MAW Criminaliteit en rechtstaat
H.1 Wat is criminaliteit?
Crimineel gedrag is de verzamelnaam voor al het gedrag waarbij rechtsregels worden overtreden.
1.1 Strafbaar gedrag
Aan de basis van elke regel staat een waarde; een principe dat mensen belangrijk vinden om na te
streven. In Nederland zijn de waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid belangrijk,
deze spelen daarom ook een rol bij onze opvatng over criminaliteit. Van waarden worden normen
afgeleid; gedragsregels. Sommige normen vertegenwoordigen zulke belangrijke waarden in de
samenleving dat ze als rechtsnormen in weten zijn vastgesteld.
Als normen worden overtreden spreken we van norm overschrijdend gedrag. Pas als rechtsnormen
overtreden worden spreken we van crimineel of strafaar gedrag.
Strafrechtelijk defniiren we criminaliteit als; elk door de overheid bij de wet strafaar gesteld
gedrag. Juridische benaming van strafaar gedraag is delict.
Strafaar gestelde gedragingen vind je terug in het wetboek van Strafrecht, Wegenverkeerswet,
Opiumwet, Wet wapens en munite en Wet op economische delicten.
Niet alle strafare gedragingen, worden even crimineel ervaren.
Misdrijf Overtredingen
Ernstge strafare feiten, zoals逘翮 diefstal, Minder ernstge strafare feiten, zoals rijden
mishandeling, moord, fraude, rijden onder door rood licht of onbevoegd betreden van
invloed en vernieling. iemands terrein.
- Licht逘翮 politerechter - afgehandeld door kantonrechter.
- Zwaar逘翮 meervoudige kamer (rechtbank met - maximaal逘翮 1 jaar hechtenis.
drie rechters).
- maximaal逘翮 tjdelijke gevangenisstraf van 30
jaar óf levenslang.
Misdrijven die tot een veroordeling hebben geleid worden altjd geregistreerd in het uitreksel
justtile documentate, het strafblad. Overtreding komen hier alleen bij vrijheidsstraf en/of taakstraf
op. Wanneer je een straflad hebt kun je geen VOG (Verklaring Omtrent het Gedrag) meer krijgen.
Dit kan problemen opleveren bij zoektocht baan ect. hierdoor ‘VOG onder voorwaarde’.
Door het onderscheid tussen misdrijven en overtredingen, andere defnite Criminaliteit; alle
misdrijven die in de wet omschreven staan.
Strafwaardig; gedrag dat volgens iemand of een grote groep mensen strafaar zou moeten zijn.
Echter pas strafaar als er een bepaling over staat in het Wetboek van Strafrecht.
Criminaliteit is een relatief en cultureel bepaald begrip; soms vinden mensen dat iets niet strafaar is
of juist wel strafaar moet zijn.
Criminalisering; het strafaar worden van bepaald gedrag. Wanneer er in de samenleving voldoende
overstemming is over de vraag of bepaald strafwaardig gedrag strafaar is, wordt dit na verloop van
tjd opgenomen in het Wetboek van Strafrecht.
Decriminalisering; een strafare gedraging wordt uit het strafrecht gehaald en is daardoor niet
langer meer verboden. Van sommige strafare gedragingen vinden groepen in de samenleving dat ze
niet of niet meer strafaar zijn.
Gedoogbeleid; door de vingers zien, compromis.
, Welke gedragingen wel of niet strafaar gesteld worden is afankelijk van逘翮
Maatschappelijke context Gedrag kan strafaar worden gevonden door wat mensen op dat
moment belangrijk vinden in de samenleving.
Ernst van gevolgen De gevolgen dat bepaald gedrag kan hebben voor de slachtofers
en de samenleving.
Politieke macht Morele opvatngen van mensen met veel politeke macht.
1.2 criminaliteit als maatschappelijk en politek probleem
Criminaliteit staat hoog op de publieke agenda (door de media). Criminaliteit wordt gezien als een
maatschappelijk/ sociaal probleem omdat逘翮
- het heef ongewenste gevolgen (materiile en immateriile) voor grote groepen in de samenleving.
- er een verband bestaat tussen het bestaan van crimineel gedrag en andere maatschappelijk
ontwikkelingen.
- bij de aanpak tegengestelde belangen (als vrijheid en veiligheid) een rol spelen.
- het vraagt om een gemeenschappelijke oplossing (sturende rol van de overheid noodzakelijk).
De gevolgen van criminaliteit逘翮 (voor burgers, bedrijven en overheid)
Materiële schade Immateriële gevolgen
- directe fnanciile schade; kosten na inbraak of - gevoelens van onveiligheid
ziekenhuiskosten - vermijdingsgedrag
- indirecte fnanciile schade; gestegen - emotonele en psychische problemen
verzekeringspremie ect. (concentrate/slaap)
- kosten voor criminaliteitsbestrijding; polite- - boosheid en verbazing als mensen horen
inzet, aanschaf ant-inbraak hoeveel diefstal en fraude er is morele
Criminaliteit heef nadelige economische verontwaardiging
gevolgen voor de samenleving. - veranderende opvatngen over goed en
kwaad
- verlies aan vertrouwen in mensen, politek of
samenleving als geheel
- aantastng van het rechtsgevoel als mensen
zien dat de daders niet altjd gestraf/ gepakt
worden
- het gevaar dat mensen voor eigen rechter
gaan spelen (eigenrichtng)
Verband met andere maatschappelijke ontwikkelingen
Afnemend gezag van de Sinds 1960 kan de overheid niet meer automatsch rekenen op
overheid respect van de burgers. Soms worden polite, brandweer en
ambulance zelfs tegengewerkt.
Afnemende betekenis van het Zoals school, kerk en buurt- of sportvereniging, als gevolg van
maatschappelijke middenveld de individualisering. Hierdoor zijn burgers minder betrokken bij
de samenleving en houden mensen minder rekening met
elkaar.
Minder sociale controle Er wordt minder op elkaar gelet en we worden minder in de
gaten gehouden door onze omgeving. Functonele controle
(polite ect.) afgenomen.
Veranderd normen- De traditonele waarden zoals gehoorzaamheid en fatsoen
waardenbesef tellen minder sterk als vroeger. Waarden als vrijheid en
individuele ontplooiing belangrijker geworden, waardoor
mensen vaker vinden dat zij zich niet aan de regels hoeven te
houden.
, Toegenomen welvaart Er is meer te halen, waardoor er meer diefstal is. Ook toename
van alcohol- en drugsgebruik. (50% druggerelateerd)
Afgenomen pak- en strafans De pakkans is de kans dat een strafaar feit wordt opgemerkt
en dat je wordt aangehouden door de polite. De strafans is de
kans dat je daadwerkelijk voor je misdaad wordt gestraf. De
kans op oppakken en daadwerkelijk straf krijgen is afgenomen.
Lichte delicten nemen wel af bij strengere controles.
Werkloosheid In perioden van hoge werkloosheid stjgt de criminaliteit. Door
geldproblemen, maar ook door verveling. -> vooral onder
‘hangjongeren’
Technologische ontwikkelingen Digitalisering en internet hebben tot een nieuwe criminele
mogelijkheden geleid ‘cybercrime’
Internationalisering Door de open grenzen (binnen EU) zijn er ook meer
mogelijkheden voor criminelen. (NL populair op drugsgebied,
Roterdamse haven en milde straklimaat)
Belangentegenstellingen
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat er sprake is van tegengestelde belangen,
normen en waarden. Iedereen is op een andere manier betrokken bij criminaliteit, als dader of als
slachtofer, heef iedereen er belang bij. Zo heef de dader andere belangen als het slachtofer, en
kan prevente de privacy aantasten. Voor een evenwichtg veiligheidsbeleid moeten alle belagen
worden meegewogen. Die belangafwegingen worden deels bepaald door de heersende normen en
waarden, maar ook door de tegenstelling collectef belang versus individueel belang. Aan de ene kant
willen mensen maximale keuzevrijheid en willen niet dat de overheid zich via allerlei regels met hun
persoonlijk leven en handelen bemoeit. Aan de andere kant verwachten ze juist van de overheid een
daadkrachtg optreden om de veiligheid te garanderen en eisen zij in feite een volledige risicovrije
omgeving.
Zo ontwikkelen zich twee tegenstrijdigheden逘翮
Veiligheid paradox: het verschijnsel dat hoe meer veiligheid we hebben, hoe erger we een
inbreuk daarop ervaren. (Dalende criminaliteit maar meer onveiligheidsgevoel)
Veiligheidsutopie: het onhaalbare verlangen naar samenvallen van maximale vrijheid en
maximale veiligheid. (De overheid moet er alles aan doen om misdaad te bestrijden, maar dit
mag niet te koste gaan van privacy)
Gemeenschappelijke oplossing nodig
Bij het voorkomen en bestrijden van criminaliteit zijn overheid, burgers en maatschappelijke
instellingen betrokken. Particuliere initiatieven; buurtwacht, ant-inbraak. Bedrijven; investeren
miljoenen in beveiliging. Maatschappelijke instellingen; bieden van hulp aan slachtofers en de
reclassering.
Criminaliteit is ook een politiek probleem omdat逘翮
- handhaven van openbare orde en het verschafen van veiligheid tot de basisfuncties van de
overheid behoren.
- criminaliteit een bedreiging is voor de rechtsorde en staat en daarom hoog op de politieke agenda
staat.
- politieke partijen het niet altjd eens zijn over de oplossing, harde aanpak óf juist preventee
