Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit Van Kreuningen (3828964)
Beginselen van de
Democratische Rechtsstaat
Tentamen Beginselen van de Democratische Rechtsstaat: 31 oktober 2023, 9:00-12:00
Tentamentips
- Jurisprudentiebundel NIET VERGETEN!!!!!
- Zorg voor heldere markeringen, tabjes en artikelverwijzingen
- Gebruik de leerdoelen!
- Ga per arrest na of je de kern begrijpt
- Bedenk wat handig is om uit uw hoofd te leren en wat op het tentamen nog kan opzoeken
Tentamen
- 30 meerkeuzevraag (80 punten)
o Niet een te snelle conclusie denken
- Een open vraag (20 punten)
o Verwijs altijd naar relevante wetsartikelen en jurisprudentie en wees zo nauwkeurig
mogelijk daarbij
o Bedenk naar welke onderdeel van de stof wordt gevraagd
Beschrijving
Een staat, wat is dat eigenlijk? En wie heeft het binnen een staat voor het zeggen? We
hebben in Nederland allerlei overheidsinstanties die onderdeel uitmaken van de staat
en beslissingen kunnen nemen waar wij als burgers aan gebonden zijn. Maar waar
halen al die instanties het recht of de bevoegdheid vandaan om die beslissingen te
nemen? En binnen welke grenzen moeten ze daarbij blijven? Mag de politie
bijvoorbeeld dagenlang door middel van een drone voorzien van een camera een
bepaalde woonwijk in de gaten houden, omdat ze vermoedt dat daar illegale
activiteiten plaatsvinden?
Eigenlijk is het voor iedereen belangrijk om een goed beeld te hebben van de regels
en beginselen die gelden voor de organisatie van ons overheidsapparaat. U krijgt
tenslotte allemaal te maken met beslissingen van die overheid en wilt dan misschien
ook wel weten op welke manieren u die overheidsbeslissingen eventueel kunt
beïnvloeden. Voor juristen en criminologen is het echter niet alleen belangrijk maar
ook noodzakelijk om iets te weten over de (beperkte) bevoegdheden van de overheid.
Een goede jurist zal als hij/zij geconfronteerd wordt met een bepaalde vorm van
overheidsoptreden zich altijd (moeten) afvragen: was de overheid wel bevoegd om op
deze manier op te treden? En wil een criminoloog iets zinnigs kunnen zeggen over
verschillende manieren om een bepaalde vorm van criminaliteit te bestrijden, dan
heeft hij niet alleen kennis nodig van de verschillende verschijningsvormen van die
criminaliteit en de manier waarop (potentiële) criminelen reageren op bepaalde
maatregelen, maar ook van de juridische grenzen die gelden bij het treffen van
dergelijke maatregelen en van de redenen waarom die juridische grenzen er zijn.
Kennis van de belangrijkste regels van ons constitutionele recht en van de principes
die gelden in een democratische rechtsstaat is daarbij onmisbaar.
,Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit Van Kreuningen (3828964)
Centraal in het vak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat staan de begrippen
‘staat’, ‘rechtsstaat’, ‘democratie’ en ‘overheidsbevoegdheid’. Dit betekent dat aan de
orde komt wat een staat eigenlijk is, hoe de overheidsorganen (onder meer regering
en parlement) samengesteld zijn, welke bevoegdheden die overheidsorganen hebben
en hoe zij aan die bevoegdheden komen, op welke manier er (door de
volksvertegenwoordiging en door de rechter) controle wordt uitgeoefend op de
uitoefening van die bevoegdheden en welke beginselen aan de verhouding tussen
overheid en burger ten grondslag liggen (bijvoorbeeld respect voor de rechten van de
mens).
De Nederlandse democratische rechtsstaat en het Nederlandse constitutionele recht
kunnen niet meer los worden gezien van regelgeving en juridische ontwikkelingen op
Europees en internationaal niveau. Daarom biedt het vak u tevens inzicht in de
gevolgen van Europese en internationale rechtsregels voor het nationale recht en voor
de bevoegdheden van de nationale overheidsorganen. Ook ontwikkelt u in dit vak
enkele professionele vaardigheden, zoals het gebruik van wetboeken, het opzoeken
van regelgeving, parlementaire stukken en jurisprudentie via diverse databanken en
het analyseren van jurisprudentie. Dit alles in aansluiting op de training van deze
vaardigheden in de Leiden Law Practices.
Leerdoelen
Doel van het vak:
Kennismaking met de belangrijkste staatsrechtelijke en staatkundige
begrippen en hun betekenis.
Overzicht krijgen van de bronnen van het constitutionele recht en aan de hand
daarvan de werking en het systeem van het constitutionele recht in Nederland
doorgronden.
Het kunnen beschrijven van de hoofdlijnen van de staatkundige organisatie
van Nederland (koninkrijksverhoudingen en het concept van de
gedecentraliseerde eenheidstaat) van de belangrijkste actoren (staatsmachten
en overheidsorganen of -ambten) en van het functioneren van het
staatkundige bestel (o.m. de verhouding tussen regering en
volksvertegenwoordiging en de procedures langs welke overheidsbeslissingen
tot stand komen).
Bewustwording van de internationale en Europese context waarbinnen het
constitutionele recht functioneert en van de manier waarop de gelding van het
internationale en Europese recht consequenties heeft voor het nationale recht
en de bevoegdheden van nationale overheidsorganen.
Verwerving van inzicht in (het functioneren en belang van) de beginselen die
aan het constitutioneel systeem ten grondslag liggen: democratie,
gelijkwaardigheid van burgers, rechtsstaat, begrenzing van staatsmacht,
spreiding van overheidsbevoegdheden, verantwoordingsplicht en controle op
overheidsoptreden.
Na afronding van het vak hebben studenten de volgende kwalificaties verworven:
,Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit Van Kreuningen (3828964)
U kunt de grondbeginselen van het constitutionele recht
definiëren/beschrijven en u kunt uitleggen waarom die van belang zijn.
U kunt de bronnen van het constitutionele recht herkennen en benoemen. U
kunt daarbinnen de regels en beginselen die voor een bepaalde casus (met een
afgebakend probleem) gelden identificeren en u kunt uitleggen wat de
implicaties van de toepassing van die regels en beginselen op die casus zijn (tot
welke uitkomst/oplossing/consequentie leiden ze in dit geval?).
U kunt de belangrijke begrippen binnen het constitutionele recht definiëren en
u kunt aangeven waar die definities te vinden zijn en welke implicaties ze
hebben voor het functioneren van het rechts- of regeringssysteem.
U kunt de belangrijkste actoren/organen binnen de staatkundige organisatie
van Nederland noemen en u kunt beschrijven hoe ze functioneren (welke
bevoegdheden hebben ze, hoe vindt controle plaats op de uitoefening daarvan
en via welke procedures nemen ze beslissingen?).
U kunt op basisniveau uitleggen op welke wijze Europese en internationale
rechtsregels en besluiten consequenties hebben voor het nationale recht en
voor de (begrenzing van) bevoegdheden van de nationale overheidsorganen.
U bent geoefend in enkele elementaire professionele vaardigheden: het snel
vinden van relevante wetten/wetsartikelen in een wettenbundel of via de
geëigende overheidsportals op internet, het vinden van relevante informatie
via juridische databanken en het formuleren van een antwoord op een
staatsrechtelijke vraag op een manier die ‘to the point’ is en niet nodeloos
uitweidt over bijzaken.
U kunt een beknopt en goed gestructureerde beschouwing schrijven over een
aangedragen staatsrechtelijk onderwerp of probleem, in correct Nederlands.
, Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit Van Kreuningen (3828964)
Week 1
Hoorcollege week 1 ‘Staatsrecht en rechtsstaat ’
Staatsrecht: ‘Regels over de organisatie van de overheid en fundamentele normen over de
verhouding met de overheid.’
Functies van het Staatsrecht
Constitueren: het regelen/vaststellen van de staat, het instellen van (nieuwe) ambten. (zie
art. 24 GW, erfelijk koningschap)
Attribueren: het toekennen/ opdragen van bevoegdheden en taken aan organen in het
staatsapparaat die zijn geconstitueerd.
Reguleren: het vaststellen van de begrenzing van de uitoefening van de staatsmacht en van
de macht van verschillende organen.
Soevereiniteit: het hebben van de hoogste rechtsmacht. In beginsel niet gebonden zijn aan door
andere gestelde regels, komt toe aan staten.
Benodigdheden voor een staat
1. Een stuk begrensde grond; territoir & natie
2. Een bevolk die met een gemeenschap een zekere eenheid vormt; respecteren degenen in je
staat je gezag? interne soevereiniteit
3. Er wordt gezag uitgeoefend in deze staat; respecteren de staten om u heen uw gezag?
externe soevereiniteit
Staten mogen zelf bepalen welke organen op hun grond welke bevoegdheden hebben (interne
soevereiniteit) en kunnen internationale rechtshandelingen verrichten (externe soevereiniteit)
Nederlanders maken deel uit van verschillende rechtsordes, waaronder die van de EU.
In hoeverre beperkt het lidmaatschap van de Europese unie de soevereiniteit van Nederland?
Deze wordt op verschillende manieren door internationale verdragen beperkt. Het is enkel wel een
restrictie waar men als lidstaat zelf voor heeft gekozen die haar als staat wel beschermt. Europese
Unie is geen staat, want voldoet niet aan de 4 kenmerken van een staat?
