wettelijke
vertegenwoordigers, een rechtshandeling verrichten, voor zover de wet niet anders bepaald. De wet
bepaald wel anders in bepaalde dingen, namelijk bij:
• Maken van een testament;
• Sluiten van een arbeidsovereenkomst;
• Sluiten van een geneeskundige behandelingsovereenkomst;
• Verzoek handlichting (art.1:235 BW)
• Verzoek benoeming bijzondere curator (art.1:250 BW)
• Informele rechtsingang (art.1:377g en 1:251a lid 4 BW, evt. via schakelbepaling van art. 1:253a lid 4
BW!)
Ouderschap
Het is van belang dat er onderscheid wordt gemaakt tussen de verschillende ‘typen’ ouders, te weten:
juridische ouders, biologische ouders en sociale ouders.
Iemand is juridisch ouder, wanneer er een afstammingsrelatie bestaat tussen ouder en kind. Wanneer
iemand juridisch ouder is van een kind, heeft dit onder meer gevolgen voor het gezag van een kind, de
onderhoudsplicht, het recht op omgang en erfrechtelijke kwesties.
Bij biologisch ouderschap is er een genetische relatie, ook wel bloedband, tussen kind en ouders;
biologische ouders zijn degene uit wiens genetisch materiaal een kind ontstaat en geboren wordt.
Sociaal ouderschap wil zeggen dat er tussen ouders en kind een opvoedings- en verzorgingsrelatie
bestaat.
Moederschap
Juridisch moederschap is geregeld in art. 1:198 lid 1 BW. Hierin staat het volgende geschreven:
Moeder van een kind is de vrouw:
a. Uit wie het kind is geboren; (ook wel: Mater semper certa est)
b. Die op het tijdstip van de geboorte van het kind is gehuwd of door een geregistreerd partnerschap
is verbonden met de vrouw uit wie het kind is geboren, indien dit kind is verwekt door kunstmatige