8.8 Gehaald!! - Dit document is een samenvatting van alle tentamenstof van het vak Inleiding orthopedagogiek uit het eerste jaar pedagogische wetenschappen aan de RUG. Alle stof vanuit de colleges (2023/2024) is erin verwerkt en aangevuld met de informatie uit het boek 'Handboek jeugdhulpverlening ...
College 1 - Inleiding gedrags- en emotionele problemen
Een problematische opvoedingssituatie is een opvoedingssituatie waarbij opvoeders of
buitenstaanders denken dat de ontwikkeling van een kind/jongere als gevolg van de
opvoeding wordt beschadigd en/of dat de opvoeding niet resulteert in het bereiken van de
gewenste opvoedingsdoelen. Een problematische opvoedingssituatie kan intern of extern
worden gedefinieerd. Bij intern gedefinieerd wil de opvoeder iets veranderen en bij extern
gedefinieerd wil een buitenstaander iets veranderen.
Een problematische opvoedingssituatie kan het gevolg zijn van:
● Primaire opvoedingsproblemen → Problemen door hoe opvoeders opvoeden.
● Secundaire opvoedingsproblemen → Problemen door kenmerken van het kind, de
ouder en maatschappelijke context.
● Een combinatie van primaire en secundaire opvoedingsproblemen.
Orthopedagogiek
Orthopedagogiek is een relatief jonge wetenschap. Het gaat over een verschuiving in de
focus van het kind naar de opvoedingssituatie. Er zijn verschillende ontwikkelingen die ten
grondslag liggen aan het ontstaan van de orthopedagogiek:
● Er is over de tijd een toenemende belangstelling voor opvoedbaarheid en erkenning
van de kinderlijke ontwikkeling.
● Er zijn historische ontwikkelingen: leerplicht, veranderende positie van het kind,
invoering kinderwetten en het kinderrechtenverdrag.
● Kennis in verschillende werkvelden neemt toe.
● Spanning tussen ‘generalistische’ kennis uit de algemene orthopedagogiek en
‘specialistische’ kennis binnen de afzonderlijke domeinen.
● Ontstaan van kritische orthopedagogiek
● In Groningen: ontwikkeling van orthopedagogiek vanuit het onderwijsveld door
Bladergroen.
Er is een verschuiving in de focus van probleem naar mogelijkheden, veerkracht en
participatie en van individu naar context en systeem.
Orthopedagogiek is het in de praktijk brengen van kinderrechten, mensenrechten en sociale
rechtvaardigheid. Het is een handelingsgerichte en praktijkgerichte wetenschap. Er ligt aan
de ene kant een focus op de pedagogische relatie en context van een jeugdige, opvoeder of
volwassene en aan de andere kant ligt er een focus op de meest optimale vorm van
ondersteuning en hulpverlening. Die ondersteuning en hulpverlening kan nodig zijn als
opgroeien niet spontaan en vanzelfsprekend verloopt, de jeugdige of diens omgeving zich
zorgen maakt over de verdere ontwikkeling of als er behoefte is aan hulp/ondersteuning.
1
,Binnen de orthopedagogiek is er een belang van normatieve visie: wat is in verschillende
contexten het meest optimaal en volgens wie? De orthopedagoog handelt altijd in een
veranderlijk normatief kader en een veranderlijk cultureel-historische context. Er zijn
verschillende sociale constructen en verschillende visies. Kritische reflectie is daarbij
belangrijk.
Gedrags- en emotionele problemen
Gedrags- en emotionele problemen kunnen onderscheiden worden in:
● Lichte, tijdelijke problemen die optreden als reactie op nieuwe situaties.
● Problemen die alleen in bepaalde situaties of bij bepaalde personen voorkomen.
● Problemen die leeftijds- of fasegebonden zijn.
● Ernstige problemen (langdurige/blijvende problemen, combinatie van meerdere
problemen en/of ernstig lijden tot gevolg hebbende)
Voordat gedrag of emoties problematisch genoemd worden moet er rekening gehouden
worden met een aantal zaken:
● Ontwikkelingsperspectief: Kijken of het gedrag/emoties ‘normaal’ zijn voor de
ontwikkelingsfase waar het kind in zit.
● Cotinuumgedachte: Gedrag/emotie op zich is niet problematisch, maar als het zich
continu afspeelt kan het wel problematisch zijn.
● Context: De situatie waarin de problemen zich voordoen.
● Informant: Degene die de informatie over de problemen geeft.
Bij epidemiologisch onderzoek naar gedrags- en emotionele problemen wordt de prevalentie
(voorkomen op bepaald moment in de tijd) en verspreiding van de problemen in een
bepaalde populatie in kaart gebracht en wordt nagegaan met welke factoren in kind, gezin
en omgeving deze problemen kunnen samenhangen. Uit epidemiologische studies bleek het
volgende:
● Zo’n 10% van de 0-18 jarigen heeft op een moment in hun leven met ernstige
problemen gelopen waarbij professionele hulp nodig was.
● Gedrags- en emotionele problemen hangen sterk samen met geslacht, leeftijd en
SES.
● Gedragsproblemen zijn vaak vrij stabiel, ze blijven aanwezig en nemen soms zelfs in
frequentie/intensiteit toe als er niet optijd wordt ingegrepen.
● Genuanceerd beeld in of hoeveelheid gedrags- en emotionele problemen is
toegenomen. Ene studie zegt van wel, andere van niet.
2
, Oorzaken
Er zijn verschillende uitgangspunten voor verklaringsmodellen van gedrags- en emotionele
problemen:
● Gedragsproblemen zijn multicausaal: Combinatie van meerdere factoren.
● Operationalisering in termen van risico- en protectieve factoren.
● Cumulatiehypothese: Hoe meer risicofactoren er aanwezig zijn hoe groter de kans op
problemen. Veel risicofactoren leiden niet per definitie tot problemen, zolang er
genoeg protectieve factoren zijn. Risico- en protectieve factoren soms wel en soms
niet veranderen, in een behandeling is het belangrijk om te kijken naar de
veranderbare factoren.
Bio-psycho-socio-ecologische modellen zijn verklaringsmodellen voor gedrags- en
emotionele problemen. Deze modellen zijn op te delen in twee soorten factoren, die beide
invloed hebben:
● Biologische factoren (nature): Gedrag wordt intern gestuurd door biologische
processen, wanneer er fouten optreden in deze processen ontstaan problemen.
Biologische factoren kunnen erfelijk, neuroanatomisch (disfunctie op hersenstructuur
niveau), neurofunctioneel (geen optimale activatie van bepaalde hersenregio’s) of
neurochemisch (verstoringen in chemische processen) zijn.
● Leerervaringen (nurture): Al het gedrag is het resultaat van een leerproces. Dit kan
via klassieke of operante conditionering. De context is hierbij wel van belang
De macro-omgeving heeft de laatste tijd steeds meer invloed in vergelijking met de andere
omgevingen uit het bio-ecologische model van bronfenbrenner.
Classificatie en diagnostiek
Classificatie is het systematisch ordenen en groeperen van gedragsproblemen op basis van
gelijke eigenschappen en onderlinge relaties. Classificatie is niet hetzelfde als diagnose.
Verschillende vormen van diagnostiek:
● Onderkennende, classificerende diagnostiek: wat is er aan de hand?
○ Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen: diagnostiek obv de DSM/ICD
○ Empirisch statistische classificatiesystemen: diagnostiek obv scores/statistiek
● Verklarende diagnostiek: hoe is het ontstaan? wat houdt het in stand/versterkt het?
● (Be)handelingsgerichte diagnostiek: wat is er aan de hand? wat moet er veranderd
worden en hoe kan die verandering het beste aangebracht worden?
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jfv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
