Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit van Kreuningen (3828964)
Inleiding criminologie
Tentamen Criminologie: woensdag 25 oktober 2023
Leerdoelen
Doel(en) van het vak:
Na afloop van dit vak heeft u kennis van:
de hoofdvragen en belangrijkste begrippen in de criminologie;
de centrale theoretische noties in de criminologie;
basale methodologische noties van criminologisch onderzoek;
recente empirische onderzoeksbevindingen in de criminologie.
Leerdoelen
Na afronding van het vak hebben studenten de volgende kwalificaties verworven:
de opgedane kennis mondeling en schriftelijk reproduceren en verbinden met
concrete casussen;
informatie halen uit wetenschappelijke, beleidsmatige en maatschappelijke
bronnen over de aard en omvang van criminaliteit, verklaringen van
criminaliteit en de aanpak van criminaliteit – en deze informatie toepassen op
concrete casussen;
een theoretische verklaring bieden voor een specifiek type criminaliteit;
onderscheid maken tussen normatieve en empirische vragen in het strafrecht
en de criminologie.
1
,Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit van Kreuningen (3828964)
2
,Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit van Kreuningen (3828964)
Week 1
Literatuur: H1 Actuele Criminologie & H1 Introducti on of Criminology, an English
Reader
Actuele Criminologie: 1 Criminologie: een terreinverkenning
‘Jaarlijks wordt 1 op de vijf Nederlanders persoonlijk slachtoffer van veelvoorkomende criminaliteit.’
Geconcludeerd kan worden dat criminaliteit verschillende emoties oproept. Negatief en positief.
Negatief in de zin van woede en wraakvergelding. Positief in de zin van het sociaal opbouwend. Het
versterken van de saamhorigheid door het delen van emoties en normbesef, bewustwording van
waar de normatieve grenzen liggen. (Durkheim P.18)
Figuur 1: Emotionele reactiewijzen op criminaliteit
Criminaliteit is een begrip wat fascineert. Het is een favoriet kijk- en leesgenre. Het onderwerp
criminaliteit maakt daarbij een baaierd van krachtige, sterk uiteenlopende gevoelens los. Om te
voorkomen dat officiële reacties op crimineel gedrag al te zeer door woede, angst of
verontwaardiging worden beheerst, is in alle democratieën de berechting van alle misdadigers sinds
1813 in de handen gelegd van onafhankelijke beroepsrechters.
Wat is de beroepsethiek van een criminoloog?
‘Een criminoloog is iemand die zich beroepshalve toelegt op de besturing van misdaad en straf, maar
daarbij, net als de rechter, het hoofd koel probeert te houden, juist wanneer de emoties bij anderen
hoog oplopen. Hij of zij streeft bij zijn of haar oordeelsvorming naar een zo groot mogelijke mate van
objectiviteit. Pas als hij/zij alle relevante empirische feiten en theoretische inzichten grondig heeft
overwogen, komt de criminoloog toe aan zijn eigen, al dan niet politiek gekleurde, oordeel.’
Definitie criminologie
3
, Studiejaar 2023-2024, Criminologie, Leiden University, Marit van Kreuningen (3828964)
‘De criminologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van de aard en
achtergronden van menselijke gedragingen die door de wetgever strafbaar zijn gesteld en van de
wijze waarop de overheid en de overige maatschappij daarop reageert (vgl. Kaiser, 1988).’ (p.22)
Het wetenschappelijk object (criminaliteit) wordt hier bepaald door de inhoud van de
strafwetgeving. De criminoloog bestudeert gedragingen die door de wetgevers strafbaar zijn
gesteld.
Onderscheid tussen 2 soorten gedragingen;
1. Mala in se: Gedragingen die naar hun aard moreel verwerpelijk zijn (moord, verkrachting
etc.)
2. Mala prohibita: gedragingen die door de overheid verboden zijn op praktische gronden (zoals
verkeersovertredingen)
Criminologie is een ervaringswetenschap, dus een empirische wetenschap: een wetenschap die door
het doen van waarnemingen kennis probeert te vergaren over haar studieonderwerp. (p.22) met het
doel om een effectievere en humanere aanpak ervoor te vinden. (Misdaad en de beheersing ervan)
Hoogleraar criminologie Bonger, 1932: ‘De criminologie dient voor alles om de mensheid de
weg te wijzen hoe zij misdaad met goed gevolg bestrijdt en vooral voorkomt.’
Misdadig gedrag = sinds de jaren 70: delinquentie of criminaliteit
Misdaad = georganiseerde misdaad
Geschiedenis van de criminologie
De criminologie als discipline is nu ruim 150 jaar oud, terwijl de opvattingen en geschriften over
misdaad net zo oud is als beschaving. Hier liggen de wortels van het moderne strafrecht en de actuele
criminologie.
Klassieke oudheid tot de middeleeuwen
Een van de oudste, bekende geschriften over misdaad en straf betreft de wetten komt uit 1750 voor
Christus en is geschreven door koning Hammurabi van Mesopotamië. Dit geschrift bevat regels over
het familierecht, maar ook over schadevergoedingen, diefstal, heling, moord en geweldspleging. Deze
Codex werd geschreven om de goden in die tijd te behagen.
Denken over misdaad en straf zie je ook terug bij de Grieken (380 voor Christus). Filosoof Plato
maakte onderscheid tussen 3 soorten mensen op basis van hun zielsdeel. (de wijsgeren en begeerte
en genot). Een volgens Plato verwerpelijke staatsvorm is de democratie waarbij hij de beschaving die
wordt bestuurd door dit soort mensen die hij aanduidde als darren (bijen). Darren met en zonder
angel (bedelaars en criminelen)
In het Romeinse recht diende het strafrecht als conflict oplossend, omdat het recht hier geen
interventie van de overheid toeliet.
In de middeleeuwen werden onrechtmatige daden niet als daden jegens je medeburgers beschouwt,
maar als onrechtmatige daden jegens je leenheer (verschuiving in rechtvaardiging van bestraffen van
misdaad, behoefte aan vergelding).
Juridische en religieuze hervormers streefden vanaf het einde van de middeleeuwen naar een
rechtvaardiging van het strafrecht die gebaseerd was op de autoriteiten die ze vertegenwoordigden.
4
