H1 The Long Nineteenth Century (1789-1914)
Tim Blannings Europa (Nineteenth Century)
Blanning noemt de lange negentiende eeuw als belangrijke eeuw vanuit Europees
perspectief. Hij laat de eeuw lopen van 1789 tot 1914, namelijk vanaf het begin van de
Franse revolutie tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Het concept van de lange
negentiende eeuw is moeilijk te vatten, omdat het een complexe eeuw is die zowel radicale
verandering als continuïteit kent. Enerzijds was er een enorme economische voorspoed en
technologische vooruitgang; anderzijds bleef het landbezit in handen van de aristocratie.
Blanning waarschuwt ten slotte tegen het concept van The Age of Improvement, dat geen
juiste representatie is van de eeuw.
Frank O’Gormans Groot-Brittannië (Long Eighteenth Century)
O’Gorman noemt de lange achttiende eeuw, die vanuit Brits perspectief vooraanstaand is -
en bovendien erg complex is. Deze loopt van 1688 tot 1832, namelijk vanaf The Glorious
Revolution tot The Reform Bill. O’Gorman spreekt de Whig historians tegen, die geloofden in
een voortdurende vooruitgang van de geschiedenis. Hij ziet dat als een patriottistische leer,
en voegt zichzelf veeleer bij de revisionisten die de voortdurende vooruitgang eveneens
hebben tegengesproken - met name op het gebied van economische voorspoed; er was
geen sprake van een economische revolutie, maar van een economische evolutie.
Peter Stearns’ Aarde (World History)
Stearns neemt het mondiale perspectief als uitgangspunt, omdat het huidige Eurocentrische
perspectief ons weinig inzicht verschaffen in de hedendaagse mondiale kwesties en
debatten. De indeling der periodes zou langer doorgetrokken moeten worden, waarbij 1450
een goede breuk is van de geschiedenis - hier begon namelijk het proces van mondialisering
met de Colombiaanse tochten naar Amerika.
Periodisering (Ido de Haan)
De geschiedenis kan worden opgedeeld in periodes, maar dit is lastig omdat bepaalde
gebeurtenissen dan uit hun context worden gehaald. Marxist Eric Hobsbawm noemde als
periodisering van de lange negentiende eeuw The Age of Revolution (1789-1848), The Age
of Capital (1848-1875), The Age of Empire (1875-1914).
Sommigen noemen de lange negentiende eeuw als The Age of Improvement; anderen zien
het als The Persistence of the Old Regime. De geschiedenis van de lange negentiende
eeuw is een Eurocentrische geschiedenis, en gaat over The White Man’s Burden to civilize
the world.
H2 An Age of Revolution (1789-1815)
De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783))
Frankrijk had zich militair en economisch in de Amerikaanse Revolutie gemanifesteerd, met
het motief wraak te nemen vanwege het verlies van koloniën aan de Britten na Zevenjarige
Oorlog (1756-1763). Dit leidde in Frankrijk
● ten eerste tot een enorme staatsschuld
● ten tweede tot de uitwisseling van revolutionaire ideeën (De Amerikaanse constitutie was in
Parijs uitgegeven, en leidde tot discussies in salons en bij rechterlijke instanties. Men zag de Verenigde Staten als de
belichaming van de verlichtingsfilosofie.)
,De crisis van het ancien régime (1780-1789)
Het ancien régime van Frankrijk kwam in de jaren 1780 onder druk te staan door
● het achterhaalde systeem van inkomsten, die belasting eisten van de Tiers état of de
Derde Stand
● de verdediging van privileges door de aristocratie, die tot hongersnood en
geldtekorten leidde
● de publieke opinie die hervormingen van de monarchie eiste, met name die van de
burgerij
● de onbekwaamheid en besluiteloosheid van koning Louis XVI, en zijn huwelijk met
de Oostenrijkse Marie Antoinette
De Franse revolutie, fase 1 (1789-1791)
De nood aan hervormingen leidde ertoe dat in 1789 de États généraux of ook wel de Staten-
Generaal bijeenkwam, die al sinds 1614 niet bijeengekomen waren. Dit verliep allesbehalve
gemakkelijk. De onbekwaamheid van de monarchie manifesteerde zich in het falen van de
koning en de ministers om met hervormingsplannen te komen.
De Tiers état riep zich uit tot Nationale Vergadering van Frankrijk. Toen zij werden
uitgesloten van het paleis van Versailles, zwoeren zij De eed van de kaatsbaan: de Tiers
état zou vergaderen tot er een grondwet was geschreven.
De Parijzenaars verdachten Louis XVI van een complot, onder andere door de troepen in
Parijs en het ontslaan van een hervormingsgezinde minister. Op 14 juli 1789 bestormden
menigten het fort de Bastille, welke het symbool van royale macht was - en volgens de
menigte de opslagplaats van wapens. De burgers overwonnen - een grote vernedering voor
de monarchie. Koning Louis XVI gaf toe en verzoende zich met de beweging.
De Nationale Vergadering
● schafte de Nationale Vergadering de overblijfselen van middeleeuwse privileges af,
waaronder de horigheid en het lijfeigenschap. (Alhoewel vooral symbolisch, werd dit gezien als het
einde van feodalisme - dat in feite al niet meer bestond in Frankrijk.)
● schafte de kerkelijke vergoeding af, die mensen verplichtte om een tiende van hun
loon te betalen aan de kerk
● gaf La Déclaration des droits de l’Homme et du citoyen uit, met een grote invloed
vanuit de Amerikaanse constitutie.
● kwam in discussie over de rol van de koning in de nieuwe regering, waarbij een
driejarige suspensief vetorecht werd gegeven
Opnieuw richtte Louis XVI zich tot troepen, maar deze keer naar Versailles. Met de dreiging
van een nieuwe graantekort marcheerde een woedende menigte vrouwen naar Versailles,
vergezeld door de volksmilitie. Zij eisten voedsel bij de koning. De koning liet voedsel
importeren en accepteerde zijn rol in de regering.
De Nationale Vergadering zag dat een groot deel van het geld bij de katholieke kerk lag. Zij
schafte de kloosters af en verklaarde een groot aandeel van de massieve kerklanden tot
biens nationaux. Onder de katholieke kerk en zijn aanhangers groeide een antirevolutionair
sentiment.
Bovendien werden de middeleeuwse provincies vervangen door uniforme départements.
In 1791 besloot de koning dat het genoeg was geweest. De aantasting van de royale macht
bewoog hem ertoe met zijn familie te vluchten uit Frankrijk - dit mislukte, want hij werd
aangehouden bij de grens. Er werd een document gevonden, waarin de monarch de
, constitutie had vervloekt en gevraagd had om Frankrijk met Oostenrijkse troepen binnen te
vallen, als dat nodig was. Ondanks het wantrouwen in de koning, zwoer hij de constitutie te
handhaven.
De dreiging van buitenlandse invasie leidde ertoe dat Louis XVI onder dwang van de
Nationale Vergadering de oorlog verklaarde aan Oostenrijk. Buitenlandse oorlog zou een
aanhoudende factor blijven in de revolutie.
In 1792 werden de Parijzenaars door dreiging van een Pruisisch en Oostenrijkse invasie en
toenemende hongersnood gedreven om het het paleis van de koning aan te vallen, en de
koning en zijn familie gevangen te zetten.
De Franse revolutie, fase 2 (1791-1793)
Het volk van Parijs had nu controle over de wetgevende vergadering. Met algemeen
mannenkiesrecht werd de Nationale Conventie gekozen, die het einde van de monarchie en
het begin van de eerste Franse republiek verklaarde.
Terwijl de Fransen een eerste overwinning behaalden tegen Oostenrijke en Pruisische
troepen, werd de koning aangeklaagd door de Nationale Conventie. Een grote meerderheid
verklaarde hem schuldig aan verraad, maar slechts een kleine meerderheid veroordeelde
hem ter dood. In 1793 werd Louis XVI onthoofd, wat ertoe leidde dat de Conventie uiteen
zou vallen.
De Franse revolutie, fase 3 (1793-1794)
De Nationale Conventie had uit waakzaamheid voor de oorlogen en de antirevolutionaire
bewegingen het Comité van Algemene Veiligheid opgericht. De radicale Jacobijnen
reinigden het Comité van de gematigde Girondijnen. De dreiging van opstanden en oorlogen
leidden ertoe dat het Comité een beleid van politieke repressie aannam. Maximilien
Robespierre pleitte voor Terreur: de systematische repressie van interne vijanden. De
guillotine werd het middel tegen de (vermoedelijke) vijand, met koningin Marie Antoinette als
eerste. De Jacobijnen
● stelden ‘De Wet van het Maximum’ in, die graanprijzen betaalbaar maakte
● wilden gratis en universeel basisonderwijs
● schaften slavernij af
● maakten echtscheiding makkelijker voor vrouwen
● stelden het metrische systeem in
● aanbaden de Rede
In 1794 eindigde de Terreur met de onthoofding van Robespierre en zijn handlangers,
aangezien Oostenrijk was verslagen.
De Franse revolutie, fase 4 (1794-1799)
De Nationale Conventie nam de uitvoerende macht weer over van het Comité. Economische
moeilijkheden en een strenge winter leidden tot hongersnoden. Met censuskiesrecht werd
het Directoire gekozen, dat een bestuur was bestaande uit vijf mannen. Alhoewel de nieuwe
regering onder druk kwam te staan van onder meer een Jacobijnse staatsgreep, waren er
grootse militaire successen - onder andere door Napoleon Bonaparte. Nederland en Noord-
Italië werden zusterrepublieken. In 1799 ontstond er een crisis door de oorlogskosten en
diverse opstanden op het platteland, die ertoe leidden dat Napoleon Bonaparte met
toestemming van twee Directoire-leden een staatsgreep pleegde.
